Danas je petak, 10. mart, 70. dan 2017. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1391. – Umro je Tvrtko I, prvi bosanski kralj. Za vrijeme Tvrtkove vladavine primjetna je politička stabilnost, značajan kulturni i duhovni napredak, što sve zajedno Bosnu čini najsnažnijom južnoslavenskom zemljom, a Tvrtka imenuje najvećim vladarem u historiji srednjovjekovne Bosne. Neki historičari bilježe odmah nakon Tvrtkovog krunisanja i prvo kovanje zlatnog novca na južnoslavenskim prostorima. Naredni zlatnici u Bosni pojavit će se tek sa Stjepanom Tomašem. S Tvrtkom u bosansku heraldiku ulazi zlatni ljiljan (lilium bosniacum). Razvijaju se gradovi, trgovina i rudarstvo.
1452. – Rođen je zloglasni španski kralj Fernando Drugi i Peti katolički (kao Fernando Drugi vladar Aragonije, a kao Fernando Peti Kastilje), čiji je dolazak na prijesto Aragonije 1479. označio početak istorije ujedinjene Španije. Njegova žena Isabela Prva je 1474. postala kraljica Kastilje, a on je naslijedio oca Huana Drugog u Aragoniji i tako su sjedinjene glavne pirinejske države. Nastojeći da ojača rimokatoličku crkvu i monarhiju, 1480. je utemeljio zloglasni sud inkvizicije (koji je u toj zemlji postojao do 1834.), a 1492. je protjerao Jevreje iz Španije. Borbe s Mavrima je pobjedonosno okončao 1492, protjeravši ih iz južne španske pokrajine Granade, iste godine je opremio ekspediciju Kristofora Kolumba koja je otkrila Ameriku, a 1503. je od Francuske preoteo Napuljsku kraljevinu.
1528. – U Beču je kao heretik spaljen na lomači Balthasar Hubmaier, jedan od glavnih vođa austrijskih baptista.
1628. – Rođen je italijanski ljekar i botaničar Marcello Malpighi, tvorac mikroskopske anatomije. Pronašao je veoma konveksna sočiva, jednostavan mikroskop koji uveličava do 180 puta.
1856. – Umro je pisac Jovan Sterija Popović, koji je u djelima ismijavao mane tadašnjeg društva, naročito pomodarstvo, pokondirenost i nadriučenost. Poslije završenih studija prava u Kežmarku u Slovačkoj, radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u Srbiju i postao profesor prava na Liceju, prvo u Kragujevcu, pa u Beogradu. Kao načelnik Ministarstva prosvjete Srbije je obavio pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije “Smrt Stefana Dečanskog”. U početku je pisao pod utjecajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je “Romanom bez romana” napustio romantičarsku i avanturističku književnost. Ostala djela: komedije “Laža i paralaža”, “Pokondirena tikva”, “Zla žena”, “Tvrdica ili Kir-Janja”, “Rodoljupci”, zbirka pjesama “Davorje”.
1872. – Umro je italijanski revolucionar Giuseppe Macini, glavni ideolog nacionalnog pokreta Italijana u 19. vijeku i jedan od tvoraca moderne italijanske države. U Marseju je 1831. osnovao revolucionarno udruženje italijanskih nacionalista “Mlada Italija” i aktivno je učestvovao u borbama za ujedinjenje, naročito 1848. i 1849. Ostao je do kraja života – 1872. godine – vjeran republikanskim načelima i idejama Francuske revolucije i protivio se 1861. ujedinjenju Italije pod Savojskom dinastijom.
1875. – Umro je političar i pisac Svetozar Marković, osnivač socijalističkog pokreta u Srbiji i prvi teoretičar realizma u srpskoj literaturi. Po povratku sa studija u Švajcarskoj, gdje je upoznao Karla Marksa, Nikolaja Černiševskog, Dmitrija Pisareva, pokrenuo je 1871. prvi socijalistički list na Balkanu “Radenik”. Ubrzo je protjeran iz Srbije i godinu dana je živio u Novom Sadu. Po povratku je 1873. i 1874. pokrenuo listove “Javnost” i “Glas javnosti”, a 1875. “Oslobođenje”. Zbog navodne štamparske krivice odležao je devet mjeseci u požarevačkom zatvoru, odakle je izašao teško bolestan. Izučavao je samoupravu i nacionalno pitanje jugoslovenskih naroda, zalažući se za federativno rješenje člancima “Realni pravac u nauci i životu”, “Pevanje i mišljenje” i “Realnost u poeziji” snažno je utjecao na srpsku književnost krajem 19. vijeka.
1880. — Rođen je srpski pjesnik Vladislav Petković Dis.
1922. – Britanske vlasti uhapsile su Mahatmu Gandhija, optužile ga za pobunu, te osudile na šest godina zatvora.
1922. – Na Evropskoj ekonomskoj konferenciji u Genovi zapadne sile su uslovile priznavanje SSSR-a isplatom 12 milijardi zlatnih franaka carskih državnih zajmova i štete zbog nacionalizacije stranih firmi poslije Oktobarske revolucije. Šef sovjetske diplomatije Georgij Čičerin je predožio da su zapadne sile sovjetskoj Rusiji nanijele štetu vojnom intervencijom od 30 milijardi zlatnih franaka, pa je skup zapao u ćorsokak.
1940. – Umro je ruski pisac Mihail Afanasjevič Bulgakov, koji je zbog nepristajanja da se dodvorava vlastima i služi propagandi kao “inženjer duša” – što se za sovjetske umjetnike podrazumijevalo poslije Oktobarske revolucije – bio u nemilosti čak i decenijama poslije smrti. Zbog romana s fabulom iz građanskog rata “Bijela garda”, u kojem je razmatrao istrajnost etičko-estetičkog kodeksa ličnosti u sudbinskim trenucima istorije, bio je “počastvovan” napadom samog sovjetskog vođe Josifa Staljina. Sličan gnjev je izazvao romanom “Majstor i Margarita”, štampanom u Moskvi tek 1966. Ostala djela: priče i pripovijetke “Bilješke mladog ljekara”, “Đavolijada”, “Kobna jaja”, “Pseće srce”, romani “Život gospodina de Molijera”, “Pozorišni roman” (nedovršen), drame “Bjekstvo”, “Zojkin stan”, “Purpurno ostrvo”, “Adam i Eva”, “Blaženstvo”, “Ivan Vasiljevič”, “Bratstvo licemjera”, “Posljednji dani”, “Batum”, scenariji “Revizor”, “Mrtve duše”, dramatizacije “Mrtve duše”, “Rat i mir”.
1945. – Tokio je u Drugom svjetskom ratu razoren napadom 300 američkih bombardera B-29, u kojem je ubijeno oko 100.000 stanovnika japanske prijestonice.
1948. – Jan Masaryk (1886.- 1948.) čehoslovački političar, sin Tomáša Masaryka, prvog predsjednika Čehoslovačke, pronađen je mrtav ispred prozora svog prebivališta. Uprkos nekoliko sudskih istraga, dugo je bilo nejasno da li je izvršio samoubojstvo ili je ubijen. 2004. godine praška policija završava istragu sa iskazom da se radilo o samoubistvu.
1952. – Kubansku vladu zbacio je bivši predsjednik Fulhensio Batista i potom je kao diktator vladao Kubom do 1959. godine.
1959. – U Lasi, glavnom gradu Tibeta, izbila je pobuna protiv kineske vlasti. Nakon višednevnih uličnih borbi Kinezi su ugušili pobunu, a dalaj lama je izbjegao u Indiju.
1969. – James Earl Ray pod optužbom za ubistvo Martina Lutera Kinga u aprilu 1968. osuđen na 99 godina robije. Kasnije je nezavisna istraga pokazala da je vjerodostojnost “dokaza” FBI veoma nepouzdana i da nije sasvim sigurno da je Rej atentator na Kinga.
1974. – Japanski poručnik Hiroo Onoda, poslije 29 godina skrivanja u džungli, predao se filipinskim vlastima, objasnivši da nije dobio naređenje o povlačenju i da nije znao da je prestao rat SAD i Japana.
1975. – Snage Sjevernog Vijetnama su, u prvoj velikoj pobjedi u Vijetnamskom ratu, zauzele grad Buon Ma Tuot. Ta pobjeda označila je početak velike ofanzive koja je sedam nedjelja kasnije dovela do osvajanja Sajgona (Ho Ši Min).
1997. – Vatikan je uspostavio diplomatske odnose sa Libijom.
2002. – Ubijen je Risto Jugović, generalni direktor SOD “Jahorina” ispred porodične kuće na Palama. Prije rata u BiH, bio je zaposlen u RO “Famos” Koran, “Crvena zastava” Kragujevac i Narodnoj banci BiH. Funkciju generalnog direktora SOD “Jahorina” obavljao je od 1992. godine.
2003. – Muhamed Topalović, priznao pred Kantonalnim sudom u Mostaru ubistvo tri člana porodice Anđelić u selu Kostajnica, u opštini Konjic, te pokušaj ubistva četvrtog člana, na katoličko Badnje veče.
2004. – Kantonalno tužilaštvo u Mostaru podiglo je optužnicu protiv sedam osoba osumnjičenih da su počinili ratne zločine nad civilnim stanovništvom srpske nacionalnosti u Konjicu početkom 1992. godine.
2004. – Libija je potpisala protokol kojim je dozvolila Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju pri UN, da vrši inspekcije u njenim atomskim skladištima.
(AbrašMEDIA)