Danas je utorak, 26. januar/siječanj, 26. dan 2016. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1500. – Španski moreplovac Vicente Yáñez Pinzón otkrio je Brazil.
1580. – Engleski moreplovac i gusar Francis Drake uplovio je u luku Plimut na završetku svog putovanja oko svijeta, koje je trajalo 33 mjeseca. Drejk je bio prvi Englez koji je oplovio zemlju, za šta je dobio titulu viteza od kraljice Elizabete.
1699. – Potpisan je Karlovački mir, kojim je poslije 16 godina okončan rat između Turske i Svete alijanse. Sporazumom koji su u Sremskim Karlovcima s Turskom sklopile Austrija, Rusija, Poljska i Venecija, Turci su izgubili Ugarsku, Slavoniju, Liku i Baniju, zadržali Banat i deo Srema do Mitrovice. Venecija je dobila srednju Dalmaciju, Boku Kotorsku do Risna i Moreju.
1788. – Britanski brodovi s prvim naseljenicima iz Engleske, uključujući grupu robijaša, uplovili su u zaljev Botany Bay (Sydney) u Australiji, gdje su osnovali koloniju.
1823. – Umro je engleski ljekar Edward Jenner, koji je 1796. pronašao vakcinu protiv velikih boginja.
1827. – Peru je okončao uniju s Kolumbijom i proglasio nezavisnost.
1885. – Sudanski ustanici Muhameda Ahmeda Abdule, koji se proglasio mahdijem (vođa islama), potukli Britance, zauzeli Kartum, pogubili engleskog generala Charlesa Gordona i osnovali samostalnu državu. Tek 1898. britansko-egipatska vojska generala Horatia Kitchenera pobijedila je sudanske snage. Sudan je bio pod vlašću Londona do 1. januara 1956.
1849. – Rođen je ruski fiziolog Ivan Petrovič Pavlov, osnivač Instituta za eksperimentalnu medicinu, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1904. Na osnovu eksperimenata na psima postavio je teoriju uslovnog refleksa, a značajni su i njegovi radovi o inervaciji srca i funkciji jetre.
1891. – Umro je njemački inženjer Nicolaus August Otto, koji je 1861. napravio prvi benzinski motor, a 1876. je izumeo četvorotaktni motor s unutrašnjim sagorijevanjem, poznat kao “Otto motor”.
1905. – Kod Pretorije, u Južnoj Africi, pronađen je najveći dijamant na svijetu “Kalinan”. U sirovom stanju on je težio 622 grama i imao je 3.106 karata.
1918. – Rođen je rumunski diktator Nikolae Čaušesku, koji je preuzeo vlast 1965. postavši generalni sekretar vladajuće KP Rumunije. Učvrstio se 1967. kad je izabran za predsjednika Državnog savjeta, a 1975. postao je predsjednik Rumunije.
1925. – Rođen je američki glumac i režiser Paul Newman. Snimio je 60-ak filmova, među kojima su i čuvena ostvarenja “Mačka na usijanom limenom krovu”, “Butch Cassidy and the Sundance Kid”, “Žaoka”. Devet puta je bio nominovan za Oskara, a dobio ga je 1986. za glavnu mušku ulogu u filmu “Boja novca”. Ostali filmovi: “Dugo toplo ljeto”, “Slatka ptica mladosti”, “Nasilje”, “Sudija za vješanje”, “Pakleni toranj”, “Bafalo Bil i Indijanci”, režija – “Rachel, Rachel”, “Utjecaj gama zraka na sablasne nevene”.
1927. – Rođen je glumac Živojin Žika Milenković. Pozorišnu karijeru započeo je u rodnom Nišu, a nastavio je u Beogradskom dramskom pozorištu, u kojem je radio do penzionisanja. Igrao je u preko 150 pozorišnih predstava, oko 30 filmova i više od 300 televizijskih emisija.
1930. – Mahatma Gandi, lider pokreta za nezavisnost Indije, započeo je marš kroz Indiju zbog poreza na so. “Marš soli” trebalo je da ohrabri Indijce da samostalno proizvode so kao simbol nezavisnosti.
1934. – Potpisan je desetogodišnji njemačko-poljski pakt o nenapadanju, koji je Hitler prekršio napadom na Poljsku 1. septembra 1939.
1942. – Prve trupe SAD-a u Drugom svjetskom ratu stigle su u Evropu, u Sjevernu Irsku, a u borbe na evropskom ratištu uključile su se 1943. napadom na Italiju.
1945. – U New Yorku je umro mađarski kompozitor i pijanista Béla Bartók, čije je djelo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svjetskim razmjerama jedan je od začetnika “nove muzike” 20. vijeka (simfonijska poema “Košut”, opera “Dvorac Modrobradog”, baleti “Drveni princ” i “Čudesni mandarin” i brojna simfonijska i kamerna djela).
1950. – Indija je formalno proglašena republikom u okviru Britanskog komonvelta.
1965. – Hindi je postao zvanični jezik Indije, što je izazvalo nemire na jugu zemlje, gdje stanovništvo govori drugim jezicima, pa je vlada Indije u februaru 1965. odlučila da u zvaničnoj upotrebi ostane i engleski.
1969. – U Boliviji je vojna hunta pod vođstvom generala Alfreda Ovanda Candie oborila predsjednika Silesa Salinasa.
1972. – Iznad Čehoslovačke je, poslije eksplozije podmetnute bombe, pao avion JAT-a “DC-9″ na liniji Kopenhagen-Beograd. Poginulo je 26 putnika i članova posade, a preživela je jedino stjuardesa Vesna Vulović.
1977. – Jugoslavija i Španija su zaključile sporazum o uspostavljanju diplomatskih odnosa i otvaranju misija u Madridu i Beogradu na nivou ambasada.
1984. – Velika Britanija i Kina su se sporazumeli o vraćanju Hongkonga 1997. pod suverenitet Kine. Hongkong je pripao Britancima na osnovu mirovnog ugovora u Nankingu 1842, nakon Opijumskog rata (1839.-”42.).
1989. – Vijetnam je povukao svoje trupe iz Kambodže, koje su u toj zemlji bile od kraja 1978, ostavivši snage vlade Hun Sena da se same bore protiv maoističke gerilske organizacije “Crveni Kmeri”.
1990. – U Rimu je u 83. godini umro italijanski književnik Alberto Moravia, jedna od najzanačajnijih ličnosti italijanske književnosti 20. vijeka (“Rimske priče”, “Čočara”, “Rimljanka”).
1990. – Umrla je američka filmska glumica Ava Gardner i holivudska zvijezda pedesetih godina. Snimila je oko 60 filmova, od kojih su najpoznatiji “Bosonoga kontesa”, “Mambo”, “Snjegovi Kilimandžara”, “Sunce se ponovo rađa”.
1993. – Književnik Vaclav Havel izabran je za predsjednika nove Češke Republike, nakon raspada čehoslovačke federacije.
1994. – Rumunija je, kao prva zemlja bivši hladnoratovski protivnik NATO-a, potpisala dokument “Partnerstvo za mir” tog vojnog saveza.
1997. – Policija u Beogradu upotrijebila je silu, suzbivši demonstracije nekoliko desetina hiljada ljudi koji su protestovali zbog poništenja njihove volje na lokalnim izborima.
2000. – Međunarodni sud za ratne zločine donio je konačnu presudu Dušku Tadiću (44) u postupku koji je trajao skoro četiri godine. Prvi čovjek kojem je suđeno za zločine počinjene tokom bosanskog rata (1992.-”95.) osuđen je na 20 godina zatvora.
2001. – Održani su veliki protesti protiv globalizacije u Davosu, povodom Svjetskog ekonomskog foruma.
2004. – Umro je glumac Mihajlo Paskaljević “Bata”, koji je široku popularnost stekao nizom uloga u humorističkim televizijskim serijama i u filmskim komedijama poput “Sumnjivog lica”, “Diližanse snova” i filma “Silom otac”. Upečatljive kreacije u pozorištu ostvario je kao kapetan Jerotije u “Sumnjivom licu” Branislava Nušića i Estragon u drami “Čekajući Godoa” Semjuela Beketa.
2006. – Pronađena je najmanja planeta – OGLE-2005-BLG-390Lb, slična Zemlji, van Sunčevog sistema.
2007. – Generalna skupština UN-a usvojila je rezoluciju kojom se osuđuje negiranje holokausta.
(AbrašMEDIA)