Danas je nedjelja, 10. decembar/prosinac, 344. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1508. – Formirana je Kambrejska liga, savez protiv Venecije koji su sklopili papa Julije II, francuski kralj Luj XII, aragonski kralj Ferdinand II i rimsko-njemački car Maksimilijan I.
1520. – Njemački crkveni reformator Martin Luther u Vitenbergu javno je spalio bulu u kojoj mu je papa Lav X zaprijetio prokletstvom ako se u roku od 60 dana ne odrekne jeresi. U januaru 1521. Luter ekskomuniciran iz rimokatoličke crkve.
1810. – Napoleon Bonaparta Francuskoj je priključio njemačke gradove Hanover, Bremen, Hamburg, Lauenburg i Libek.
1815. – Rođena je britanska matematičarka i prva programerka, Ada King Lovelace.
1819. – Rođen je italijanski revolucionar Felice Orsini, jedan od najistaknutijih članova “Mlade Italije”, pokreta za oslobađanje i ujedinjenje italijanskih zemalja. Osnovao je organizaciju “Italijanska zavjera sinova smrti”, zbog čega je bio u tamnici od 1843. do 1846. Revolucionarne 1848. učestvovao je u borbama protiv Austrijanaca u Veneciji i Rimu, a 1854. nije uspio da u Lombardiji pobuni italijanske i mađarske vojnike u sastavu austrijskih okupacionih snaga. Potom je iz tamnice u Mantovi pobjegao i otišao u London, a u januaru 1858. pokušao je atentat na francuskog cara Napoleona Trećeg, poslije čega je pogubljen. Djela: “Austrijske tamnice”, “Uspomene i avanture”, “Političke uspomene”.
1830. – Rođena američka spisateljica Emily Dickinson, najveća američka pjesnikinja, za života anonimna – jer je vodila povučen život neudate domaćice i objavila samo četiri pjesme. Njenih više od hiljadu pjesama, otkrivenih poslije smrti 1886, posthumno je objavljeno u šest tomova. Priređivači su ih podijelili u četiri kategorije: pjesme o prirodi, o vremenu i vječnosti, o ljubavi, o životu. Njena poezija prodorne introspektivnosti i snažnog mističnog podteksta, pisana izvanredno preciznim i suptilnim stilom, obiluje samoniklom originalnošću.
1845. – Engleski građevinski inženjer Robert Thomson patentirao prve pneumatske gume.
1868. – Prvi semafori za regulisanje saobraćaja u svijetu počeli da rade u Londonu, na trgu ispred zgrade parlamenta Velike Britanije.
1869. – Današnja savezna država Wyoming (SAD) donijela je zakon o pravu glasa žena, koji je ženama omogućio pravo glasa i obavljanje službenih dužnosti.
1879. – Iz Pule je Johann Palisa otkrio veliki tamni asteroid glavnog pojasa, a nazvao ga je 211 Isolda po Izoldi iz legende o Tristanu i Izoldi.
1896. – Umro je švedski hemičar, industrijalac, filantrop i pronalazač Alfred Bernhard Nobel, koji je pronalaskom dinamita 1867. stekao ogromno bogatstvo. Želeći da se dinamit koristi samo u mirnodopske svrhe, testamentom je ostavio fond od 9,2 miliona dolara za dodjelu nagrada za vanredna dostignuća u fizici, hemiji, medicini, književnosti i zalaganju za mir. Prvu Nobelovu nagradu Kraljevska švedska akademija nauka dodijelila je 1901. Od 1969. Akademija dodjeljuje i nagradu za ekonomiju. Nagradu za mir dodjeljuje Nobelov komitet u Oslu.
1898. – Potpisan je Pariski mirovni ugovor kojim je okončan američko-španski rat. Španija se odrekla Kube i Portorika, a za 20 miliona dolara ustupila Amerikancima Filipine i Guam.
1901. – U Stockholmu su po prvi puta dodijeljene Nobelove nagrade, i to za fiziku, kemiju, medicinu, književnost i mir.
1902. – Završena je izgradnja Asuanske brane u Egiptu, kojom je regulisan tok Nila.
1904. – Rođen čehoslovački državnik češkog porijekla Antonjin Novotni, generalni sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Čehoslovačke od 1953. i šef države od 1957. S funkcija je smijenjen početkom 1968, kada su započele reforme nazvane “Praško proljeće”, koje su onemogućene vojnom intervencijom Varšavskog pakta u avgustu 1968.
1950. – Nobelovu nagradu za mir dobio je dr. Ralph Bunche, američki diplomat zaslužan za postizanje mira u arapsko-izraelskom ratu 1948. godine.
1941. – Japanski avioni u Drugom svjetskom ratu u Južnokineskom moru potopili su britanske ratne brodove “Ripals” i “Princ od Velsa”, na kojima je poginulo oko 800 ljudi.
1946. – Rođen je bosanskohercegovački muzičar Fadil Redžić, basista legendarnih Indexa.
1948. – Generalna skupština UN-a u Parizu usvojila je Opću deklaraciju o ljudskim pravima. Prvi članak glasi: “Sva ljudska bića su rođena slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima.” U svijetu se na današnji dan obilježava Međunarodni dan ljudskih prava.
1955. – Rođen je bosanskohercegovački rock muzičar Goran Ipe Ivandić.
1961. – Ivo Andrić je u Stokholmu primio Nobelovu nagradu za književnost, uz obrazloženje da mu se ona dodeljuje “za epsku snagu” kojom je “oblikovao motive i sudbine iz istorije svoje zemlje”. “Moja domovina je zaista ‘mala zemlja među svetovima’, kako je rekao jedan naš pisac, i to je zemlja koja u brzim etapama, po cenu velikih žrtava i izuzetnih napora, nastoji da na svim područjima, pa i na kulturnom, nadoknadi ono što je neobično burna i teška prošlost uskratila. Svojim priznanjem vi ste bacili snop svetlosti na književnost te zemlje i tako privukli pažnju sveta na njene kulturne napore i to upravo u vreme kada je naša književnost nizom novih imena i originalnih dela počela da prodire u svet… Vaše priznanje jednom književniku te zemlje znači nesumnjivo ohrabrenje tom području: stoga nas ono obavezuje na zahvalnost i ja sam srećan što vam u ovom trenutku i sa ovog mesta, ne samo u svoje ime, nego i u ime književnosti kojoj pripadam, mogu tu zahvalnost jednostavno, ali iskreno da izrazim”, ovo je dio Andrićevog govora pri uručenju nagrade.
1964. – Nobelovu nagradu za mir dobio je Amerikanac Martin Luther King, borac za građanska prava Afroamerikanaca. Ubijen je u atentatu u Memfisu četiri godine kasnije.
1967. – Prva komercijalna termonuklearna eksplozija izvršena je u Novom Meksiku u SAD radi vađenja prirodnog gasa.
1982. – Dvojica sovjetskih kosmonauta vratila su se na Zemlju poslije rekordnih 211 dana provedenih u vasioni u brodu “Saljut 7”.
1983. – Raul Alfonsin preuzeo je dužnost predsjednika Argentine kao prvi demokratski izabran šef države poslije osmogodišnje vladavine vojne hunte.
1987. – Umro je američki violinista Jascha Heifetz, jedan od najvećih majstora tog instrumenta u 20. vijeku.
1989. – U Čehoslovačkoj je preuzela vlast prva nekomunistička vlada od 1948. i predsjednik Gustav Husak je podnio ostavku.
1991. – Armensko stanovništvo Nagorno-Karabaha na referendumu se, velikom većinom, izjašnjava za nezavisnost od Azerbejdžana. Azerbejdžanske manjine su bojkotirale referendum.
1996. – Predsjednik Južne Afrike Nelson Mandela potpisao je Ustav kojim su svi građani, bez obzira na rasu, izjednačeni pred zakonom, kao završni čin u demontiranju sistema aparthejda u toj zemlji.
1998. – Palestinska oslobodilačka organizacija poništila je odredbe svog ustava koje su pozivale na uništenje Izraela.
1998. – Međunarodni sud za ratne zločine na prostoru SFRJ u Hagu osudio je Antu Furundžiju na 10 godina zatvora, zbog mučenja i silovanja zatočenika. To je bila prva presuda kojom je silovanje označeno kao ratni zločin.
1999. – Umro je Franjo Tuđman, predsjednik Hrvatske.
2001. – U Prištini je konstituisana Skupština Kosova, prva od dolaska međunarodnih snaga, u julu 1999.
2001. – Generalni sekretar UN-a Kofi Anan dobio Nobelovu nagradu za mir.
2002. – Bivši američki predsjednik Jimmy Carter primio je Nobelovu nagradu za mir.
2003. – Tribunal u Hagu osudio je bivšeg oficira Republike Srpske, Dragana Obrenovića, na 17 godina zatvora zbog ratnih zločina počinjenih nad bošnjačkim civilima u Srebrenici. Obrenović je priznao krivicu.
2006. – Umro je Augusto Pinochet, čileanski general, državnik i diktator, koji je na vlast došao 1973. vojnim pučem zbacivši marksističkog predsjednika Salvadora Allendea. Za vrijeme njegove 17-godišnje vladavine ubijeno je oko 3.000 ljudi, a oko 28.000 je bilo mučeno.
2010. – Bivši hrvatski premijer Ivo Sanader, uhapšen je u austrijskom gradu Salzburgu zbog umiješanosti u korupcijske afere i zloupotrebe položaja.
(AbrašMEDIA)