Danas je nedjelja, 10. novembar/studeni, 314. dan 2019. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1444. – U bitki kod Varne osmanske snage porazile su vojsku hrvatsko-ugarskog kralja Vladislava I. koji je i sam poginuo.
1483. – Rođen je njemački reformator Martin Luther, osnivač protestantizma u Njemačkoj, najznačajniji među vođama evropske crkvene reformacije. Sin rudara, prema očevoj volji, počeo je da studira pravo, ali je ubrzo stupio u red avgustinaca. Izložio je 1517. godine zahtjev za reformu Crkve u 95 teza, koje je prikovao na vrata katedrale u Vitenbergu, i pozvao je na raspravu sve koji s tim nisu saglasni. Papa Lav Deseti isključio ga je iz rimokatoličke crkve, ali se njegovo učenje proširilo Njemačkom i zahvatilo sve društvene slojeve, pretvorivši se u široki narodni pokret protiv papske vlasti. Osuđivao je deformacije, licemerje i korupciju rimske crkve, posebno oštro nastojanje pape Lava Desetog da prodajom indulgencija, kojima su “iskupljivani” čak i budući grijesi, namakne novac za dovršenje hrama Svetog Petra u Rimu. Njegovo učenje se kasnije proširilo i na druge zemlje, a Luterovi spisi i prevod Biblije odlučujuće su uticali na stvaranje jedinstvenog njemačkog književnog jezika.
1759. – Rođen je njemački književnik Friedrich Schiller, pisac drama s revolucionarnim nabojem i najznačajniji njemački klasični dramatičar. Pobjegao je iz Virtemberškog vojvodstva u kojem je radio kao pukovski ljekar od 1780. do 1782, zatim je živio u Manhajmu i Lajpicu. U Vajmar je preselio 1787, gdje se sprijateljio s Johanom Volfgangom Geteom, zahvaljujući kojem je 1789. postao profesor istorije na Jenskom univerzitetu. Između 1795. i 1800. je izdavao časopise “Hore” i “Almanah muza”. Djela: drame “Razbojnici”, “Don Karlos”, “Valenštajn” , “Vjerenici iz Mesine”, “Demetrijus”, tragedije “Fijeskova zavjera u Đenovi”, “Spletka i ljubav”, “Marija Stjuart”, “Djevica orleanska”, “Vilhelm Tel”, balade “Polikratov prsten”, “Jemstvo”, “Ibikovi ždrali”, istorijski radovi “Istorija otpadništva ujedinjene Nizozemske”, “Istorija Tridesetogodišnjeg rata”, filozofske i estetičke rasprave “O ljupkosti i dostojanstvu”, “O uzvišenom”, “O estetičkom vaspitanju čovjeka”, “O tragičnoj umjetnosti”, “O naivnom i sentimentalnom pjesništvu”, epigrami “Ksenije”.
1838. – Rođen je socijalista Živojin Žujović, prvi propagator i ideolog socijalizma u Srbiji. Ideje socijalista je prihvatio tokom školovanja u ruskom gradu Kijev, gdje je završio Duhovnu akademiju, zatim u Petrogradu i Minhenu na studijama filozofije. Objavio je više studija, rasprava i polemika i sarađivao u “Glasniku Srpskog učenog društva”, “Letopisu Matice srpske” i u političkom listu “Srbija”.
1871. – Davida Livingstonea, koji se smatrao nestalim, pronašao je Henry Morton Stanley usred Afrike i pozdravio ga riječima: “Dr. Livingstone, pretpostavljam?”
1891. – Umro je francuski književnik Arthur Rimbaud, koji je svoja najbolja djela napisao između 17. i 20. godine. Hvaljena preko mjere i žestoko osporavana, njegova poezija je uticala na sve poetske pravce 20. vijeka, a posebno na simboliste i nadrealiste (“Pijani brod”, “Iluminacije”, “Boravak u paklu”).
1928. – Rođen je italijanski kompozitor Ennio Morricone.
1938. – Umro je Mustafa Kemal Atatürk, turski oficir (paša) i političar; osnivač moderne Turske republike. Tokom 18 godina vladavine odlučnim reformama dramatično je izmijenio lik zemlje. Proklamovao je jednakost svih građana, provodio agrarnu reformu, donio savremene zakone, reformisao jezik i pravopis, ukinuo kalifat, zabranio nošenje fesa, zara i feredže, dao izborno pravo ženama. U spoljnoj politici je napustio panislamističke ekspanzionističke planove i razvijao prijateljstvo sa susjedima. Jedan je od tvoraca Balkanskog saveza 1934.
1938. – Fašistički italijanski režim Benita Musolinija prihvatio antisemitske zakone.
1942. – Savezničke snage u Drugom svjetskom ratu, poslije pobjede kod El Alamejna u Libiji nad Afričkim korpusom njemačkog generala Ervina Romela, očistile Egipat od nacističkih trupa i zauzele alžirski grad Oran.
1943. – Radi lakšeg upravljanja okupiranom teritorijom, njemačke vlasti u Drugom svjetskom ratu uspostavile kvislinšku “Narodnu upravu” u Crnoj Gori.
1944. – Otkriveno da nacistička Njemačka upotrebljava novo oružje u Drugom svjetskom ratu – rakete “V-2” protiv Velike Britanije.
1945. – Komunističku vladu Albanije priznale zapadne sile.
1975. – Vlade Jugoslavije i Italije potpisale ugovor o definitivnom rješenju graničnih i drugih pitanja između dviju zemalja. Ugovor potpisali ministri inostranih poslova Miloš Minić i Marijano Rumor.
1982. – Umro je sovjetski političar Leonid Brežnjev, generalni sekretar Komunističke partije i predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a od 1964, kada je smijenjen Nikita Hruščov. Zamijenio ga je Jurij Andropov.
1989. – Počelo rušenje Berlinskog zida koji je 28 godina bio simbol podijele Evrope poslije Drugog svjetskog rata i ideološko-političke i vojne konfrontacije Istok-Zapad.
1989. – Generalni sekretar Komunističke partije Bugarske Todor Živkov poslije 35 godina na čelu vladajuće stranke podnio ostavku, a zamijenio ga je Petar Mladenov. Sedam dana kasnije je smijenjen i s položaja predsjednika Državnog savjeta Bugarske, na kojem ga je takođe naslijedio Mladenov, a ubrzo je isključen i iz Partije.
1994. – Irak priznao Kuvajt kao suverenu državu.
2000. – Hrvatski parlament velikom većinom izglasao promjene Ustava zemlje, ograničavajući široka predsjednička ovlaštenja, pomoću kojih je pokojni predsjednik Franjo Tuđman uspostavljao autoritarnu vlast. Predsjednik ostaje vrhovni komandant armije, postavljaće ambasadore i šefove obavještajnih službi, ali uz suglasnost premijera.
2004. – Vlada Republike Srpske uputila javno izvinjenje porodicama Bošnjaka stradalim u Srebrenici od 10. do 19. jula 1995. godine, konstatujući da se u Srebrenici desio zločin velikog obima.
2011. – Umro je filmski i pozorišni glumac Petar Kralj.
(AbrašMEDIA)