DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
Danas je četvrtak, 9. februar/veljača, 40. dan 2017. godine.
1667. – Trinaestogodišnji rat između Rusije i Poljske okončan je mirom u Andrusovu. Rusija je dobila istočnu Ukrajinu, uključujući i Kijev.
1849. – Italijanski revolucionar Giuseppe Mazzini proglasio je Rim republikom.
1874. – Umro je francuski istoričar i pisac Jules Michelet, izuzetan stilista, autor niza istorijskih, filozofskih i lirskih spisa. Bio je protivnik monarhije, crkvene hijerarhije i komunizma, a s naklonošću je pisao o buržoaskim revolucijama. Djela: “Istorija Francuske”, “Istorija Francuske revolucije”, “Planina”, “Ptica”.
1881. – Umro je ruski pisac Fjodor Mihajlovič Dostojevski, prema mnogim kritičarima najveći književnik svih vremena, koji je duboko, kao niko ni prije ni poslije njega, ponirao u ljudsku psihu i rasvjetljavao tajnu ljudske prirode. Uhapšen je 1849. kao učesnik utopijsko-socijalističkog kružoka Mihaila Vasiljeviča Petraševskog – Butaševiča i osuđen na smrt, ali je kazna zamijenjena progonstvom u Sibir, gdje je proveo deset godina. Iskustva stečena tokom zatočeništva u Sibiru umnogome su obilježila njegovu ličnost i stvaralaštvo, a rana djela inspirisana su socijalnim tragedijama malih ljudi. Osnovne odlike njegovih djela – poniranje u podsvijest, traganje za korijenima ljudske tragike, fenomen religije i veza čovjeka i Boga – glavna su preokupacija modernog romana. Utjecao je na svjetsku literaturu više nego bilo koji drugi svjetski pisac. Ostala djela: romani i povijesti “Zločin i kazna”, “Braća Karamazovi”, “Idiot”, “Kockar”, “Zli dusi”, “Mladić”, “Dvojnik”, “Bijele noći”, “Netočka Nezvanova”, “Zapisi iz mrtvog doma”, “Selo Stepančikovo i njegovi žitelji”, “Ujkin san”, publicistika “Piščev dnevnik”, “Politički zapisi”.
1891. – Rođen je italijanski političar Pietro Sandro Nenni, vođa italijanskih socijalista. Kao ubijeđeni antifašista učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio je član Komiteta za odbranu Madrida i politički komesar divizije. U Drugom svjetskom ratu u Francuskoj uhapsio ga je Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsjednik. Bio je potpredsjednik u prvoj poslijeratnoj vladi, nekoliko mjeseci i šef diplomatije, a 1963. potpredsjednik u vladi lijevog centra. Djela: “Istorija četiri godine 1919.-1922.”, “Šest godina građanskog rata u Italiji”, “Istorija klasne borbe u Italiji”, “Zločin fašizma u Africi 1936.”.
1909. – Francuska i Njemačka postigle su sporazum o Maroku, kojim je Berlin priznao posebne interese Pariza u toj sjevernoafričkoj zemlji, u zamjenu za ekonomske koncesije.
1917. – Zbor komitskih četa u selu Obilić u Pustoj Reci na jugu Srbije odlučio da podigne ustanak protiv bugarskih okupatora u Prvom svjetskom ratu. Do kraja februara 1917. stvorena je velika slobodna teritorija sa središtem u Toplici, na kojoj je živjelo oko milion stanovnika. Ustanička vojska imala je 12.000 pješaka i 364 konjanika, ali je Toplički ustanak osuđen na propast kad je izostala pomoć sa Solunskog fronta. Bugari su prilikom gušenja ustanka ubili 20.000 ljudi, mahom civila, uključujući mnoštvo žena i djece, i spalili 50.000 kuća.
1923. – Osnovana je sovjetska državna vazduhoplovna kompanija “Dobrolet”, preimenovana 1932. u “Aeroflot”.
1934. – U Atini Grčka, Jugoslavija, Rumunija i Turska potpisale su Balkanski pakt radi očuvanja teritorijalnog poretka na Balkanu, suočenog s revizionističkom politikom zemalja poraženih u Prvom svjetskom ratu, posebno Bugarske i Mađarske, koje je podržavala fašistička Italija. Pakt se raspao pod pritiskom nacističke Njemačke i praktično je rasturen prije izbijanja Drugog svjetskog rata.
1935. – Umro je hrvatski književnik Ksaver Šandor Gjalski.
1941. – Njemački “Afrički korpus” generala Erwina Rommela prešao je iz Italije u sjevernu Afriku, što je bio uvod u teške borbe na Afričkom frontu u Drugom svjetskom ratu, okončane 1943. pobjedom savezničkih snaga, u kojima su glavninu činile britanske trupe.
1943. – Počeo je protunapad partizana u Drugom svjetskom ratu protiv združenih njemačkih, italijanskih i četničkih snaga na Neretvi, poznat kao “Bitka za ranjenike”. Do 26. februara razbijena je italijanska divizija “Murđe” i sve italijanske i četničke snage u dolinama Neretve, Rame i Drežnice. Početkom marta osam partizanskih brigada odbacilo je glavninu njemačkih trupa i svih 3.500 ranjenika prebačeno je na lijevu obalu Neretve.
1943. – U okupatorskom zatvoru u Novom Sadu u Drugom svjetskom ratu obješen je organizacioni sekretar Pokrajinskog komiteta Komunističke partije Jugoslavije za Vojvodinu Svetozar – Toza Marković. U novembru 1942. u borbi je teško ranjen, poslije čega su ga zarobili mađarski fašisti i podvrgli mučenju.
1943. – Teške borbe za pacifičko ostrvo Gvadalkanal okončane su u Drugom svjetskom ratu pobjedom američkih snaga nad japanskom armijom, čime su raspršeni snovi Tokija o zauzimanju Australije.
1957. – Umro je bivši mađarski diktator admiral Mikloš Horti de Nađbanja, koji je od 1920. do 1944. bio na čelu profašističkog režima s titulom “kraljevski regent Mađarske”. Mađarsku je uveo u Drugi svjetski rat na strani Sila osovine i pridružio se vođi Trećeg rajha Adolfu Hitleru u agresiji na Jugoslaviju. Odgovoran je za istrebljenje Jevreja u Mađarskoj i na okupiranim teritorijama i za zvjerstva mađarske policije i vojske u Vojvodini i masovne likvidacije. Pred kraj Prvog svjetskog rata postao je komandant austrougarske flote i 1918. u krvi je ugušio pobunu mornara u Boki Kotorskoj, a 1919. u Mađarskoj je predvodio gušenje socijalističke revolucije. Poslije zbacivanja s vlasti utočište mu je pružila Portugalija, gdje je i umro, izbjegavši sudsku odgovornost, mada ga je Jugoslavija proglasila ratnim zločincem.
1962. – Jamajka je postala nezavisna država u okviru britanskog Komonvelta.
1977. – Umro je ruski konstruktor aviona Sergej Vladimirovič Iljušin, koji je tokom tri decenije konstruisao više od 50 tipova aviona. Posebno je poznat po oklopnom jurišnom avionu “Il-2” za potrebe sovjetskog ratnog vazduhoplovstva u Drugom svjetskom ratu i putničkim avionima konstruisanim poslije rata.
1991. – Na referendumu u Litvaniji, iz kojeg su bili isključeni građani ruske nacionalnosti, više od 90 odsto birača te baltičke zemlje glasalo je za otcjepljenje od SSSR-a.
1994. – Lider Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat i šef izraelske diplomatije Šimon Peres postigli su sporazum o bezbjednosnim pitanjima koja su kočila mirovni sporazum PLO i Izraela.
(AbrašMEDIA)