Danas je srijeda, 13. decembar/prosinac, 347. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1204. – Umro je jevrejski filozof, ljekar, matematičar i astronom Mojsije Majmonid, sljedbenik Aristotelov, najveći jevrejski filozof Srednjeg vijeka. U najvažnijem filozofskom djelu – “Vodič ljubavi” pokušao je da zasnuje religiju na racionalnim osnovama, što je izazvalo žestoku osudu ortodoksnih pristalica judaizma. Napisao više astronomskih i matematičkih rasprava i 18 medicinskih traktata s teorijama znatno ispred vremena u kojem je živio.
1545. – Počeo je rad Tridentskog koncila, koji je u maju 1542. sazvao papa Pavle III. Ekumenski koncil, na kom je do kraja izgrađen status katoličke crkve kao dogmatske, protivreformacijske, militantne ustanove s papom-autokratom na čelu, s prekidima je zasjedao do 1563. Na osnovu zaključka tog skupa vođen je protivreformacijski pokret koji je doveo do Tridesetogodišnjeg rata prokatoličkih i protestantskih snaga u Evropi, od 1618. do 1648.
1570. – Danska je priznala nezavisnost Švedske.
1642. – Holandski moreplovac Abel Tasman otkrio je zemlju kojoj je dao ime holandske provincije Novi Zeland, ali se zbog straha od domorodaca Maora nije iskrcao. Zasluge za otkriće Novog Zelanda pripadaju i engleskom moreplovcu Jamesu Cooku, koji se 1769. iskrcao na jedno od novozelandskih ostrva.
1784. – Umro je engleski pisac i leksikograf Samuel Johnson, čiji je “Rječnik engleskog jezika” iz 1755. više od jednog vijeka važio kao najautoritativniji na engleskom govornom području. Zahvaljujući knjizi njegovog prijatelja Jamesa Boswella “Život dr Johnsona”, najboljoj biografiji na engleskom jeziku, postao je poznat barem koliko i po sopstvenim djelima. Ostala djela: poema “Taština ljudskih želja”, tragedija “Irena”, kritičarsko djelo “Životi pjesnika”.
1797. – U Düsseldorfu rođen Heinrich Heine (1797.- 1856.), njemački književnik, jedan od najvećih liričara njemačkog romantizma. Pisao je pjesme, pripovijetke i eseje. U njegova najpoznatija djela ubrajaju se: “Knjiga pjesama”, “Florentinske noći”, “Njemačka – jedna zimska priča”.
1808. – Madrid je kapitulirao pred francuskim carem Napoleonom Prvim.
1877. – Srpski kralj Milan Obrenović odazvao se pozivu Rusije koja je zaratila s Otomanskim carstvom i Srbija je objavila drugi rat islamskoj carevini iako se još nije oporavila od poraza u prvom. Srpska vojska je ubrzo potukla Turke i oslobodila južne srpske gradove Niš, Belu Palanku, Pirot, Kuršumliju, Prokuplje i Vranje. Krajem januara 1878. rat je završen mirom Rusije i Otomanskog carstva u San Stefanu na štetu Srbije, ali su odredbe tog mira izmijenjene na Berlinskom kongresu kasnije iste godine. Srbija i Crna Gora su priznate kao nezavisne države, a Srbiji je priznato teritorijalno proširenje. Austo-Ugarska je dobila mandat da okupira Bosnu i Hercegovinu.
1881. – Umro je književnik August Šenoa.
1899. – Rođen je bosanskohercegovački političar Đuro Pucar. U julu 1941. po odluci PK KPJ za BiH otišao je u Banju Luku, iz koje je kao sekretar KPJ vršio pripreme za ustanak u Bosanskoj krajini, koji je kasnije i vodio. Bio je članom Glavnog štaba NOB i POJ za BiH, podpredsjednik ZAVNOBiH-a i član predsjedništva AVNOJ-a, sekretar PK KPJ za BiH. Po oslobođenju zemlje od okupatora bio je ministar bez portfelja u prvoj Vladi Bosne i Hercegovine, vršilac dužnosti predsjednika Prezidijuma Narodne skupštine BiH i podpredsjednika Prezidijuma Narodne skupštine Jugoslavije, zatim predsjednik Vlade BiH i sekretar CK KPBiH, član Izvršnog komiteta CK SKJ, član Predsjedništva SO SSRNJ, predsjednik Saveznog odbora SUBNOR-a, član Savjeta Federacije. Đuro Pucar Stari bio je odlikovan kao narodni heroj i junak socijalističkog rada. Po njemu su bile nazvane mnoge ulice u prijeratnoj Bosni i Hercegovini (1945-1992), ali i širom bivše Jugoslavije (danas ga nose još ulice u Velikoj Kladuši, Šapcu i Zaječaru), institucije i tvornice u zemlji, kao i jedno čitavo naselje – Pucarevo, danas Novi Travnik.
1937. – Japanske trupe okupirale su kineski grad Nanking i u narednih šest sedmica zvjerski pobile oko 200.000 Kineza, mahom civila, a krvoproliće je ušlo u istoriju pod nazivom “silovanje Nankinga”.
1943. – Sovjetska vlada u Drugom svjetskom ratu, povodom odluka Drugog zasjedanja Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije, saopštila da odluke AVNOJ-a “pomažu daljoj uspješnoj borbi naroda Jugoslavije protiv hitlerovske Njemačke”.
1967. – Sedam mjeseci poslije uspostavljanja vojne diktature u Grčkoj vojna vlada je izvršila kontraudar i kralj Konstantin primoran je da s porodicom pobjegne u Rim. Kralj je prethodno u poruci naciji zatražio podršku u “obnavljanju demokratije i slobode”, ali su njemu lojalne jedinice bile nepovezane i izolovane, a vojna hunta unaprijed obaviještena o kontraudaru.
1981. – Vlasti u Poljskoj uvode vanredno stanje kako bi ugušili radnički pokret Solidarnost, na čijem čelu je bio Lech Walensa. Slijedilo je nekoliko godina represije ali su vlasti na kraju morali ući u pregovore sa ovim sindikalnim pokretom.
1988. – U Kongu je potpisan protokol Angole, Kube i Južne Afrike, uz posredovanje SSSR i SAD, kojim je obezbijeđen put ka nezavisnosti Namibije i kraju građanskog rata u Angoli započetog 1975.
1991. – Lideri Kazahstana, Tadžikistana, Turkmenistana i Uzbekistana su se dogovorili o priključenju novoj zajednici neovisnih država.
1995. – Evropski parlament primio Tursku u evropsku Carinsku uniju uprkos krupnim zamjerkama Ankari zbog masovnog kršenja ljudskih prava.
1999. – Premijerno je emitovan FM JAM, prvi hip-hop radio show u Bosni i Hercegovini.
1999. – U Ljubljani je u 75. godini života umro slovenački političar Stane Dolanc, komunistički i državni funkcioner SFRJ.
2001. – Američki predsjednik George Bush saopštio je da se SAD povlače iz sporazuma o antibalističkim projektilima (ABM) iz 1972. godine da bi nastavile sa razvojem svoga antiraketnog programa.
2003. – Američke snage uhapsile su Sadama Huseina, bivšeg predsjednika Iraka, nedaleko od iračkog grada Tikrita.
2004. – Predstavnici 13 podunavskih zemalja na ministarskom sastanku u Beču potpisali su “Dunavsku deklaraciju”, kojom su se obavezali na bolju saradnju radi uspostavljanja održivog upravljanja vodnim resursima sliva Dunava.
2007. – Lideri zemalja članica EU potpisali su Lisabonski ugovor, s ciljem rješavanja pitanja daljnjeg institucionalnog funkcioniranja EU. Lisabonski ugovor dopunjuje postojeće ugovore o EU i Europskoj zajednici, ne zamjenjujući ih.
2009. – Ponovo je uspostavljen željeznički saobraćaj, nakon prekida 1992. godine, na relaciji Beograd – Sarajevo.
(AbrašMEDIA)