Danas je srijeda, 10. juli/srpanj, 192. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1461. – Umro je bosanski kralj Stjepan Tomaš. Njegovu vladavinu obilježio je građanski rat sa Stjepanom Vukčićem Kosačom, zatim brak s njegovom kćerkom Katarinom, te sukobi s Đurđem Brankovićem i Turcima. Ostao je upamćen i kao jedini bosanski vladar koji je progonio pripadnike drugih vjeroispovjesti, preciznije bosanske krstjane kojima je i sam pripadao prije dolaska na prijestolje.
1509. – Rođen je švajcarski vjerski reformator francuskog porijekla Jean Calvin, osnivač kalvinske protestantske hrišćanske crkve, jedne od najvažnijih u okviru antirimokatoličke reformacije. Od rimokatoličkih progona sklonio se u Ženevu i tu osnovao prvu protestantsko-kalvinsku vjersku zajednicu, a najvažnije vjerske ideje je 1536. izložio u djelu “Ustanove hrišćanske vjere”. Njegov protestantizam se razlikuje od luteranskog po tome što je u potpunosti bio u službi interesa mlade revolucionarne buržoazije, pa je ta varijanta reformacije s pravom označena kao buržoaska reformacija.
1609. – U Minhenu je osnovana Katolička liga kao odgovor na osnivanje Protestantske unije (1608), što je pojačalo tenzije u Njemačkoj koje su dovele do izbijanja Tridesetogodišnjeg rata (1618-48) u centralnoj Evropi.
1834. – Rođen češki pisac Jan Neruda, koji je odigrao važnu ulogu u formiranju češkog realizma i borbi protiv malodušnosti sunarodnika podleglih njemačkom kulturnom uticaju. Djela: zbirke proze “Malostranske pripovijetke”, “Arabeska”, “Željeznički radnici”, zbirke pjesama “Prosti motivi”, “Kosmičke pjesme”, “Balade i romanse”, “Pjesme na Veliki petak”, eseji “Češko društvo”, “Literatura, pozorište, likovna umjetnost i muzika”, “Štetni pravci”, “Moderni čovjek i umjetnost”.
1856. – Rođen je fizičar i izumitelj Nikola Tesla. Pronašao je obrtno magnetno polje, trofazni sistem prenosa električne energije, indukcioni motor, generator i transformator, fenomen elektromagnetne rezonance i patentirao je niz izuma na kojima se zasniva savremena elektronika, bez kojih bi bila nezamisliva tehnička civilizacija, pogotovo prenos električne energije. Pionir je i radio-tehnike, bežične telegrafije, radara. Njegov polifazni sistem naizmjeničnih struja pokazao je vrijednost na prvoj hidrocentrali na slapovima Nijagare. Patentirao je oko 700 pronalazaka u oblasti naizmjene struje, telekomunikacija, akustike i mašinstva, od kojih su mnogi našli široku primjenu. Poslije okončanja studija elektrotehnike u Gracu i kraćeg stažiranja u Budimpešti i Parizu, odselio je u SAD, čiji je državljanin postao 1884. U SAD je, proniknuvši u tajne oscilatornih kretanja elektriciteta i materije, ostvario najveće naučne poduhvate. Povodom stogodišnjice njegovog rođenja – 1956. godine jedinica za mjerenje visokog napona dobila je Teslino ime, kojim je nazvana i jedinica jačine magnetnog polja.
1871. – Rođen je francuski književnik Marcel Proust. Djela: ciklus romana pod nazivom “U traganju za izgubljenim vremenom” (”U Svanovom kraju”, “U sjenci djevojaka u cvijetu”, “Oko Germatovih”, “Sodoma i Gomora”, “Zatočenica”, “Nestala Albertina”, “Nađeno vrijeme”), roman “Žan Santej”, polemički spis “Protiv Sent-Beva”.
1926. – Rođen je glumac Pavle Vuisić, “vulkan glume, života i snage” – kako ga je opisao Orson Welles. Već u prvom filmu “Čudotvorni mač” Vojislava Nanovića 1950. nametnuo se neobično snažnom glumačkom ličnošću, koja je potom obilježila više od sto filmova i mnoštvo TV serija i drama, poput kultne “Šešir gospodina Vujića”. Filmovi: “Ko to tamo peva”, “Sjećaš li se Doli Bel?”, “Maratonci trče počasni krug”, “Hajka”, “Kampo Mamula”, “Dim”, “Mačak pod šlemom”, “Parče plavog neba”, “Žeđ”, “Horoskop”, “Inspektor”, “Sam”, “Pogon B”, “Kad čuješ zvona”, “Događaj”, “Konjuh planinom”.
1940. – Napadom najmanje 70 njemačkih bombardera na ciljeve u južnom Velsu, u Drugom svjetskom ratu počela je Bitka za Britaniju. Pobjeda britanskog vazduhoplovstva u septembru prisilila je Nijemce da definitivno odustanu od invazije na Veliku Britaniju.
1940. – Francuska Narodna skupština povjerila je vlast maršalu Henriju Pétainu, koji je tokom Drugog svjeskog rata predvodio kolaboracionističku vladu sa sjedištem u Vichyju.
1943. – Britanska Osma i američka Sedma armija u Drugom svjetskom ratu počele desant na Siciliju, što je bio prvi uspješan napad zapadnih saveznika na evropskom tlu. Sicilija je oslobođena sredinom avgusta 1943, što je ubrzalo slom fašističkog režima Benita Musolinija.
1953. – Sovjetski lider Nikita Hruščov smijenio je ministra unutrašnjih poslova Lavrentija Beriju, bliskog Staljinovog saradnika i egzekutora u staljinističkim čistkama. Berija je kasnije uhapšen, osuđen na smrt i strijeljan.
1973. – Bahami su stekli nezavisnost u okviru Britanskog Komonvelta, poslije 190 godina britanske kolonijalne vladavine.
1997. – Pripadnici elitne britanske jedinice SAS, u sastavu Snaga za stabilizaciju mira u BiH kod Banjaluke ubili bivšeg šefa policije u Prijedoru Simu Drljaču, koga je Međunarodni sud u Hagu stavio na tajnu listu optuženih za ratne zločine. Istog dana vojnici SFOR-a su u prijedorskoj bolnici uhapsili dr Milana Kovačevića, koji je prebačen u Hag, gdje je kasnije umro u ćeliji Međunarodnog tribunala za ratne zločine.
1999. – Šest afričkih vlada potpisalo je sporazum o prekidu vatre, čime je okončan građanski rat u Demokratskoj Republici Kongo. Sporazum je potpisan bez učešća pobunjeničkih grupa involviranih u sukobe.
(AbrašMEDIA)