Danas je srijeda, 10. januar/siječanj, deseti dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
49. p.n.e. Julije Cezar je izgovorio “Kocka je bačena!”, prešao rijeku Rubikon i počeo građanski rat protiv Pompeja i Senata.
1776. – Thomas Paine objavio Zdrav razum, gdje podupire Deklaraciju nezavisnosti.
1778. – Umro je švedski prirodnjak Carl von Linné. Uveo je binarnu nomenklaturu po kojoj svaka biljka i životinja ima naziv roda i vrste. Osnivač je Prirodnjačkog muzeja u Upsali i prvi predsjednik Švedske akademije nauka.
1863. – U Londonu otvorena prva linija podzemne željeznice u svijetu.
1882. – Počeo je hercegovačko-bokeljski ustanak Srba i muslimana protiv Austro-Ugarske, kao odgovor na uvođenja zakona o vojnoj obavezi i regrutovanja. Ustanak je ugušen poslije nekoliko mjeseci.
1889. – Francuska je uspostavila protektorat nad Obalom Slonovače.
1890. – Umro je pisac i ljekar Laza Lazarević, koji se s devet pripovijedaka, koliko je ukupno napisao, svrstao među najznačajnije prozne stvaraoce srpske književnosti. Smatra se tvorcem srpske psihološke pripovijetke i jednim od najboljih stilista (“Prvi put s ocem na jutrenje”, “Sve će to narod pozlatiti”, “Vetar”, “;Na bunaru”, “Školska ikona”, “U dobri čas hajduci”, “Verter”, “Švabica”, “On zna sve”).
1902. – U Požegi je rođen pjesnik Dobriša Cesarić. Radio je u arhivu HNK u Zagrebu, kao knjižničar u Higijenskom zavodu i lektor u Školi narodnoga zdravlja, u Ministarstvu narodne prosvjete i to u Uredu za hrvatski jezik, u Nakladnom zavodu Hrvatske te kao urednik u izdavačkom poduzeću Zora. Bio je član JAZU i predsjednik Društva književnika Hrvatske. Dobriša Cesarić, jedan velikan južnoslavenske pjesničke riječi, umro je u Zagrebu 18. prosinca 1980. godine. Pjesničko djelo Dobriše Cesarića sadrži desetak knjiga pjesama i prepjeva. Djela: Lirika, Spasena svjetla, Izabrani stihovi, Osvijetljeni put, Goli časovi, Svjetla za daljine, Voćka poslije kiše…
1909. – Rođen je fizičar i hemičar Pavle Savić, jedan od pronalazača procesa nuklearne fisije, profesor Beogradskog univerziteta, predsjednik Srpske akademije nauka i umjetnosti od 1971. do 1981. Svjetski poznat naučnik postao je kad je s Irenom Žolio Kiri 1937. i 1938. otkrio izotope poznatih elemenata bombardovanjem atoma urana sporim neutronima. Rezultat je bio neočekivan i epohalan – otkriveni su i elementi srednje atomske mase, a ne samo tzv. transuranski elementi kako se očekivalo, a drugi naučnici su ponavljanjem tog eksperimenta ustanovili da je bombardovanje neutronima proizvelo cijepanje jezgra atoma urana. U Drugom svjetskom ratu je od početka bio u Narodnooslobodilačkoj borbi, 1942. je izabran za potpredsjednika na Prvom zasjedanju AVNOJ-a, a poslije rata organizovao je Institut za nuklearne nauke u Vinči kod Beograda.
1910. – Rođena je ruska balerina Galina Sergejevna Uljanova, vodeća balerina Boljšoj teatra poslije Drugog svijetskog rata. Debitovala je 1928. u Kirov teatru, odmah iskazavši raskošan talenat, poslije čega je ubrzo postala prvakinja Boljšoj teatra. Briljantno je tumačila vodeće role u baletima “Labudovo jezero”, “Uspavana ljepotica”, “;Krcko Oraščić”, “Žizela”, “Pepeljuga”, “Romeo i Juluja”. Po okončanju igračke karijere postala je baletski pedagog u koreografskoj školi Boljšoj teatra.
1916. – Rođen je narodni heroj Rato Dugonjić. Bio je politički radnik, pravnik, član CK SKJ i Savjeta Federacije. Prije Drugog svjetskog rata bio je hapšen zbog revolucionarnog rada. U KPJ je od 1937. godine. Jedan je od organizatora NOB-a 1941. Tokom rata je bio vijećnik AVNOJ-a i ZAVNOBiH-a, a od pogibije Ive Lole Ribara 1943. (sve do 1947.) i sekretar Centralnog komiteta SKOJ-a. Od 1948. biran je u CK SKJ i u Predsjedništvo CK SKJ. U više saziva bio je poslanik Skupštine Bosne i Hercegovine i Skupštine Jugoslavije. Bio je jugoslavenski ambasador u Poljskoj i Ujedinjenim Arapskim Emiratima, ministar u Vladi BiH i Saveznoj vladi, predsjednik SSRN BiH i SSRNJ, biran je i u Predsjedništvo SFRJ, čiji je podpredsjednik bio 1972. Bio je i na čelu Predsjedništva Bosne i Hercegovine od 1974. dо 1978.
1920. – U Ženevi je izabrano vijeće Lige naroda koje su činili Francuska, Italija, Japan, Velika Britanija. Kasnije su članice Vijeća postale Njemačka i SSSR. Zbog političkog neuspjeha Liga naroda je prestala da postoji 1939., mada je formalno ukinuta 1946., kada je u Londonu održana prva sjednica Generalne skupštine UN-a.
1922. – Arthur Griffith je postao prvi predsjednik Irske poslije sticanja nezavisnosti te zemlje od Velike Britanije.
1928. – Sovjetska vlada ispunila je nalog Josifa Staljina i protjerala iz zemlje Lava Trockog, jednog od najvažnijih vođa Oktobarske revolucije i najzaslužnijih za stvaranje SSSR-a. Trocki je ubijen u izbjeglištvu u Meksiku 1940., takođe prema Staljinovom nalogu.
1934. – U Njemačkoj je pogubljen Marinus van der Lube, nakon što je proglašen krivim za potpaljivanje Rajhstaga 27. februara 1933.
1943. – Jedinice Donskog fronta Crvene armije su u Drugom svjetskom ratu počele uništavanje opkoljene njemačke Šeste oklopne armije kod Staljingrada, nakon što je njemačka komanda odbila kapitulaciju.
1946. – U Londonu počela prva sjednica Generalne skupštine UN, čime je Društvo naroda zvanično prestalo da postoji.
1969. – Švedska je kao prva zapadna zemlja uspostavila diplomatske odnose sa Sjevernim Vijetnamom.
1994. – SAD, Rusija i Ukrajina postigli su sporazum o uništenju kompletnog ukrajinskog nuklearnog arsenala.
2003. – Poslije nekoliko napada na pripadnike snaga SAD u Kuvajtu objavljen religiozni proglas koji zabranjuje ubijanje nemuslimana, čime su ojačani postojeći zakoni.
2007. – Umro je italijanski filmski producent Carlo Ponti, koji je radio sa nizom najpoznatijih reditelja, kao što su Federico Fellin, Jean-Luc Godard i David Lean. Tokom 50-to godišnje karijere bio je producent više od 260 filmova.
2016. – Umro je britanski rock muzičar i glumac David Bowie.
2018. – Umro je hrvatski novinar Predrag Lucić.
(AbrašMEDIA)