Danas je utorak, 26. decembar/prosinac, 360. dan 2017. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1716. – Rođen je engleski pisac Thomas Gray, autor pjesme “Elegija napisana na seoskom groblju” koja se smatra jednom od najlepših pjesama napisanih na engleskom jeziku.
1780. – Rođena je škotska matematičkarka, astronomkinja i autorica Mary Somerville.
1792. – Rođen je engleski pronalazač i matemematičar Charles Babbage, “otac” modernih kompjutera. Kad je htio da stvori preciznije matematičke tabele, sinula mu je ideja o mehaničkom računaru koji bi mogao da memoriše informacije, ali nije uspio da okonča izradu računske mašine. Bio je otvoreni kritičar Kraljevskog društva (akademija nauka), zamjerajući mu da se prepustilo samozadovoljstvu, i britanske matametičke nauke, smatrajući da čami u sjenci ostvarenja Isaaca Newtona.
1805. – Francuska i Austrija potpisale su u Požunu (Bratislava) mirovni ugovor, poslije Napoleonove pobjede u bici kod Austerlica, kojim je Francuska dobila Veneciju, Istru bez Trsta, Dalmaciju i Boku Kotorsku i učvrstila svoju poziciju u Evropi. Odredbe sporazuma poništene su 1814. na Bečkom kongresu.
1825. – U Sankt Peterburgu, na dan polaganja zakletve novom caru Nikolaju I izbila je pobuna dekabrista, protivnika carizma u Rusiji.
1860. – Održan je prvi službeni nogometni susret dva različita kluba, Sheffielda i Hallama. Sheffield je najstariji nogometni klub na svijetu, ustanovljen tri godine prije meča, a Hallam je tek stao na noge, no ta dva kluba još uvijek svake godine igraju reprizu prvog meča.
1862. – Najveće masovno vješanje u historiji SAD-a se događa u Mankatou, Minnesoti. Ubijeno je 38 domorodaca.
1883. – Rođen je Maurice Utrillo, samouki slikar pariskih veduta i motiva iz francuskih provincijskih gradova, koji je mimo svih slikarskih pravaca i strujanja izgradio sopstveni doživljaj ambijenta i likovni izraz.
1890. – Umro je njemački arheolog Heinrich Schliemann, koji je 1868. otkrio Troju, koristeći se podacima iz Homerovih spijevova “Ilijada” i “Odiseja”. Otkrio je i Mikenu, Orhomen i Tirint, utrošivši na arheološka iskopavanja cio imetak stečen u mladosti trgovinom.
1891. – Rođen je američki pisac Henry Miller, koji je strasno osporavao društvene konvencije i veličao seks i umjetnost. Zabranjivana kao pornografska i opscena, njegova djela sadrže stranice vrhunske poetske ljepote i lucidne esejističke i filozofske digresije. Bavio se i slikarstvom. Djela: romani “Crno proljeće”, “Jarčeva obratnica”, “Mirni dani u Klišiju”, trilogija “Ružičasto raspeće” (“Pleksus”, “Neksus”, “Seksus”), putopis “Kolos iz Marusija”, meditativno-kritička proza “Kosmološko oko”, “Mudrost srca”, “Nedjelja poslije rata”, “Knjige o mom životu”.
1893. – Rođen je kineski revolucionar i državnik Mao Zedong, jedan od osnivača Komunističke partije Kine, koji je 1949. u Pekingu proglasio Narodnu Republiku Kinu i do smrti 1976. bio njen neprikosnoveni lider. Njegove misli i ideje objavljene su u čuvenoj “Crvenoj knjižici”. Godine 1966. pokrenuo je “Veliku proletersku kulturnu revoluciju” tokom koje je smijenjen veliki broj partijskih funkcionera, mađu kojima i njegovi najbliži saradnici.
1898. – Marie i Pierre Curie objavljuju uspješnu izolaciju radija.
1922. – Vladimir Ilič Lenjin završio je prvi dio svog “Pisma kongresu”, kasnije poznatog kao “Lenjinov testament”, u kojem je pozvao komuniste da sačuvaju jedinstvo partije i predložio reforme. U drugom dijelu “testamenta”, koji je napisao 4. januara 1923. Lenjin je sugerisao da Staljin bude smijenjen sa mjesta generalnog sekretara Komunističke partije.
1938. – Rođen je jugoslovenski književnik Mirko Kovač.
1924. – Državnim udarom uz pomoć jugoslovenskih graničnih jedinica vlast u Albaniji preuzeo Ahmed Zogu, zbacivši vladu Fana Nolija. Zogu je do tada bio emigrant u Jugoslaviji, primao je pomoć jugoslovenske vlade i važio za eksponenta Beograda, ali je kao predsjednik republike 1926. s Italijom zaključio Tiranski pakt, kojim je priznao italijanski protektorat nad Albanijom. Za kralja Albanije Zogu Prvi proglasio se 1928, a kad je 1939. fašistička Italija napala njegovu zemlju, pobjegao je i 1961. umro u izgnanstvu.
1941. – Suočen s napredovanjem japanskih snaga u Drugom svjetskom ratu ka Manili, američki general Douglas MacArthur proglasio je filipinsku prijestonicu “otvorenim gradom”. Uprkos tome u Manili su 1941., 1942. i 1945. vođene teške borbe američkih i japanskih jedinica, tokom kojih su porušeni mnogi dijelovi grada.
1943. – Britanska mornarica je u Drugom svjetskom ratu potopila je “Scharnhorst”, posljednji veliki njemački nacistički bojni brod.
1948. – U Mađarskoj je uhapšen kardinal József Mindszenty te ga se optužuje za izdaju i zavjeru.
1963. – Počinje Beatlemania na međunarodnom nivou objavljivanjem njihovih pjesama “I Want to Hold Your Hand” i “I Saw Her Standing There” u SAD-u.
1963. – Rođen je Lars Ulrich, dansko-američki bubnjar, kompozitor i producent (Metallica).
1968. – U Saveznoj narodnoj skupštini usvojeni su amandmani na Ustav SFR Jugoslavije, kojima se širi autonomija pokrajina i one dobijaju status sličan republikama. Pokrajine su dobile pokrajinski Ustavni zakon, čime je otvoren put gotovo potpuno samostalnoj zakonskoj, izvršnoj i sudskoj vlasti.
1971. – U znak protesta zbog američkog angažovanja u Vijetnamu, 16 američkih ratnih vetarana Vijetnamskog rata okupiralo je Statuu slobode u njujorškoj luci.
1972. – Umro je Harry Truman, predsjednik SAD 1945.-’53. Za predsjednika je izabran nakon smrti Franklina Roosevelta. Učesnik je Potsdamske konferencije, a avgusta 1945., po njegovom nalogu na Japan je bačena atomska bomba. Godine 1947. uveo je doktrinu o vojnoj i ekonomskoj pomoći zemljama ugroženim revolucionarnim pokretima, a njegova administracija je iste godine sačinila Marshallov plan o poslijeratnoj obnovi Evrope. Donio je zakon protiv radničkih sindikata i osnovao Komisiju za ispitivanje protivameričke djelatnosti čiji se rad pretvorio u “lov na vještice” (makartizam). Uveo je SAD u Korejski rat.
1976. – Osniva se Komunistička stranka Nepala (Marksističko-lenjinistička).
1977. – Umro je američki filmski režiser Howard Hawks.
1979. – Sovjetske trupe zauzele su predsjedničku palaču u Kabulu.
1982. – Osobno računalo (PC), odabrano za “Osobu godine” američkog časopisa Times.
1989. – Rumunski Front nacionalnog spasa imenovao je novu vladu s Jonom Ilijeskuom na čelu, dan poslije pogubljenja Nikolae Čaušeskua.
1990. – Skupština Slovenije proglasila je samostalnost te republike, nakon plebiscita 23. decembra na kome se 86 odsto glasača izjasnilo za nezavisnu slovenačku državu.
1991. – U Alžiru su održani prvi višepartijski parlamentarni izbori od sticanja nezavisnosti od Francuske 1962.
1991. – Sastaje se Vrhovni sovjet Sovjetskog Saveza i službeno ukida Sovjetski savez.
1998. – Bivši lideri Crvenih Kmera Kije Sampan i Nuon Čea predali su se kambodžanskoj vladi. Za vrijeme režima Crvenih Kmera sredinom sedamdesetih godina 20. vijeka u Kambodži je ubijeno ili je umrlo od gladi i bolesti 1,7 miliona ljudi.
1998. – Srpske snage bezbjednosti na Kosovu počele su napad na području mjesta Podujevo.
2002. – Iran je ukinuo kamenovanje kao oblik smrtne kazne.
2004. – U naletu plimnog talasa cunamija izazvanog zemljotresom jačine devet stepeni Rihterove skale, nedaleko od indonežanskog ostrva Sumatre, stradalo je najmanje 216.000 ljudi u zemljama regiona: Malezija, Indija, Bangladeš, Šri Lanka, Tajland, Indonezija, Maldivi, Somalija, Tanzanija, Sejšeli, Mjanmar, Kenija i Madagaskar.
(AbrašMEDIA)