Danas je subota, 19. februar/veljača, 50. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1473. – Rođen je poljski astronom Nikolaj Kopernik, poznat kao Nikola Kopernik, tvorac heliocentričnog sistema, jedne od najvećih prekretnica u istoriji nauke. Umjesto ptolomejskog geocentričnog sistema, prema kojem je Zemlja centar vasione, on je poslije istraživanja koja je obavio po povratku sa višegodišnjih studija u Italiji – polazeći od teorije grčkih astronoma koji su smatrali da je Sunce centar svijeta oko kojeg kruže Zemlja i druge planete – uspostavio heliocentrični sistem. Prema tom učenju, Zemlja i druge planete se kreću po putanjama u čijem je centru Sunce, a prividno kretanje nebeske sfere je posljedica kretanja Zemlje. Time je udario temelje moderne astronomije i osnove za otkrića Johanesa Keplera i Isaka Njutna o kretanju nebeskih tijela, ali je njegova teorija imala dalekosežne posljedice i za ostale prirodne nauke i cjelokupan duhovni razvoj čovječanstva. Njegovo učenje je, uz mnoštvo sljedbenika, zbog zloglasne rimokatoličke inkvizicije, imalo i mučenike – Giordana Bruna je sud inkvizicije poslao na lomaču, a Galileo Galilei, pod prijetnjom smrti, morao da svoje učenje proglasi kao zabludu. Rimska crkva je 1616. zabranila sva djela kojima je osnova bilo Kopernikovo učenje. Djela: “Commentariolus…”, “De revolutionibus orbium coelestium”.
1674. – Potpisivanjem Vestminsterskog ugovora okončan je englesko-holandski rat, a Nova Nizozemska pripala je Engleskoj.
1878. – Thomas Alva Edison patentirao je fonograf.
1918. – U Rusiji je dekretom boljševika zabranjeno privatno vlasništvo nad zemljom, vodom i prirodnim dobrima.
1922. – U Zagrebu je izašao prvi broj lista “Borba”, iza kojeg je stajala ilegalna Komunistička partija Jugoslavije. List je zabranjen 13. janaura 1929. Ponovo je izlazio kao organ KPJ u Drugom svjetskom ratu u Užicu od 19. oktobra do 27. novembra 1941. i u Bosanskoj krajini od 1. oktobra 1942. do 27. februara 1943. Poslije oslobođenja Beograda, 15. novembra 1944. je, kao organ KPJ, postao dnevni list.
1942. – Japanski avioni su u prvom napadu na Australiju u Drugom svjetskom ratu bombardovali grad Darvin i obližnju vojnu bazu. U napadu su poginula 243 Australijanca, potopljeno je osam brodova i uništena su 23 aviona.
1945. – Američke snage su se u Drugom svjetskom ratu iskrcale na pacifičko ostrvo Iwo Jima, a poslije krvavih borbi, od 22.000 Japanaca samo 212 najtežih ranjenika se predalo 26. marta 1945, dok su Amerikanci imali više od 6.800 mrtvih.
1952. – Umro je norveški pisac Knut Hamsun, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1920. godine. Njegovi romani, pisani superiornim stilom, usredsređeni su na psihologiju ličnosti i prožeti doživljajima prirode i ljubavi, a drame i lirika su slabijeg kvaliteta. U okupiranoj Norveškoj u Drugom svjetskom ratu podržao je marionetsku vladu koju su ustoličili njemački nacisti, zaslijepljen zabludom da će Norvežani, kao “čista germanska nacija”, poslije rata zauzeti počasno mjesto u “novom svjetskom poretku”. Ogorčeni zemljaci mu nisu oprostili podršku nacistima, iskazavši protest masovnim slanjem paketa njegovih knjiga, koje su mu na kućnu adresu dostavljali poštom. Poslije rata je osuđen zbog veleizdaje, ali u posljednjem djelu, autobiografiji “Na zaraslim stazama”, nije pokazao ni trunku kajanja. Ostala djela: romani “Glad”, “Misterije”, “Pan”, “Viktorija”, “Sanjari”, “Rosa”, “Pod jesenjom zvijezdom”, “Benoni”, “Lutalica svira sa sordinom”, “Posljednja radost”, “Djeca vremena”, “Grad Segelfos”, “Plodovi zemlje”, “Skitnice”, “Žene kraj studenca”, “Posljednje poglavlje”, “August”, “Ali život živi”.
1959. – Velika Britanija, Grčka i Turska su u Londonu potpisale sporazum o nezavisnosti Kipra.
1968 – U SFRJ donosi se zakon o Opštenarodnoj odbrani i društvenoj samozaštiti (ONO i DSZ) čime se formira i Teritorijalna odbrana.
1976. – Island je prekinuo diplomatske odnose sa Velikom Britanijom poslije neuspješnih pregovora dviju zemalja o pravu na ribarenje u spornim vodama.
1977. – U Bukureštu je potpisan jugoslovensko-rumunski sporazum o daljem zajedničkom korišćenju Dunava i izgradnji hidrocentrale “Đerdap 2”.
1980. – Umro je Bon Scott, bivši pjevač grupe AC/DC.
1984. – Svečano su zatvorene XIV zimske olimpijske igre u Sarajevu.
1986. – U okviru sovjetskog svemirskog programa lansirana je svemirska postaja Mir, prva dugoročna istraživačka postaja u svemiru.
1997. – Umro je kineski državnik Deng Sjaoping, glavni arhitekta privrednih reformi i silovitog ekonomskog uspona Kine krajem 20. vijeka. Najmnogoljudnijom zemljom svijeta je rukovodio od 1978, a s posljednje zvanične rukovodeće funkcije se povukao 1990, ali je njegov presudan uticaj ostao nesporan do smrti. U ranoj mladosti je 1920. otišao u Francusku i radio je u fabrikama u blizini Pariza, gdje je 1922. postao član Omladinske komunističke lige, a po povratku u otadžbinu 1924. Komunističke partije Kine. Poslije studija u Moskvi, 1927. je izabran za sekretara Centralnog komiteta Komunističke partije i potom je bio jedan od rukovodilaca Kineske revolucije i istaknuti komandant jedinica kineske Crvene armije. Član Politbiroa Centralnog komiteta vladajuće Komunističke partije je postao 1955, a 1956. generalni sekretar Partije, ali je zbačen 1966. u ultraljevičarskoj Kulturnoj revoluciji i poslat u radni logor na “prevaspitavanje”. Prethodno je 1961. izgovorio čuvenu rečenicu: “Nije važno da li je mačka crna ili bijela, sve dok lovi miševe”, a 1962. je kritikovao narodne komune, koje je podržavao kineski lider Mao Ce Tung, govoreći o ogromnoj ekonomskoj šteti politike poznate kao “Veliki skok”. Rehabilitovan je 1973. i postavljen na funkciju potpredsjednika vlade, ali ga je s vlasti 1976. oborila “četvoročlana banda”, predvođena Maovom suprugom Đang Chin. U vrh kineske politike se vratio 1977. poslije Maove smrti i hapšenja “četvoročlane bande”, a 1978. je započeo gigantske političke i ekonomske reforme kojima je dramatično preobrazio Kinu, učinivši je jednom od ekonomski najuspješnijih zemalja svijeta.
2003. – Međunarodni krivični sud za Ruandu osudio je adventističkog sveštenika Elizafana Ntakirutinama, na 10, a njegovog sina doktora Žirarda na 25 godina zatvora za genocid i zločine protiv čovječnosti u toj zemlji. To je prva presuda Tribunala jednom sveštenom licu.
2003. – Bivši ministar unutrašnjih poslova BiH Alija Delimustafić osuđen je presudom Kantonalnog suda u Sarajevu na četiri godine zatvora zbog planiranja i organizovanja otmice Kasima Bjelavca u Minhenu, u oktobru 1996. godine.
2008. – Kubanski predsjednik Fidel Castro, legenda kubanske revolucije i svjetska politička figura, povukao se sa čelnih funkcija u zemlji na kojima je bio od 1959. godine. Castro je iz zdravstvenih razloga bio odsutan iz javnosti od jula 2006. godine. Za šefa države izabran je njegov brat Raul Castro.
2016. – Umro je italijanski romanopisac, esejist, filozof i lingvist, Umberto Eco.
2016. – Umrla je američka spisateljica Harper Lee, poznata po romanu Ubiti pticu rugalicu.
(AbrašMEDIA)