Danas je subota, 1. april/travanj, 91. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
527. – Bizantinski car Justin I imenovao je Justinijana I za suvladara i nasljednika.
1459. – Vjenčali se posljednji bosanski kralj i kraljica, Stjepan Tomašević i Jelena Branković (Mara).
1572. – Ustankom protestanata protiv španskog kralja Filipa II, Holandija počela borbu za samostalnost.
1809. – Rođen je ruski pisac Nikolaj Vasiljevič Gogolj, otac ruske realističke proze. Romantično-folklornim pripovijetkama osvojio je čitaoce i književnu kritiku, poslije čega je pisao oporije, ali životnije. Romanom “Taras Buljba” je, ponesen etičkim vrlinama i borbom kozačkih predaka protiv poljskih i turskih osvajača, iskazao divljenje za njihovu neuporedivu hrabrost, odanost Rusiji i pravoslavlju i žeđ za slobodom. U zbirkama pripovijedaka “Večeri na salašu kraj Dikanjke”, “Mirgorod”, “Petrogradske priče”, “Arabeske”, poemi “Mrtve duše”, komedijama “Revizor” i “Ženidba”, oživio je ogromnu pozornicu spahijske Rusije, s karijeristima, podmitljivcima, sitnim kradljivcima tuđeg vremena, silnicima i pijancima. Njegovi junaci su postali obrazac lijene, glupe, sebične i korupirane. Prestravljen užasima kojima je vjerno slikao Rusiju, napisao je knjigu “Izabrana mjesta iz prepiske sa prijateljima”, bez uspjeha pokušavajući da na mračnu sliku baci svijetle tonove i stvori pozitivne junake. Naprosto se udavio u sopstvenom očaju, uništivši pred smrt 1852. rukopis drugog toma “Mrtvih duša”. Na osnovu njegovog djela Visarion Bjelinski formulisao je principe naturalne škole ruske književnosti, a Nikolaj Černiševski ga je smatrao osnivačem “satiričnog ili, tačnije rečeno, kritičkog pravca ruskog realizma”.
1814. – U Londonu su instalirane prve lampe plinskog uličnog osvjetljenja.
1815. – Rođen je njemački državnik Otto von Bismarck, nazvan “gvozdeni kancelar”, koji je “krvlju i gvožđem” ujedinio njemačke države. Kao kancelar Pruske 1864. je u savezu s Austrijom napao je Dansku i osvojio Šlezvig, a onda se okrenuo protiv Beča i 1866. porazio Austriju, što mu je omogućilo da sjeverne njemačke državice ujedini u Sjevernonjemački savez. Isprovocirao je njemačko-francuski rat i poslije pobjede je 1871. proglasio Njemačko carstvo s carem Vilhelmom Prvim, a sam je postao prvi kancelar ujedinjene Njemačke. Suzbijao je separatizam rimokatoličkog juga, gušio političke slobode i radnički pokret. “Izuzetnim zakonom” 1878. stavio je socijaldemokratiju van zakona. Zbog sve veće nepopularnosti i neslaganja s novim carem Wilhelmom Drugim, 1890. s vlasti je sišao poslije 28 godina gotovo neograničene vladavine.
1873. – Rođen je ruski kompozitor, dirigent i pijanista Sergej Vasiljevič Rahmanjinov, čija su djela sinteza evropskog duha i ruske narodne osjećajnosti. Komponovao je opere, simfonijske kompozicije i druga djela, ali se najoriginalnije izrazio u klavirskim kompozicijama (kao što su “Rapsodija na Paganinijevu temu” za klavir i orkestar i četiri klavirska koncerta) i solo pjesmama. Iz Rusije je emigrirao 1918. i do smrti 1943. je živio u SAD.
1892. – U Zagrebu počeo izlaziti list “Sloboda”, organ socijaldemokratije u Hrvatskoj i Slavonije.
1911. – Rođen je Rudi Čajavec, partizanski pilot, uz Franju Kluza jedan od pionira vazduhoplovstva NOVJ i narodni heroj Jugoslavije.
1924. – Nacista Adolf Hitler je zbog veleizdaje osuđen na pet godina zatvora poslije neuspjelog puča 1923, ali je oslobođen u decembru 1924.
1924. – U Kruševcu je rođen jedan od najboljih jugoslovenskih glumaca i komičara, Miodrag Petrović Čkalja.
1927. – Pojavio se prvi magnetofon.
1929. – Rođen je češko-francuski književnik Milan Kundera.
1933. – Nacisti su počeli progon Jevreja u Njemačkoj, blokiranjem računa u bankama i naredbom bojkota njihovih poslova.
1939. – Fašistički diktator Francisco Franco proglašava kraj španskog građanskog rata.
1945. – Američke trupe u Drugom svjetskom ratu počele su napad na japansko ostrvo Okinava, koje je branilo 140.000 Japanaca. U napadu je učestvovalo više od 450.000 Amerikanaca, 1.321 ratni brod i 1.721 avion. U borbama je poginulo 110.000 Japanaca i 12.000 Amerikanaca, saveznici su izgubili 36 brodova i 763 aviona, Japanci 16 brodova, uključujući tada najveći ratni brod u svijetu “Jamato” i 7.830 aviona, a Okinava je zauzeta poslije tri mjeseca žilavog otpora.
1946. – U prvoj velikoj radnoj akciji omladine Jugoslavije poslije oslobođenja zemlje od nacističke okupacije u Drugom svjetskom ratu počela je izgradnja pruge Brčko – Banovići. Prugu dugu 90 kilometara 60.000 mladih iz svih krajeva zemlje završilo je 7. novembra 1946.
1947. – Dobrovoljnim omladinskim radom počela izgradnja pruge Bosanski Šamac – Sarajevo.
1948. – Počela sovjetska blokada Berlina.
1952. – Umro je mađarski pisac Ferenc Molnar, tvorac publicističkog stila u mađarskoj literaturi, koji je romanom “Junaci Pavlove ulice” stvorio klasično djelo omladinske književnosti. U pozorišnim komadima iskazao je izuzetnu tehniku i duhovitost. Ostala djela: drame i komedije “Liliom”, “Vuk”, “Gardist”, “Crveni mlin”, “Čudo među brdima”, “Labud”, “Olimpija”, “Igra u dvorcu”.
1959. – Rođena je muzičarka Margita Magi Stefanović, najpoznatija kao klavijaturistkinja beogradske rok grupe „Ekatarina Velika“. Srednju muzičku školu završava u klasi sa Ivom Pogorelićem sa kojim uzima privatne časove kod ruskog profesora Timikina. Kao apsolutna sluhistkinja i uz Pogorelića najtalentovanija u klasi dobija ponudu za nastavak školovanja na moskovskom konzervatorijumu. Ponudu odbija i u Beogradu upisuje arhitekturu koju uspješno završava 1982. Kao studentkinja osvaja treću nagradu na međunarodnom konkursu u Japanu za rad na temu uređenja crnogorskog sela Reževići. Istovremeno važi za jednu od najtalentovanijih klasičnih pijanistkinja. 1982. postaje stalna članica sastava EKV. Margita Stefanović komponuje i muziku za pozorište (predstave „Klasni neprijatelj“, „Tri sestre“, „S one strane duge“ i „Majka hrabrost“) i televiziju (drama „Plavi, plavi“), radi kao producent („Karlovi Vari“) i gostuje na albumima mnogih jugoslovenskih grupa („Baby Kate“, Elvis J. Kurtović, „Van Gogh“, „Babe“). Godine 1985. pojavljuje se u filmu Gorana Markovića „Tajvanska kanasta“. Margita Stefanović je posljednje godine života provela u beogradskom “Centru za smeštaj beskućnika”, a umrla je 18. septembra 2002. na beogradskoj Infektivnoj klinici.
1962. – U Švicarskoj referendumom donesena odluka o zabrani proizvodnje i uvoza atomskog oružja.
1968. – Umro je ruski fizičar Lav Davidovič Landau, jedan od najvećih u 20. vijeku, otac sovjetske škole teorijske fizike, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1962. Preživio je 1962. tešku saobraćajnu nesreću, poslije koje je više puta proglašavan klinički mrtvim. Zasnovao je termodinamičku teoriju faznih prelaza u čvrstom tijelu, teoriju tečnog helijuma blizu apsolutne nule, teoriju kombinovane inverzije, teoriju dvaju neutrinskih komponenata, predvidio pojavu drugog zvuka, obogatio teoriju superprovodljivosti, otkrio nove zakonitosti u ponašanju provodnika, unaprijedio kvantnu teoriju polja i fiziku elementarnih čestica i kosmičkih zraka. Sa ruskim fizičarem Iljom Lifšicom napisao je kapitalno djelo “Kurs teorijske fizike”. Ostala djela: “Elektroprovodljivost metala”, “Teorija polja” (s Lifšicom), “Kvantna mehanika” (s Lifšicom), “Statistička fizika” (s Lifšicom).
1975. – Predsjednik Kambodže Lon Nol pobjegao u Indoneziju, nakon što su Crveni Kmeri opkolili glavni gran Pnom Pen.
1976. – Umro je njemački slikar i vajar Max Ernst, osnivač dadaističkog pokreta i jedan od najznačajnijih nadrealista. Otkrio je tehniku “frotaž”, srodnu automatizmu u nadrealističkoj poeziji, uveo je kolaž-fotografiju, a u skulpturi je često spajao antropomorfne i animalne elemente. Pisao je pamflete i manifeste, a bavio se i scenografijom.
1979. – Iran se proglasio islamskom republikom, teokratijom pod vodstvom ajatolaha Homeinija kao vrhovnog vođe Irana.
1982. – SAD formalno Panami vratile Panamski kanal.
1991. – Samoproglašena vlada pobunjenih Srba na čelu s Milanom Babićem proglasila odvajanje od Hrvatske i priključivanje Srbiji.
1992. – U Bijeljini izbili ratni sukobi; paravojne formacije su vršile teror nad nesrpskim stanovništvom.
1996. – Bivši zapovjednik Glavnog stožera Hrvatskog vijeća odbrane (HVO), general Tihomir Blaškić doputovao u Haag.
2001. – Slobodan Milošević, bivši predsjednik Srbije i SR Jugoslavije, optužen za ratne zločine, uhapšen je u Beogradu.
2002. – U Crnoj Gori prestao funkcionitari dvovalutni sistem, a euro postao jedino sredstvo plaćanja.
2003. – Presuda Haškog tribunala kojom je Biljana Plavšić osuđena na 11 godina zatvorske kazne, zbog ratnog zločina u ratu u BiH 1992.-1995, postala je pravosnažna.
2003. – Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH usvojio je po hitnoj proceduri Zakon o zaštiti prava pripadnika nacionalnih manjina.
2009. – Hrvatska i Albanija ulaze u NATO.
(AbrašMEDIA)