Danas je ponedjeljak, 10. februar/veljača, 41. dan 2020. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1258. – Mongoli su zauzeli Bagdad, tadašnji centar islamskog svijeta, spalili grad i pobili 10.000 stanovnika.
1755. – Umro je francuski politički mislilac Charles Montesquieu – koji je zajedno sa Fransoom Volterom, Jean-Jacques Rousseom i Denisom Diderotom vjesnik Francuske revolucije. U alegoriji “Persijska pisma” naslikao je francusko društvo 18. vijeka kao istočnjačku despotiju, a u najznačajnijem djelu – “Duh zakona” razvio je teoriju o podjeli vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku, koja je temelj parlamentarnih demokratija.
1763. – Sedmogodišnji rat završen je potpisivanjem mira u Parizu, prema čijim se odredbama Francuska gotovo sasvim povukla iz Indije, a Velikoj Britaniji je prepustila i Kanadu i teritorije istočno od Misisipija i Floride. Španija je dobila Luizijanu i Kubu, a Pruska je zadržala Šleziju, koju je otela od Austrije.
1837. – U dvoboju je ubijen ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin – začetnik ruskog realizma i jedan od najvećih liričara svjetske književnosti – od rana zadobijenih dva dana prije toga u dvoboju s jednim francuskim avanturistom. Njegovu liriku odlikuju osjećajnost, mjera, dovršenost i krajnja jednostavnost izraza. Ljubavni motivi, dominantni u poeziji bogatoj muzičkim, likovnim i psihološkim elementima, povremeno se smjenjuju s patriotskim i revolucionarnim. Bio je novator u pogledu jezika, stila i sadržaja. Porijeklom iz stare, ali osiromašene plemićke porodice, pjesnik buntovnog duha često je bio na udaru cenzora, a zbog stihova o slobodi prognan je iz prijestonice na jug Rusije. Nasilnoj smrti pjesnika u 38. godini života prethodile su spletke najviših krugova ruskog društva. Djela: romani u stihovima “Evgenije Onjegin”, “Grof Nulin”, “Kućica u Kolomni”, drame “Boris Godunov”, “Rusalka”, prozna djela: “Pikova dama”, “Kapetanova kći”, “Egipatske noći”, “Pripovijetke pokojnog Ivana Petroviča Belkina”, male tragedije u stihovima “Gozba za vrijeme kuge”, “Vitez – tvrdica”, “Kameni gost”, “Mocart i Salijeri”, poeme “Cigani”, “Poltava”, “Bronzani konjanik”, “Gavrilijada”, “Ruslan i Ljudmila”, “Kavkaski zarobljenik”, bajke u stihovima “Bajka o caru Saltanu”, “Bajka o ribaru i ribici”, “Bajka o popu i sluzi njegovom Baldi”.
1878. – Konvencijom u El Zanjonu okončan je desetogodišnji ustanak protiv španske kolonijalne vlasti na Kubi.
1890. – Rođen je ruski pisac Boris Leonidovič Pasternak, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1958, oštar kritičar boljševičke diktature, čija je duboko intimna intelektualna lirika djelovala prekretnički i na rusku i na svjetsku poeziju.
1898. – Rođen je njemački pisac Bertolt Brecht, jedan od najvećih dramskih autora i teoretičara pozorišta 20. vijeka. Bogatim dramskim opusom demonstrirao je teoriju epskog pozorišta koja odbacuje dramsku iluziju, jer ona podstiče gledaoca na identifikaciju s dramskim zbivanjem. Epsko pozorište, nasuprot “aristotelovskom pozorištu”, analizira racionalno, nudi argumente umjesto osećanja, aktivira gledaoce intelektualno i od njih iznuđuje odluke. Sredstva i poruke kojima je razarao magiju scene nazvao je efektom otuđenja. Svjetsku slavu stekao je “Prosjačkom operom”, za koju je muziku napisao njemački kompozitor Kurt Weill, koji je, kao i Breht, 1933. napustio Njemačku po dolasku nacista na vlast. Vratio se 1948. i nastanio u Istočnom Berlinu, gdje je 1949. osnovao “Berlinski ansambl”, jedno od najčuvenijih pozorišta u svijetu. Djela: drame “Uspon i pad grada Mahagonija”, “Izuzetak i pravilo”, “Sveta Jovanka iz klanica”, “Puške Tereze Karar”, “Majka Hrabrost i njena djeca”, “Život Galilejev”, “Dobra duša iz Sečuana”, “Gazda Puntila i njegov sluga Mati”, “Kavkaski krug kredom”, “Opera za tri groša”, “Doboši u noći”, “Ranjeni Sokrat”, “U džungli gradova”, “Čovjek je čovjek”, roman “Prosjački roman”, zbirke pjesama “Domaća postila”, “Svendborške pjesme”, “Bukovske elegije”.
1918. – Umro je italijanski novinar i pacifista Ernesto Teodoro Moneta, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1907. Bio je predsjedenik Internacionalnog kongresa za mir u Milanu 1906, a u mladosti generalštabni oficir italijanskog revolucionara i borca za ujedinjenje Italije Giuseppea Garibaldija.
1923. – Umro je njemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen, koji je 1895. otkrio “iks-zrake”, za šta je 1901. dobio Nobelovu nagradu za fiziku. Ti elektromagnetski talasi – dugi od milionitog do milijarditog dijela centimetra – njemu u čast nazvani su “rendgenski zraci”. Primjenjuju se u medicini za dubinsko snimanje pojedinih organa i za zračenja, ali pošto izazivaju štetne promjene u strukturi tkiva kroz koja prodiru, potiskuju ih druge metode za uspostavljanje dijagnoze i liječenje. Takođe se koriste za identifikovanje pojedinih hemijskih elemenata i u industriji za strukturnu analizu raznih supstanci.
1940. – Premijerno je izveden crtani film “Tom and Jerry”, kojeg potpisuju William Hanne i Joseph Barbere.
1942. – Američki džez muzičar Glenn Miller postao je prvi muzičar koji je dobio “zlatnu ploču” za prodaju milionitog primerka kompozicije “Chattanooga Choo Choo”.
1947. – U Parizu je potpisan mirovni ugovor zemalja pobjednica u Drugom svjetskom ratu i Italije, Mađarske, Rumunije, Bugarske i Finske i bivših saveznika Hitlerove Njemačke. Jugoslaviji su vraćeni grad Zadar, poluostrvo Istra i ostrva Cres, Lošinj i Lastovo, Italiji je dat manji ustupak u zoni Gorice, a Trst i teritorija oko njega dobile su specijalni status. Ministri vanjskih poslova velikih sila su 1946. u Njujorku utvrdili status Slobodne teritorije Trsta, koja je trebalo da nastane spajanjem zone “A” pod okupacijom angloameričkih snaga i zone “B” pod jugoslovenskom vojnom upravom. Dogovoreno je da prije toga Savjet bezbjednosti UN postavi guvernera u dogovoru s italijanskom i jugoslovenskom vladom, što nikad nije učinjeno. Kriza je završena 1954. pripajanjem zone “A” Italiji, a zone “B” Jugoslaviji.
1948. – Umro je ruski filmski režiser Sergej Mihajlovič Ejzenštejn, jedan od najvećih teoretičara i stilista svjetskog filma, koji dao osnove filmskoj umjetnosti, prema mnogim istoričarima filma i kritičarima najveći režiser u istoriji filma. Po profesiji bio je arhitekta i u početku je crtao plakate, radio kao scenograf i pozorišni reditelj, unoseći novine na scenu, težeći čistim realističkim elementima u teatru. Na filmu je počeo kao montažer 1923. Tvorac je teorije o horizontalnoj i vertikalnoj montaži i teorije asinhroniteta. Filmovima i teorijskim postavkama dao je neprocjenjiv doprinos oblikovanju filmskog izražajnog jezika i izvršio ogroman utjecaj na razvoj filma. Djela: filmovi “Štrajk”, “Oklopnjača `Potemkin`”, “Oktobar”, “Staro i novo”, “Sentimentalna romansa”, “Da živi Meksiko”, “Aleksandar Nevski”, “Ivan Grozni”, knjige “Filmsko osjećanje”, “Filmski oblik”.
1962. – Američki pilot Frensis Pauers, oboren 1960. dok je prelijetao SSSR špijunskim avionom U-2, u Berlinu je zamijenjen za sovjetskog obavještajca Rudolfa Abela.
1979. – U Ljubljani je umro slovenački političar Edvard Kardelj,visoki funkcioner Saveza komunista Jugoslavije i jedan od najbližih saradnika predsjednika Jugoslavije Josipa Broza Tita. Od 1963. do 1967. bio je predsjednik Skupštine SFR Jugoslavije.
1996. – IMB kompjuter, nazvan “Duboko plavo”, ušao je u šahovsku istoriju pobjedom nad svjetskim prvakom Garijem Kasparovom.
2000. – Lider Srpske radikalne stranke i potpredsjednik Vlade Srbije Vojislav Šešelj optužio je nezavisne medije da su “američki plaćenici” i “kriminalci”, čime je najavio početak žestoke režimske kampanje protiv nezavisnih medija u Srbiji.
2005. – Sjeverna Koreja je prvi put saopštila da posjeduje nuklearno oružje i suspendovala svoje učešće u pregovorima o spornom nuklearnom programu te zemlje.
2005. – Umro je Arthur Miller, velikan američkog pozorišta koji je napisao “Smrt trgovačkog putnika” i čija su djela uglavnom govorila o običnim ljudima.
(AbrašMEDIA)