Ruski književni klasik Fjodor Mihailovič Dostojevski (1821.-1881.), prema mnogim kritičarima jedan od najvećih pisaca svih vremena, preminuo je na današnji dan 1881. godine.
Dostojevski je hapšen kao učesnik utopijsko-socijalističkog kružoka Mihaila Vasiljeviča Petraševskog Butaševiča i osuđen na smrt 1849. godine, ali je kazna zamijenjena progonstvom u Sibir, gdje je proveo 10 godina.
Njegova rana djela inspirisana su socijalnim tragedijama malih ljudi.
Osnovne odlike njegove literature – poniranje u podsvijest, traganje za korijenima ljudske tragike, fenomen religije i veza čovjeka i Boga predstavljaju glavnu preokupaciju modernog romana, a na svjetsku literaturu uticao je više nego ijedan drugi pisac.
Duboko je, kao niko ni prije ni poslije njega, ponirao u ljudsku psihu i rasvjetljavao tajnu ljudske prirode.
Napisao je romane: “Zločin i kazna”, “Braća Karamazovi”, “Zli dusi”, “Mladić”, “Kockar”, “Idiot”, “Dvojnik”, “Netočka Nezvanova” (nedovršen), “Zapisi iz mrtvog doma” i “Selo Stepančikovo i njegovi žitelji”.
Od pripovjedaka je, između ostalog, napisao: “Bijele noći” i “Ujkin san”, a bavio se i publicistikom (“Piščev dnevnik” i “Politički zapisi”).
Realizam Dostojevskog predstavlja svojevrsni prelaz ka modernizmu jer njegovo stvaranje upravo u epohi modernizma postaje neka vrsta uzora načina pisanja.
Utemeljivač je psihološkog romana, a, prema mnogima, i preteča egzistencijalizma.
Veliki dio života bio je u lošoj finansijskoj situaciji, a morao je da izdržava i porodicu preminulog brata.
Dostojevski je često bio depresivan, kockao se i stalno vraćao dugove.
Јedno od najpoznatijih djela Dostojevskog “Zločin i kazna” napisano je u rekordno kratkom roku i brzo objavljeno kako bi pisac uspio da vrati kockarske dugove, a pošto ih je otplatio ponovo je ostao bez novca.
Taj roman je Dostojevskom donio slavu, ali ga nije spasio bijede.
Izdavač ga je ucjenjivao i nudio 3.000 rubalja za pravo da izdaje njegova djela, ali uz obavezu da napiše još jedan roman.
Nemajući izbora, Dostojevski je pristao. U isto vrijeme je napisao i knjigu “Kockar” zbog ugovora sa svojim izdavačem.
Preminuo je 9. februara 1881. godine u Sankt Peterburgu od posljedica krvarenja uzrokovanog epileptičnim napadom. Poslije dva dana, njegovo tijelo je ispratila na groblje bezbrojna masa naroda, monaštva i sveštenstva.
Sahranjen je na groblju Tihvin, pri Manastiru Aleksandra Nevskog. Procjenjuje se da je 40.000 ljudi prisustvovalo sahrani ovog književnog velikana.
(SRNA)