Danas je subota, 12. mart/ožujak, 72. dan 2016. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
641. – Kineska princeza Ven Čeng udala se za vladara Tibeta, na osnovu čega je kasnije Kina polagala pravo na suverenitet nad tom južnom planinskom provincijom.
1365. – Osnovano je sveučilište u Beču.
1507. – Kao najamnik kralja od Navare poginuo je italijanski general Cesare Borgia, zbačeni vojvoda od Romagne, vanbračni sin pape Aleksandra Šestog. Pošto je 1492. izabran za poglavara rimokatoličke crkve, Aleksandar Šesti ga je postavio za nadbiskupa Venecije, potom za kardinala, ali je Cesare napustio visoki sveštenički čin oženivši se sestrom kralja od Navare. Uz pomoć francuskih trupa i očevu podršku, poslije tri vojna pohoda od 1499. do 1502. slomio je otpor feudalnih dinasta italijanske pokrajine Romagne. U djelu “Vladalac” Niccolò Machiavelli ga je veličao, tvrdeći da samo vladar s takvom bezobzirnošću može da ujedini Italiju. Poslije smrti Aleksandra Šestog 1502. Cesare je morao da napusti Romagnu, uhapšen je, ali je pobjegao i našao utočište kod kralja od Navare.
1832. – Rođen je engleski kapetan Charles Cunningham Boycott, protiv koga je 1880, dok je upravljao jednim engleskim lendlordstvom u Irskoj, primijenjen nenasilni otpor odbijanjem saradnje. Takav vid otpora je kasnije nazvan – prema njegovom prezimenu – bojkot.
1848. – U Beču su izbile velike studentske demonstracije protiv policijsko-apsolutističkog režima kancelara Klemensa Metternicha i ubrzo je planula revolucija koja je potresla temelje Austrije.
1854. – Velika Britanija i Francuska su u Krimskom ratu priskočile u pomoć Otomanskom carstvu, zaključivši s njim savez protiv Rusije.
1914. – Umro američki inženjer George Westinghouse, pronalazač vazdušne kočnice za lokomotive i tramvaje. Razvio je i sistem željezničkih signala i izgradio je turbine za hidroelektranu na Nijagarinim vodopadima, za koju je projekat izradio srpski pronalazač Nikola Tesla i s koje je obezbijeđen prenos električne energije na daljinu, zahvaljujući primjeni Teslinog pronalaska obrtnih magnetnih polja.
1925. – Umro je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, otac moderne Kine i njen prvi predsjednik od 1911. do 1912. Revolucionarnu borbu za rušenje monarhije i demokratsku republiku počeo je 1894, a 1905. je osnovao Saveznu ligu iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Pod rukovodstvom Suna i Savezne lige 1911. je izbila buržoaska revolucija kojom je zbačena kineska mandžurska dinastiju Chin. Za predsjednika Južne Kine, koja je postala nezavisna republika, izabran je 1917. Prvi kongres Kuomintanga 1924. je prihvatio Sunova programska načela: za nacionalno oslobođenje je potreban savez sa SSSR-om, demokratija nije mogućna bez saradnje s komunistima i blagostanje naroda je nezamislivo bez poboljšanja života najbrojnijih slojeva – radnika i seljaka. Poslije njegove smrti tu politiku je napustilo vođstvo Kuomintanga koje je preuzelo desno krilo Čang Kaj Šeka.
1930. – Vođa borbe za nezavisnost Indije Mahatma Gandhi otpočeo je kampanju građanske neposlušnosti protiv britanske kolonijalne uprave i njene namjere da uspostavi monopol u proizvodnji soli.
1935. – Umro je fizičar, elektrotehničar i pronalazač Mihailo Pupin, naučnik svjetskog glasa. Iz rodnog Idvora u Banatu je 1874, poslije školovanja u Pančevu i Pragu, otišao u SAD gdje je završio Kolumbija univerzitet u Njujorku na kojem je potom bio profesor teorijske fizike i 40 godina predsjednik Instituta radio-inženjera. Električni rezonator pomoću kojeg je preko istog provodnika mogućan istovremeni prenos vijesti na različitim talasnim dužinama bio je prvi od njegovih mnogobrojnih pronalazaka. Najvećim otkrićem – samoindukcionim kalemovima (“Pupinovi kalemovi”) je omogućio prenos telefonskih razgovora na veliku daljinu. Takođe je otkrio sekundarne radijacije rendgenskih zraka, elektromagnetske detektore, napisao je univerzitetski udžbenik termodinamike. Za naučni rad je 1920. odlikovan Edisonovom medaljom, a za knjigu o svom životu “Imigrant to Inventor”, kod nas prevedenu pod naslovom “Od pašnjaka do naučenjaka”, 1924. je dobio Pulicerovu nagradu. Njegovo ime nose fizičke laboratorije Kolumbija univerziteta.
1938. – Njemačke trupe ušle su u Austriju, a Adolf Hitler je dva dana potom objavio da je Austrija postala dio Trećeg rajha, što su zapadne sile posmatrale skrštenih ruku, nastojeći da na svaki način izbjegnu rat s nacistima.
1940. – Poslije poraza u “zimskom ratu”, započetom sovjetskom invazijom krajem 1939, Finska je potpisala mirovni ugovor kojim se odrekla Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.
1945. – Njemačka Jevrejka Ana Frank u 15. godini života ubijena je u njemačkom nacističkom logoru Bergen-Belzen. Njen dnevnik je postao simbol stradanja Jevreja u Drugom svjetskom ratu, u kojem su Nijemci planski istrebljivali taj narod u Njemačkoj i svim okupiranim zemljama Evrope. Njena porodica je poslije dolaska nacista na vlast u Njemačkoj 1933. izbjegla u holandski grad Amsterdam, gdje je od 1942. živjela u tajnom skrovištu, ali ih je 1944. otkrio Gestapo. Ubijena je u martu 1945. u nacističkom logoru Bergen-Belzen i od njene porodice rat je preživio jedino Anin otac. Poslije Drugog svjetskog rata pronađen je i 1947. objavljen njen potresni dnevnik pisan tokom dvije godine u skrovištu.
1947. – Predsjednik SAD Hari Truman u Kongresu je proklamovao doktrinu o pomoći zemljama ugroženim od komunizma (“Trumanova doktrina”). Prva sredstva su data Grčkoj i Turskoj.
1956. – Rođen je Steve Harris, basista i frontmen grupe Iron Maiden.
1978. – Partije ljevice, prvi put u istoriji Francuske, dobile su apsolutnu većinu u prvom krugu parlamentarnih izbora.
1984. – U Velikoj Britaniji je počeo generalni štrajk rudara.
1988. – Vlada Južne Afrike zabranila je opozicionu grupu koju je predvodio anglikanski nadbiskup Dezmond Tutu, uz tvrdnju da je ona “prijetnja javnoj bezbjednosti”.
1991. – Sjednica Vrhovne komande OS SFRJ, vojni vrh JNA na čelu s Saveznim ministrom odbrane Veljkom Kadijevićem predlaže zavođenje vanrednog stanja na teritoriji SFRJ.
1999. – Poljska, Češka i Mađarska postale su prve članice bivšeg Varšavskog pakta koje su se pridružile NATO paktu.
1999. – Umro je američki violinista jevrejskog porijekla Jehudi Menjuhin, jedan od najvećih violinista 20. vijeka. Počeo je da svira u petoj godini i svjetsku karijeru je napravio već kao “čudo od djeteta” – njegovu interpretaciju “Violinskog koncerta” Feliksa Mendelsona, kojom se u sedmoj godini predstavio publici na koncertu u San Francisku, muzička kritika je ocijenila kao senzacionalnu. Osnovao je 1963. “Školu Jehudi Menjuhina” za muzički nadarenu djecu.
2001. – U akciji uništavanja neislamskih kulturnih spomenika talibanske vlasti u Afganistanu uništile su dva najveća kipa Bude u svijetu, stara nekoliko hiljada godina.
2003. – Izvršen je atentat na Zorana Đinđića (1952.-2003.) premijera Srbije, koji je ubijen ispred zgrade Vlade republike Srbije. Ovom ubojstvu prethodilo je nekoliko neuspjelih pokušaja atentata.
2011. – Eksplodirao je reaktor u japanskoj nuklearki Fukushima, dan nakon razarajućeg potresa.
(AbrašMEDIA)