Danas je nedjelja, 5. januar/siječanj, peti dan 2020. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1592. – Rođen je indijski car Šah Džehan iz dinastije Mogula, poznat i kao princ Haram, koji je najveći dio vladavine od 1628. do 1658., kad ga je zbacio sin Aurangzeb, posvetio izgradnji mauzoleja Tadž Mahal u svojoj prijestonici Agri na sjeveru Indije. Veleljepno zdanje od bijelog mermera, koje je 20.000 radnika zidalo od 1631. do 1653, posvetio je uspomeni na caricu Mumtaz Mahal i on je poslije smrti 1666. takođe sahranjen tu. Premjestio je 1648. prijestonicu iz Agre u Delhi, gdje je izgradio novi grad Šahdžehanabad.
1769. – Škotski izumitelj James Watt patentirao je svoj parni stroj.
1869. – Argentinske, brazilske i urugvajske snage zauzele su glavni grad Paragvaja Asunsion u ratu takozvane “tročlane alijanse”.
1892. – Prvi je put uspješno snimljeno svitanje.
1895. – Afera Dreyfus: francuskom oficiru Alfredu Dreyfusu oduzet čin i izrečena kazna doživotne robije na Đavoljem ostrvu.
1895. – Njemački fizičar Wilhelm Conrad Röntgen saopštio da je pronašao x-zrake, kasnije po njemu nazvane “Rentgenovi zraci”.
1909. – Kolumbija je priznala neovisnost Paname.
1916. – Pred Medovskim zalivom u Albaniji u Prvom svjetskom ratu poslije eksplozije potonuo italijanski brod “Brindizi” s jugoslovenskim iseljenicima iz Kanade i SAD, koji su pošli da pomognu Srbiji i Crnoj Gori u ratu s Centralnim silama.
1916. – Austrougarski generalštab u Prvom svjetskom ratu naredio je ofanzivu na Crnu Goru. Uprkos odlučnom otporu 60.000 slabo opremljenih boraca, austrougarske trupe su poslije jedne sedmice zauzele Cetinje i do 1918. držale Crnu Goru pod okupacijom.
1919. – U Berlinu je počeo ustanak predvođen komunističkom organizacijom “Savez Spartaka”, na čelu sa Rozom Luksemburg i Karlom Libknehtom.
1919. – Adolf Hitler je osnovao Nacional-socijalističku radničku partiju Njemačke, koja je prigrabila vlast 1933. kad je Hitler poslije izbora postao kancelar. Strahovlada nacističke partije u Njemačkoj i većem dijelu Evrope trajala je do 1945., kad je Njemačka u Drugom svjetskom ratu poražena i bezuslovno kapitulirala.
1928. – Rođen je pakistanski državnik Zulfikar Ali Buto, predsjednik Pakistana od 1971. do 1973, kada je postao premijer. U julu 1977. vojnim pučem ga je uklonio general Mohamed Zija ul Hak. Buto je uhapšen, a sud diktatorskog režima Zije u martu 1978. osudio ga je na smrt pod neuvjerljivim optužbama da je naredio ubistva političkih protivnika. Obješen je u aprilu 1979.
1932. – Rođen je Umberto Eco, italijanski romanopisac, esejist, filozof i lingvist.
1933. – Počela je izgradnja mosta “Golden Gate” u San Francisku.
1942. – Na osnovu sporazuma s nacističkom Njemačkom Prvi korpus bugarske fašističke vojske u Drugom svjetskom ratu započeo je okupaciju jugoistoka Srbije. Oko 25.000 bugarskih vojnika zamijenilo je Nijemce u tom dijelu Srbije, a iz Niške Banje je terorom nad civilima rukovodio štab Korpusa.
1949. – U Moskvi je počelo savjetovanje vlada SSSR, Bugarske, Čehoslovačke, Mađarske, Poljske i Rumunije, na kojem je donesena odluka o stvaranju Savjeta za uzajamnu ekonomsku pomoć radi organizacije i usklađivanja dugoročnog razvoja zemalja članica. Iste godine SEV-u je pristupila Albanija, a 1950. Istočna Njemačka.
1952. – Rođen je bosanskohercegovački glumac Nermin Tulić. Diplomirao je glumu na Filozofskom fakultetu 1978. godine. Igrao je u svim sarajevskim pozorištima, na televiziji, filmu i radiju. Dobitnik je mnogih nagrada, a izdvaja “Zlatni lovorov vijenac” za doprinos umjetnosti teatra MESS 1998. godine.
1961. – Vojna vlada Perua uhapsila je stotine ljudi pod optužbom da su komunisti.
1968. – Aleksander Dubček postao je prvi sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Čehoslovačke, umjesto Antonjina Novotnog, i ubrzo je otpočeo proces liberalizacije poznat kao “Praško proljeće” ili “socijalizam s ljudskim likom”. Eksperiment je prekinut vojnom okupacijom Čehoslovačke u koje su trupe Varšavskog pakta ušle u avgustu 1968.
1969. – SSSR je lansirao “Veneru 5”, vasionski brod bez ljudske posade u pravcu Venere, a pet dana potom i “Veneru 6”, koji su do te planete stigli 16, odnosno 17. maja.
1969. – Rođen je američki muzičar Marilyn Manson.
1971. – Socijalistička vlada Čilea uspostavila je diplomatske odnose s Kinom.
1972. – Američki predsjednik Richard Nixon naredio razvoj programa svemirskih šatlova.
1976. – Diktatorski maoistički režim Crvenih Kmera donio je novi ustav Kambodže, kojim je naziv zemlje promijenjen u Demokratska Kampućija.
1991. – Umro je jugoslovenski pisac Vasko Popa, najprevođeniji domaći pjesnik u drugoj polovini 20. vijeka. Nazivan je jezičkim čudotvorcem i posljednjim velikim originalnim pjesnikom. Djela: zbirke pjesama “Kora”, “Nepočin-polje”, “Sporedno nebo”, “Uspravna zemlja”, “Vučja so”, “Živo meso”, “Kuća nasred druma”, “Rez”, antologija narodnih umotvorina “Od zlata jabuka”, antologija poetskog humora “Urnebesnik”.
1991. – Izvršni komitet SEV ocijenio da je ta organizacija, osnovana 1949., “iscrpila svoje mogućnosti”. Nekoliko sedmica kasnije lideri zemalja članica su i formalno potvrdili gašenje SEV.
1991. – Kuba i SSSR potpisali su sporazum kojim je okončana povlašćena međusobna trgovina i ukinute vještački niske cijene.
1997. – Ruske su čete napustile Čečeniju.
2001. – UN saopštile da su “pronađeni dokazi o radioaktivnosti na osam od 11 testiranih područja na Kosovu”.
2004. – U Americi je stupio na snagu zakon da svi stranci, koji žele da uđu u SAD, moraju dati otiske prstiju i biti fotografisani.
2005. – Michael E. Brown, Chad Trujillo i David L. Rabinowitz otkrili Eridu, najveću poznatu patuljastu planetu u Sunčevom sistemu, koristeći snimke prvobitno snimljene 21. oktobra 2003. u opservatoriji Mount Palomar.
2006. – U akciji hapšenja Dragomira Abazovića, osmunjičenog za ratne zločine, snage EUFOR-a ubile su njegovu suprugu Radu Abazović (47), a teško ranile njihovog sina Dragoljuba (11) i samog Dragomira (48).
(AbrašMEDIA)