Desanka Maksimović je bila pjesnikinja, romansijerka, spiateljica za djecu, a bavila se i prevođenjem, mahom poezije, sa ruskog, slovenačkog, bugarskog i francuskog jezika. Njena poezija, pripovijetke, romani, knjige za djecu, prevođeni su na mnoge jezike, a pojedine njene pjesme nalaze se u antologijama poezije raznih naroda.
Piše: Aldina Lipovac, AbrašMEDIA
Naša književnost 20. stoljeća donijela je, pored ostalog, i punu afirmaciju ženskog stvaranja. Zajedno sa Isidorom Sekulić, u književnosti se pojavila Desanka Maksimović, koja je najizrazitiji predstavnik tzv. “ženske lirike” toga doba.
“Čuj, reći ću ti svoju tajnu:
ne ostavljaj me nikad samu
kad neko svira.
Mogu mi se učiniti
duboke i meke
oči neke
sasvim obične.
…
I mogu kom reći u tome času
čudesnu tajnu
koliko te volim.
O, ne ostavljaj me nikad samu
kad neko svira.
Učiniće mi se negde u šumi….
Ponovo sve moje suze teku
kroz samonikle neke česme.
Učiniće mi se crn leptir jedan
po teškoj vodi krilom šara
što nekad neko reći mi ne sme… (“Opomena”)
Svijet je doživljavala na poseban i topao način. Desankinu ljubav prema životu prati etički stav i filozofija morala. Značajne zbirke pjesama su: Vrt detinjstva, Zeleni vitez, Gozba na livadi, Nove pesme, Pesnik i zavičaj, Zarobljenik snova, Tražim pomilovanje…
Pjesma “Krvava bajka”, u kojoj je opjevana tragedija đaka kragujevačke gimnazije, spada u jedno od najpotresnijih svjedočenja o okupatorskim zločinima nad našim narodom u Drugom svjetskom ratu.
“Bilo je to u nekoj zemlji seljaka
na brdovitom Balkanu,
umrla je mučeničkom smrću
četa đaka
u jednom danu.
A pedeset i pet minuta
pre smrtnog trena
sedila je u đačkoj klupi
četa malena
i iste zadatke teške
rešavala: koliko može
putnik ako ide peške…
i tako redom.
Misli su im bile pune
istih brojki
i po svescima u školskoj torbi
besmisleno ležalo bezbroj
petica i dvojki.
Pregršt istih snova
i istih tajni
rodoljubnih i ljubavnih
stiskalo se u dnu džepova.
I činilo se svakom
da će dugo,
da će vrlo dugo
trčati ispod svoda plavog
dok sve zadatke na svetu
ne porešava.”
(“Krvava bajka”)
Osnovu njene poezije čini lirika rapoloženja. Ona prožima sva tematska područja, a najdominantnija je u intimnoj poeziji. Veliki broj pjesama ima ispovjedni karakter. Pjenikinja je okrenuta sebi, svom intimnom svijetu, njeno je ja u središtu lirske pjesme.
Doživljaj prirode ispunjava čitavu poeziju Desanke Maksimović. Blagi, idilični tonovi, pastoralne slike, proljetna radost u dominaciji zelene boje, svijet skladan i pitom, su neke od odlika doživljaja prirode u njenim pjesmama. Iako u njoj preovladavaju svijetli tonovi, poezija Maksimovićeve zna i za mračna i rušilačka dejstva. Mrak se u istoimenoj pjesmi pretvara u pauka, bauka, aždaju.
“Pokošena livada” pjesma je koja podsjeća na bajku. Kosidba se tu doživljava kao ubijanje trava, a pokošena livada kao ogromno bojno polje. Motiv ubijanja u prirodi susrećemo u više njenih pjesama, koje motivski i strukturom prethode njenoj ratnoj pjesmi “Krvava bajka”, u kojoj su nevine žrtve nasilja kragujevačka djeca.
“Livada kraj reke sanja.
Zrikavci tužno zriču.
Pomrlih trava duše
još lebde vrh otkosa
što se lagano suše.
O, vi ne znate tužnu
o smrti trava priču.
Zrikavci tužno zriču.
…
Jutros dođoše neki
divovi kao hrašće
u domovinu trava;
i mrtvo pade bezbroj
ljupkih, šarenih glava;
i bezbroj nežnih tela
zdenuše u plašće,
divovi kao hrašće.
(“Pokošena livada”)
Socijalna poezija Desanke Maksimović nastala je kao “njena sopstvena reakcija na život”, ona socijalnim temama prilazi više sa moralno-psihološke, nego sa klasne strane. Pjevala je o seljacima i radnicima, o seljačkim brigama, o srdačnosti i spontanosti običnih ljudi…
Pjesnik Stevan Raičković o Desanki Maksimović:
“Desanku Maksimović mnogi smatraju pesnikinjom ljubavi, mladoti i vedrine. Pesnikinjom zemaljskih lepota i plodova. U njoj, čini se, pre treba videti veliku pesnikinju velikih strahova i velikih sumnji. Ona je možda najautentičnija u srpskom pesništvu. Ali je ona još autentičnija kad opeva neku zemlju kaja i jeste i nije; koja i postoji i ne postoji. I za koju se ne zna da li je pesnikin zavičaj ili zemlja progonstva. Prve svoje pesme Desanka je objavila 1920. godine u čaopisu “Misao” i od tada ona neprekidno stvara. Objavila je oko pedeset knjiga poezije, pesama i proze za decu i omladinu, pripovedačke, romansijerske i putopisne proze. “Kada su se stvarale ove pesme, izvirali su stihovi kao voda; kao da sam neku česmu otvorila. I sama sam se čudila kako su tekli glatko neprestano… Dogodilo se ono najpoželjnije, oblik i sadržaj su sliveni, jedno drugo ističu i dopunjuju.” – kaže sama pesnikinja. Po svojoj motivskoj raznovrsnosti i bogatoj lirskoj skali od najjednostavnijih tonova do dubokih i misaonih sazvučja, lirika Desanke Maksimović se ukazuje kao srećna mogućnost da poput večite pesničke senke prati svoga čitaoca od njegovih prvih koraka, pa nadalje…”
(AbrašMEDIA)