Danas je ponedjeljak, 19. decembar/prosinac, 353. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1741. – Umro je ruski pomorac i istraživač danskog porijekla Vitus Bering, na ostrvu koje je potom dobilo njegovo ime. Ploveći uz Aleutska ostrva, dospio je 1728. sa Aleksejem Čirikovom do Aljaske, otkrivši put u Ameriku sa zapadne strane, odnosno moreuz između Amerike i Azije. Taj prolaz, koji spaja Sjeverni ledeni okean sa Tihim okeanom, nazvan je Beringov moreuz. Na povratku je u moru, koje je takođe po njemu dobilo ime, pretrpio brodolom i morao je da se iskrca na do tada nepoznato ostrvo.
1776. – Thomas Paine objavio svoj prvi esej, u kojem je zapisao čuvenu izreku „Ovo su vremena koja iskušavaju dušu čovjeka”.
1793. – Francuski general Napoleon Bonaparta izvojevao je prvu značajnu vojnu pobjedu, potukavši Engleze i zauzevši Tulon, što je bio njegov prvi korak ka preuzimanju apsolutne vlasti u Francuskoj 1799.
1842. – SAD su priznale nezavisnost Havaja, ali ta pacifička ostrvska zemlja – u koju su doseljenici iz SAD počeli da pristižu 1820., otimajući zemlju od domorodaca – samo formalno postala samostalna. Havajska dinastija je 1875. prihvatila je punu političku i ekonomsku zavisnost od SAD, koje su Havaje 1898. pretvorile u koloniju. Odlukom američkog Kongresa 1959. Havaji su postali 49. država SAD.
1843. – Izdano je antologijsko djelo “A Christmas Carol” Charlesa Dickensa.
1848. – Umrla je Emily Brontë, engleska spisateljica irskog porijekla, koja se proslavila romanom “Orkanski visovi”.
1863. – Engleski pronalazač Frederick Walton patentirao u Londonu podni prekrivač – linoleum.
1897. – Rođen je slovački pisac Ján Čajak, čija je djelatnost pola vijeka bila vezana za slovačku manjinu u Jugoslaviji. Uređivao je časopise “Narodno jedinstvo” i “Naš život”. Djela: pripovijetke “Gledanje mladenaca”, “Eše homo”, “Baća Onriš Pazurik”, “Posljednji seredžan”, romani “Zipa Cupak”, “Zuzka Turanova”, “U zarobljeništvu na Holičskom zamku”, “Porodica Rovesni”.
1905. – Usvojen je prvi ustav Crne Gore, kojim je ona definisana kao ustavna monarhija, ali je praktično svu vlast zadržao knez Nikola Prvi Petrović. Vlada je zavisila od skupštine, još više od kneza, koji je imao pravo da postavlja i smjenjuje činovnike. Tekst ustava, koji je nazvan “Nikoljdanski ustav”, uglavnom je preuzet iz ustava Srbije od 1869.
1906. – Rođen je ruski državnik Leonid Iljič Brežnjev, generalni sekretar Komunističke partije SSSR, koji je na vlast došao 1964. zbacivanjem Nikite Hruščova i držao je do smrti 1982. Doprinio je uspostavljanju dijaloga sa SAD poslije dugog perioda hladnih odnosa, ali je njegova vladavina najviše zapamćena po onemogućavanju promjena u društvu nagoviještenih u Hruščovljevo vrijeme, što je imalo višestruke pogubne posljedice za SSSR.
1915. – U Parizu je rođena Edith Piaf, francuska pjevačica odrasla u siromaštvu i bijedi, karijeru počinje kao ulična pjevačica sa 15. godina. Već od 1937. nastupa na prestižnim pariškim scenama i postaje poznato ime francuske šansone. Napisala je memoarska djela “Na balu šanse” i “Moj život”. Umrla je u Parizu 11. novembra 1963. godine.
1925. – Rođena je Lepa Radić, partizanka i narodni heroj Jugoslavije.
1941. – Poslije neuspjele ofanzive na Moskvu u Drugom svjetskom ratu vođa nacističke Njemačke Adolf Hitler smijenio je komandanta kopnenih trupa feldmaršala Walthera von Brauchitscha i lično preuzeo komandu nad armijom.
1944. – U Drugom svjetskom ratu trupe Narodnooslobodilačke vojske oslobodile su Podgoricu.
1946. – U Indokini je počeo oslobodilački rat jedinica pod vođstvom Ho Chi Minha protiv francuskih kolonijalnih trupa.
1950. – Savjet NATO-a imenovao je američkog generala Dwighta Eisenhowera vrhovnim komandantom snaga tog vojnog bloka u Evropi.
1972. – Kapsula, Apollo 17 završila je svoju misiju ispitivanja Mjeseca, spustila se u Pacifički ocean.
1974. – Rođena je bh. rediteljica Jasmila Žbanić. Za film “Grbavica” nagrađena je na Berlinskom Filmskom Festivalu 2006. glavnom nagradom “Zlatni medvjed” za najbolji film.
1984. – Velika Britanija i Kina potpisale su sporazum o povratku Hong Konga pod kineski suverenitet s datumom prijenosa 1. srpnjem 1997. godine.
1991. – Njemačka je vlada priznala nezavisnost Slovenije i Hrvatske.
1991. – Tzv. Republika Srpska Krajina proglasila Knin za glavni grad, a Milan Babić, dotadašnji predsjednik vlade, preuzeo funkciju predsjednika Republike.
2000. – BiH i Hrvatska su potpisale Ugovor o slobodnoj trgovini. Dokument u Zagrebu potpisali predsjedavajući Savjeta ministara BiH Martin Raguž i hrvatski premijer Ivica Račan.
2003. – U Zagrebu je umro profesor Ekonomskog fakulteta i poznati ekonomista Branko Horvat (76).
2003. – Predsjednik Libije Moamer Gadafi prihvatio je da njegova zemlja odustane od programa za razvoj oružja za masovno uništenje i pristao na poštovanje Sporazuma o neširenju nuklearnog naoružanja.
2006. – BiH, Srbija, Rumunija, Bugarska, Hrvatska, Crna Gora, Albanija, Moldavija, Makedonija i UNMIK (u ime Kosova i Metohije) pristupili Sporazumu o centralnoevropskoj zoni slobodne trgovine (CEFTA).
2009. – EU uvodi bezvizni režim za Srbiju, Makedoniju i Crnu Goru.
2010. – Bjeloruska policija hapsi opzicione čelnike u nasilnom uličnom obračunu, nakon proglašenja rezultata predsjedničkih izbora u kojima, u četvrtom mandatu, na mjestu predsjednika ostaje Aleksandar Lukašenko.
(AbrašMEDIA)