Danas je subota, 1. januar/siječanj, prvi dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
45. p. n. e. – Početak upotrebe julijanskog kalendara.
404. – Održana je posljednja gladijatorska bitka u starom Rimu.
1801. – Kraljevina Velika Britanija i Kraljevina Irska spojile su se u Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske.
1803. – Danska zabranila uvoz robova u svoju koloniju Zapadna Indija i prva je zemlja koja je zabranila ropstvo.
1808. – Zabranjen je uvoz robova u SAD.
1842. – U Kelnu pokrenut dnevnik “Rajnske novine”, organ radikalne rajnske buržoazije koja je tražila liberalne reforme. U aprilu 1842. u listu je počeo da sarađuje Karl Marx, koji je oko sebe okupio širok krug saradnika, čime je radikalizovana uređivačka politika lista, koji je zabranjen u martu 1843.
1863. – Abraham Lincoln održao je svoj čuveni govor, “Objava jednakopravnosti”, tokom Američkog građanskog rata.
1879. – Rođen engleski pisac Edward Morgan Forster, oštrouman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živio je u Italiji i Grčkoj i neka djela su tematski vezana za te zemlje. Uspješno je kontrastrirao slobodu paganizma i sputanost engleske civilizacije. Djela: romani “Gdje se anđeli plaše da kroče”, “Soba sa izgledom”, “Jedno putovanje u Indiju”, “Najduže putovanje”, priče “Nebeski omnibus”, “Vječni trenutak”, studija “Vidovi romana”.
1880. – Počeli su radovi na Panamskom kanalu.
1881. – Umro je francuski revolucionar Louis Auguste Blanqui, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dvaput je osuđivan na smrt i dobio je nadimak “Okovani Prometej”, jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet mjeseci. Konspirativan rad, zavjereničke grupe i oružani ustanak je smatrao jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata je zamišljao kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.
1895. – Rođen američki političar i pravnik John Edgar Hoover, šef Federalnog istražnog biroa od 1924. do smrti 1972. Predvodio je borbu protiv organizovanog kriminala, posebno tridesetih godina 20. vijeka u vrijeme prohibicije. Reformisao je FBI i znatno unaprijedio metode policijske borbe protiv kriminala uspostavljanjem prve kartoteke otisaka prstiju i kriminološke laboratorije. Mnogi ga smatraju mračnom figurom američke političke scene, jer je godinama progonio niz istaknutih američkih ljevičara i liberala, uključujući afroameričkog borca za ljudska prava Martina Luthera Kinga, čak i filmskog glumca Charliea Chaplina.
1898. – New York City anektirao je teritoriju susjednih okruga, čime je formiran tzv. Veliki New York; 25. januara četirima prvobitnim dijelovima grada (Manhattan, Brooklyn, Bronx i Queens) pridružio se Staten Island i tako je formiran današnji New York City.
1912. – Rođen je engleski dupli agent Harold Adrian Russell Philby, poznat kao “Kim” Philby, jedan od najuspješnijih u sovjetskoj obavještajnoj službi u koju je stupio kao student u Cambridgeu 1934. Poslije rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obavještajne službe, što mu je omogućilo da u periodu “hladnog rata” Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gdje je i umro 1988. Za izvanredne zasluge za SSSR, koji je smatrao otadžbinom, nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.
1915. – Rođen je bosanskohercegovački književnik Branko Ćopić. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U Narodnooslobodilačkom ratu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i prije Drugog svjetskog rata je objavio zbirke pripovijedaka “Pod Grmečom”, “Borci i bjegunci” i “Planinci”. Njegova prozna djela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi Grmeča i Podgrmečja, njegovog zavičaja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za djecu: “Bojna lira pionira”, “Put u vedrinu”, priče “U svijetu leptirova i medvjeda”, “Bosonogo djetinjstvo”, zbirke pjesama “Ognjeno rađanje domovine”, “Ratnikovo proljeće”. Posljednjom zbirkom pripovijedaka “Bašta sljezove boje”, za koju je dobio Njegoševu nagradu, vedri, čak vjetropirasti Ćopić, kako su ga mnogi doživljavali, predstavio se kao pisac izuzetne misaonosti i stila, ali i kao razočarani čovjek obuzet melahnolijom i sumornim slutnjama, posebno u uvodu knjige u kojem piše o strepnji od “crnih konjanika” – ubica španskog pjesnika Federika Garsije Lorke. To kao da je nagovijestilo njegovo samoubistvo 1984. u Beogradu. Ostala djela: romani “Prolom”, “Gluvi barut”, “Ne tuguj, bronzana stražo”, “Osma ofanziva”, zbirke pripovijedaka “Rosa na bajonetima”, “Surova škola”, “Doživljaji Nikoletine Bursaća”.
1924. – Treća zemaljska konferencija Komunističke partije Jugoslavije u Beogradu usvojila rezoluciju o nacionalnom pitanju, kojom je traženo samoopredjeljenje i dobrovoljni savez jugoslovenskih naroda.
1925. – U Beogradu osnovana ilegalna štamparija Komunističke partije Jugoslavije iz koje je izašao list “Komunist” – prvi centralni partijski organ. Poslije trećeg broja policija je otkrila štampariju i uhapsila urednika Mošu Pijade koji je osuđen na 20 godina robije.
1928. – Rođen je Mensur Memo Dervišević, bosanskohercegovački slikar.
1932. – Ostrvo Alcatraz postalo je američki savezni zatvor.
1942. – Na konferenciji predstavnika vlada SAD, SSSR, Velike Britanije, Kine i još 22 države u Vašingtonu je u Drugom svjetskom ratu potpisana deklaracija UN. Potpisnice su preuzele obavezu da rat protiv sila Osovine nastave do njihove kapitulacije i da s njima ne zaključuju separatni mir ili primirje.
1945. – U Drugom svjetskom ratu: Luftwaffe pokrenuo operaciju “Bodenplatte”, veliki, ali neuspješan pokušaj nokautiranja savezničke avijacije u sjevernoj Evropi jednim udarcem.
1949. – Rođen je bosanskohercegovački političar Nijaz Duraković.
1956. – Sudan se osamostalio od Egipta i Ujedinjenog Kraljevstva.
1958. – Osnovana je Evropska ekonomska zajednica, preteča Evropske unije
1959. – U Santiago de Cubi Fidel Castro sa balkona vijećnice proglasio pobjedu nad vojskom diktatora Batiste.
1960. – Johnny Cash održao svoj prvi besplatni koncert iza zatvorskih rešetaka.
1965. – Pod vođstvom lidera pokreta “Al fatah” Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija, ali su izvan nje ostale pojedine palestinske grupe, uključujući Narodni front za oslobođenje Palestine Žorža Habaša. PLO je u početku korisio i teororističke metode, te su odgovorni za ubistvo 11 izraelskih sportista na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu.
1966. – Nakon državnog udara Jean-Bédel Bokassa preuzeo vlast u Centralnoafričkoj Republici.
1973. – Danska, Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo postale članice Evropske zajednice.
1979. – Uspostavljeni su zvanični diplomatski odnosi između SAD-a i Kine.
1980. – Umro je italijanski političar Pietro Sandro Nenni, vođa italijanskih socijalista. Kao ubijeđeni antifašista učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio je član Komiteta za odbranu Madrida i politički komesar divizije. U Drugom svjetskom ratu u Francuskoj ga je uhapsio Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsjednik. Bio je potpredsjednik u prvoj poslijeratnoj vladi, nekoliko mjeseci i šef diplomatije, takođe potpredsjednik u vladi lijevog centra 1963. Djela: “Istorija četiri godine 1919-1922”, “Šest godina građanskog rata u Italiji”, “Istorija klasne borbe u Italiji”, “Zločin fašizma u Africi 1936”.
1981. – Grčka se pridružuje Evropskoj zajednici.
1986. – Španija i Portugal ulaze u Evropsku zajednicu.
1992. – Službeno je formirana Ruska Federacija.
1992. – Sukobljene strane u građanskom ratu u Hrvatskoj dale saglasnost za raspoređivanje mirovnih snaga UN.
1993. – Češka i Slovačka postale samostalne države, čime je prestala da postoji Čehoslovačka, osnovana 1918.
1994. – Zapatista vojska nacionalnog oslobođenja započinje dvanaest dana oružanog konflikta u Državi Čijapas.
1995. – Austrija, Finska, i Švedska ulaze u Evropsku uniju.
1999. – Zvanično puštena u promet jedinstvena evropska valuta euro i oko 300 miliona ljudi u 11 od 15 zemalja Evropske unije dobilo je istu valutu prvi put od vremena Rimskog carstva. Grčka se, kao 12. članica, pridružila 2001, a zamjena nacionalnih valuta u euro počela je 1. januara 2002.
2002. – Uveden je euro kao novčana jedinica Evropske unije.
2003. – Policijske snage EU-a zamijenile su u BiH međunarodne policijske snage UN-a, čime je počela prva zajednička odbrambena i bezbjednosna akcija svih 15 zemalja-članica EU-a.
2003. – Umro je bosanskohercegovački književnik Ahmet Hromadžić.
2006. – Stupio na snagu Zakon o odbrani BiH, čime su ugašena entitetska ministarstva odbrane.
2007. – Bugarska i Rumunija postale članice Evropske unije, a Slovenija ušla u Eurozonu.
2012. – Umro je Kiro Gligorov, prvi predsjednik nezavisne Makedonije.
(AbrašMEDIA)