Danas je subota, 9. april/travanj, 98. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
193. – Septimije Sever proglašen je rimskim carem.
1553. – Umro je francuski pisac François Rabelais, najznačajnija ličnost francuske renesanse, humanista čiji je osnovni stav pantagruelizam – ljubav prema punom životu, duhovnom i tjelesnom. Pisao je virtuozno, s ogromnim jezičkim bogatstvom. Rano je stupio u kaluđerski red da bi mogao mirno da studira, ali se sukobio sa starješinama zbog učenja grčkog jezika, što je tada sprečavala Sorbona. Napustio je manastir, završio medicinu u Monpeljeu i postao ljekar u Lionu. Knjige su mu zabranjivane, pa je često mijenjao mjesto boravka. Glavna djela: satirično-bufonski romani “Gargantua” (jedna knjiga) i “Pantagruel” (četiri knjige) – objavljivana su u velikim razmacima. U priči o neobičnoj istoriji kraljevske porodice divova, začinjenu šaljivim i slobodnim pričama, “masnim” dosjetkama i kalamburima, izrazio je ideje pravde, dobrote, čovječnosti, kulture, tolerancije.
1626. – Umro je engleski filozof i državnik Francis Bacon, jedan od osnivača modernog materijalizma u filozofiji. Suprotstavljajući se neplodnosti skolastičkog mišljenja, izgradio je opšti plan za obnovu nauke. Uticao je na francuske enciklopediste 18. vijeka i njemu je posvećena velika “Francuska enciklopedija”. Njegova klasifikacija i kritika idola (zabluda) smatra se prvom kritikom ideologije. Formulisao je dva principa značajna za shvatanje svrhe i zadatka modernih nauka: pravo znanje je znanje uzroka i unapređivanje znanja je jačanje čovjekove moći nad prirodom. Označio je eksperiment kao najviši princip naučnog mišljenja i razradio induktivnu metodu otkrivanja istine. Prema njegovim načelima, u Engleskoj je 1662. osnovano “Učeno društvo”, čime je promovisana Baconova zamisao da se ljudski napredak i blagostanje mogu ostvariti, ne samo reformom društva, već i napretkom nauke. U vrijeme vladavine kralja Jamesa Prvog Stewarta bio je lord kancelar od 1618. do 1621. Djela: “Unapređenje nauke”, “Novi organon”, “Nova Atlantida”, “Eseji ili saveti etički i politički”.
1821. – Rođen je francuski pisac Charles Pierre Baudelaire jedan od najvećih lirskih pjesnika 19. vijeka. Prevazišao je estetičke forme svog vremena, unio u poeziju orijentalne boje i egzotiku, zadržao elemente romantizma, klasičnog paganizma i nagovijestio simbolizam. Njegova poezija je izraz bijede, očajanja i korupcije civilizacije, govori o čovjeku neprekidno raspinjanom između dobra i zla. Uz kapitalnu zbirku pjesama “Cvijeće zla”, koju mnogi kritičari smatraju najvećim lirskim događajem 19. vijeka, objavio je prozno djelo “Vještački raj”.
1865. – Južnjački general Robert Lee predao komandantu sjevernjačkih snaga generalu Ulyssesu Grantu i potpisao je kapitulaciju otcijepljenih država Konfederacije, čime je završen četvorogodišnji američki građanski rat. U ratu industrijskog sjevera i agrarnog i robovlasničkog juga poginulo je više od 600.000 vojnika. Ratom je riješeno agrarno pitanje raspodjelom zemlje u zapadnom SAD, a Afroameikanci su oslobođeni ropstva.
1872. – Rođen je francuski državnik Leon Blum, vođa Socijalističke stranke od osnivanja 1920, predsjednik vlade Narodnog fronta 1936. i 1937. i u martu i aprilu 1938, prvi socijalistički premijer Francuske od 1870. Jedan je od tvoraca “politike nemiješanja” u građanski rat u Španiji. U Drugom svjetskom ratu njemački nacisti su ga internirali u koncentracioni logor Dahau. Treći put je predvodio francusku vladu 1946. i 1947.
1906 – Velika Britanija i Francuska su potpisale konvenciju o nezavisnosti Sijama (Tajland).
1928. – U Turskoj tokom reformi Mustafe Kemala Ataturka islam je prestao da bude državna religija.
1933. – Rođen je francuski filmski glumac Jean-Paul Belmondo, nosilac glavnih uloga u gotovo svim važnijim filmovima francuskog “novog talasa” šezdesetih godina 20. vijeka. Kasnije je nastupao u velikom broju avanturističkih filmova, postavši ljubimac najšire publike. Filmovi: “Budi lijepa i ćuti”, “Do posljednjeg daha”, “Ljubav”, “Žena je žena”, “Leon Moren, sveštenik”, “Moderato kantabile”, “Pare na sunce”, “Čovjek iz Rija”, “Ludi Pjero”, “Gori li Pariz?”, “Lopov”, “Sirena sa Misisipija”, “Borsalino”, “Staviski”, “Strah nad gradom”, “Životinja”, “Srećan Uskrs”.
1940. – U Beogradu je održan Prvi kongres studenata Jugoslavije, na kojem je 127 delegata Beogradskog, Zagrebačkog i Ljubljanskog univerziteta deklaracijom odlučno osudilo imperijalistički rat i izrazilo spremnost studenata i omladine da, zajedno s narodom, nastavi borbu protiv uvlačenja zemlje u rat.
1940. – Njemačka je u Drugom svjetskom ratu bez objave neprijateljstava napala Norvešku i Dansku.
1948. – Izraelska policija napala je arapski grad Deir Jasin na području današnjeg Izraela. Ubijeno je 100 Arapa, a ostali su prisiljeni da napuste grad.
1977. – Poslije 38-godišnje zabrane pod diktaturom Francisca Franca legalizovana je Komunistička partija Španije.
1990. – Poslije 40 godina vladavine komunista, na izborima u Mađarskoj pobijedio je Mađarski demokratski forum.
1991. – Parlament Gruzije jednoglasno je usvojio Deklaraciju o nezavisnosti od SSSR, poslije referenduma na kojem se 97 odsto građana izjasnilo za nezavisnu Gruziju.
1999. – Avioni NATO pakta prilikom napada sa šest raketa na Fabriku automobila “Zastava” u Kragujevcu ranili najmanje 126 radnika.
2002. – Parlamenti Srbije i Crne Gore glasaju za ukidanje Savezne Republike Jugoslavije.
2004. – Slovenija i Hrvatska saglasile se da zatraže međunarodnu arbitražu zbog nesuglasica o granici.
2011. – Slavni američki reditelj Sidney Lumet preminuo je u 86. godini u New Yorku. Snimio je više od 40 filmova, a Oskara za životno djelo dobio je 2005. godine: Dvanaest gnjevnih ljudi (12 Angry Men), Pasje popodne (Dog Day Afternoon) i Mreža (Network, 1976), Ubistvo u Orijent ekspresu (Murder on the Orient Express), Serpiko (Serpico), Dugo putovanje u noć (Long Day’s Journey Into Night).
(AbrašMEDIA)