Danas je utorak, 12. septembar/rujan, 255. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1683. – Vojska poljskog kralja Jana Trećeg Sobjeskog potukla Turke i razbila drugu opsadu Beča. U ratu nastavljenom do 1699. austrijska vojska je, koristeći pobune na Balkanu, prodrla do Skoplja, Prizrena i Peći i spalila Sarajevo. Mirom u Sremskim Karlovcima Beč je vratio Ugarsku, Banat, Erdelj, Slavoniju i Liku i rijeke Sava i Dunav postale su granica dva carstava.
1848. – Švajcarska usvojila novi ustav kojim je postala federalna unija sa jakom centralnom vlašću.
1878. – Egipatski obelisk poznat kao “Kleopatrina igla”, napravljen od mermera iz Asuana oko 1475. prije nove ere, postavljen je u Londonu.
1897. – Rođena je francuska nuklearna fizičarka i hemičarka Irène Curie – kćerka nobelovaca Pierrea i Marije Kiri – koja je sa suprugom Jean-Frédéricom Joliotom 1935. podijelila Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili vještačke radioaktivne supstance: nuklide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svjetlost može preobratiti u čestice (stvaranje iz gama-kvanta pozitrona i elektrona). Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. je otkrila izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima. Pri tome su otkriveni i elementi srednje atomske mase (lantan i drugi), a ne samo tzv. transuranski elementi kako se do tada smatralo.
1913. – Rođen je američki atletičar Jesse Owens, jedan od najvećih sportista 20. vijeka, koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936. Pobjedama na 100 i 200 metara, u štafeti 4 x 100 metara i u skoku udalj, izbezumio je nacističkog vođu Adolfa Hitlera, koji nije mogao da podnese takve uspjehe jednog crnca nad pripadnicima “više rase” i napustio je počasnu ložu da bi izbjegao da se rukuje s njim.
1919. – Italijanska armija sastavljena od dobrovoljaca pod komandom pisca Gabrijela d’Anuncija zauzela Rijeku.
1943. – Njemački komandosi su u Drugom svjetskom ratu, na osnovu naredbe Adolfa Hitlera, oteli bivšeg italijanskog fašističkog diktatora Benita Musolinija, zatvorenika nove vlade Italije.
1944. – Prve američke jedinice stupile na tlo Njemačke u Drugom svjetskom ratu.
1944. – Rođen je američki pjevač soula Barry White.
1953. – Nikita Sergejevič Hruščov postao prvi sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije SSSR, preuzevši najmoćniji položaj upražnjen smrću Josifa Visarionoviča Džugašvilija (Staljina).
1968. – Albanija je saopštila da napušta Varšavski pakt.
1974. – U Etiopiji vojna hunta zbacila s vlasti cara Haila Prvog Selasija, koji je vladao od 1928, kad je poslije smrti Menelika drugi imenovan za regenta i kralja. Za cara je krunisan 1930, iz zemlje je izbjegao 1936, godinu dana poslije agresije fašističke Italije, a vlast je vratio 1941. Godinu dana poslije zbacivanja zadavljen je u zatočeništvu, a vojna hunta je izdala lažno saopštenje o prirodnoj smrti bivšeg monarha.
1980. – U državnom udaru bez prolivanja krvi u Turskoj načelnik Generalštaba general Kenan Evren oborio vladu Sulejmana Demirela i raspustio parlament.
1989. – U Parlamentu Poljske je prihvaćena vlada jednog od lidera pokreta “Solidarnost”, Tadeuša Mazovjeckog, čime je formalno okončana vladavina komunista u Poljskoj.
1994. – Snage NATO pakta i njihovi bivši rivali iz Varšavskog pakta u Poljskoj održali prve zajedničke vojne vježbe.
2003. – Umro je američki country pjevač Johnny Cash. Tokom 50-godišnje karijere najviše je pjevao o rudarima, nadničarima, osuđenicima i kaubojima.
2003. – Rezolucijom Savjeta bezbjednosti UN Libiji su ukinute sankcije uvedene nakon terorističkih napada na američki i francuski avion krajem 1980-ih godina. Prethodno je s Fondacijom Gadafi postignut sporazum o isplati odštete porodicama žrtava oborenog francuskog aviona.
2008. – Iz Hrvatske u BiH vraćeno svih 512 matičnih knjiga, koje su 1992. godine odnesene iz Dervente i Bosanskog Broda.
1998. – Održani su treći Opšti izbori Bosni i Hercegovini.
1998. – Vođa PKK Abdullah Öcalan uhapšen je u Rimu.
2013. – Holandija se zvanično izvinila Indoneziji za masovna ubistva koja je njena vojska počinila prije više od 60 godina tokom borbe njene bivše kolonije za nezavisnost. Indonezija je nezavisnost proglasila 17. avgusta 1945, ali je Holandija odbijala da to prizna do 1949. godine.
(AbrašMEDIA)