Danas je ponedjeljak, 5. juni/lipanj, 156. dan 2017. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1604. – Hrvatski sabor donio zakon kojim je katolička vjera postala jedina priznata vjera u Hrvatskoj.
1723. – Rođen je škotski ekonomista Adam Smith, najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije uz Davida Ricarda, čija se teorija o podjeli rada u ekonomskoj literaturi smatra klasičnom. Namjeravao je da izgradi jedinstven sistem koji bi obuhvatio sve ljudske djelatnosti, ali je napisao samo dva rada: iz etike – “Teoriju moralnih osjećanja” i ekonomsko djelo u pet knjiga “Istraživanje o prirodi i uzrocima bogatstva naroda”. Naglašavao je da u etici vlada altruizam, a u ekonomiji egoizam. Detaljno je prikazao istoriju nastanka novca, analizirao vrijednost i raspodjelu najamnine, profita i rente, akumulaciju kapitala i razliku između proizvodnog i neproizvodnog rada. Prihvatio je i razvio teoriju radne vrijednosti, ali je, za razliku od Rikarda, smatrao da vrijednost robe određuje količina utrošenog, odnosno potrebnog rada samo u pretkapitalističkoj privredi. Izraziti je pristalica ekonomskog liberalizma i protivnik merkantilizma, čemu je posvetio jednu od pet knjiga “Bogatstva naroda”.
1819. – Rođen je engleski astronom i matematičar John Couch Adams. Na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana, odredio je, skoro istovremeno sa Urbainom Le Verrierom), putanju Neptuna.
1827. – Turske snage zauzele Akropolj i ušle u Atinu.
1878. – Rođen je meksički revolucionar Francisco “Pancho” Villa, koji je predvodio seljački pokret u Meksičkoj revoluciji od 1910. do 1917. Ubili su ga 1923. politički protivnici u mjestu Idalgo del Paral u meksičkoj državi Čivava. Proglašen je 1966. za meksičkog nacionalnog junaka.
1883. – Rođen engleski ekonomista John Maynard Keynes – tvorac takozvane kejnzijanske ekonomije, za koga je vezana cjelokupna savremena makroekonomija Zapada. Glavnim djelom – “Opšta teorija zaposlenosti, kamate i novca” zadao je snažan udarac tradicionalnoj mikroekonomiji – koja se uglavnom bavila tržištem, cijenama i raspodjelom – i orijentisao se na istraživanje makroekonomskih veličina, posebno nivoa zaposlenosti. Pokazao je da kapitalistička privreda preko tržišnog mehanizma ne stvara automatski punu zaposlenost i da je neophodna intervencija države radi izvlačenja iz nezaposlenosti i kriza. Preporučivao je uglavnom mjere kreditne politike /smanjenje kamatne stope radi oživljavanja privatnih investicija/, poreske politike /smanjenje poreza radi povećanja ukupne efektivne tražnje, preraspodjelu nacionalnog dohotka u korist radnih slojeva/ i mjere u sferi direktnih proizvodnih funkcija države (javni radovi). Ostala djela: “Ekonomska posljedica mira”, “Rasprava o novcu”, “Revizija mirovnog ugovora”, “Traktat o novčanoj reformi”, “Sredstva ka prosperitetu”.
1898. – Rođen je španski pisac, muzičar i slikar Federico García Lorca, jedan od najvećih liričara 20. vijeka, čija je poezija krik protiv dehumanizacije i društvenih nepravdi. Njegove pjesme, natopljene sveobuhvatnim osjećanjem smrti i stradanja, iskazane su duboko samosvojnim jezikom, premda po formi bliskom nadrealističkom modelu. Zbog toga što je njegova poezija – puna nježnosti i sukoba južnjačke krvi s ljubavlju i smrću – crpila snagu s tla Andaluzije, nazvali su ga “andalužanski slavuj”. Višestruko obdaren, bio je omiljen za života, a poslije tragične smrti – strijeljali su ga frankisti 1936. u Visnaru kod Granade – postao je najčitaniji svjetski pjesnik. Djela: zbirke pjesama “Ciganski romansero”, “Pjesnik u Njujorku”, “Knjiga pjesama”, “Pjesme”, “Tamaritski divan”, poema “Kante Hondo”, tužbalica “Plač za Ignasijom Sanćesom Mehijasom”, drame “Leptirove čarolije”, “Marijana Pineda”, “Čudesna obućarka”, “Don Kristobalovo malo pozorište”, “Ljubav don Perlimplina”, “Belise u njihovom vrtu”, “Donja Rosita neudata”, “Krvava svadba”, “Jerma”, “Dom Bernarde Albe”.
1915 – Žene u Danskoj su dobile pravo glasa.
1933. – Rođen je srbijanski i jugoslovenski glumac Velimir Bata Živojinović.
1944. – Dan D, počelo iskrcavanje saveznika u Normandiji.
1945. – Opunomoćenici vlada SSSR, SAD, Velike Britanije i Francuske u Berlinu potpisali Deklaraciju o preuzimanju vrhovne komande nad poraženom Njemačkom u Drugom svjetskom ratu i njenoj podjeli na četiri okupacione zone. Istočnu zonu je preuzela Crvena armija, južnu i srednju oblast američka, dio srednje oblasti i sjeverne dijelove britanska, a francuskoj armiji su pripali Badenska i Sarska oblast i mali mostobran na desnoj obali Rajne prema Koblencu. Berlin je podijeljen na četiri administrativna dijela, kojima su upravljali saveznički generali.
1947. – Državni sekretar SAD George Marshall saopštio plan o finansijskoj pomoći Evropi, razorenoj u Drugom svjetskom ratu. Planom je obuhvaćeno 16 zemalja, a ukupna suma pomoći od 1948. do 1952. iznosila je 15 milijardi dolara, od čega najviše Velikoj Britaniji, Njemačkoj, Francuskoj, Italiji, Austriji i Turskoj. Plan je uz ekonomsku imao i političko-vojnu ulogu – postao je jedan od bitnih elemenata NATO pakta, osnovanog 1949.
1955. – Rođen je pjevač benda Parni valjak Aki Rahimovski.
1965. – State Department prvi put javno priznao da kopnene snage SAD učestvuju u borbama u Južnom Vijetnamu.
1967. – Počeo šestodnevni rat Izraela s arapskim zemljama kada su Egipat, Sirija i Jordan do nogu potučeni. Izrael je zauzeo cio Jerusalim, zapadnu obalu Jordana, strateški važnu Golansku visoravan, Pojas Gaze i cijelo Sinajsko poluostrvo s obalom Sueckog kanala i bogatim nalazištima nafte.
1972. – U Stockholmu je počela Prva svjetska konferencija o zaštiti čovjekova okoliša.
1975. – Suecki kanal ponovo otvoren za međunarodni saobraćaj, izuzev za Izrael, i brodovi su prošli kroz njega prvi put od izraelsko-arapskog rata 1967.
1980. – Umro je italijanski političar Giorgio Amendola, jedan od osnivača moderne Italije, član najužeg rukovodstva Komunističke partije Italije. Osuđen je 1932. na pet godina progonstva, koje je proveo u Tunisu uređujući jedan antifašistički list. S prvacima ostalih većih italijanskih partija potpisao je 1941. u Marseju antifašistički pakt koji je postao osnova Komiteta za nacionalno oslobođenje Italije u kojem je bio predstavnik komunista. S Alessandrom “Sandrom” Pertinijem je u Drugom svjetskom ratu rukovodio pokretom otpora. Jedan je od ideologa evrokomunizma i pobornik “istorijskog kompromisa” komunista i ostalih demokratskih snaga. Djela: “Demokratija u Mesođornu”, “Radnička klasa i demokratski program”.
2006. – Srbija proglasila nezavisnost od državne zajednice Srbije i Crne Gore.
2008. – BiH uručena “mapa puta” za liberalizaciju viznog režima za građane BiH.
(AbrašMEDIA)