Danas je subota, 13. januar/siječanj, 13. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1734. – Rođen je Luka Sorkočević, dubrovački kompozitor i diplomat.
1806. – Rođen je pisac Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf, koji je ismijavao mane tadašnjeg društva, naročito pomodarstvo, pokondirenost i nadriučenost. Poslije završetka studija prava u Kežmarku u Slovačkoj radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u Srbiju i postao profesor prava na liceju, prvo u Kragujevcu, pa u Beogradu. Kao načelnik Ministarstva prosvjete Srbije obavio je pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra, koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije “Smrt Stefana Dečanskog”. U početku je pisao pod uticajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je “Romanom bez romana” napustio romantičarsku i avanturističku književnost. Ostala djela: komedije “Laža i paralaža”, “Pokondirena tikva”, “Zla žena”, “Tvrdica ili Kir-Janja”, “Rodoljupci”, zbirka pjesama “Davorje”.
1842. – Prilikom povlačenja iz avganistanskog grada Kabula, britanske trupe od 9000 vojnika masakrirane su u Kiber Pasu.
1854. – Japanski šogun Tokugava potpisao je prvi trgovinski ugovor kojim su za SAD otvorene neke japanske luke. Kasnije su potpisani ugovori s Velikom Britanijom, Rusijom, Francuskom, čime je Japan prekinuo politiku izolovanosti i počeo da se uključuje u međunarodne odnose.
1893. – Osnovana je britanska Laburistička partija, čiji je predsjednik postao škotski radnički vođa James Keir Hardie.
1898. – Francuski pisac Emil Zola je pod naslovom “Optužujem” objavio u listu “L”oror” otvoreno pismo predsjedniku Republike u kojem je ukazao na mahinacije najviših vojnih krugova i zatražio oslobađanje kapetana Alfreda Dreyfusa, koji je na procesu 1894. osuđen na doživotnu robiju zbog navodnog odavanja vojnih tajni Njemačkoj. Dreyfus je na obnovljenom procesu oslobođen optužbi i 1906. rehabilitovan, vraćen u vojsku i unaprijeđen u čin majora.
1906. – Umro je ruski fizičar i elektroinženjer Aleksandar Stepanovič Popov, jedan od pionira rado-tehnike, izumitelj antene. Godine 1896. ostvario je prijenos signala pomoću radio-talasa na udaljenost od 250 metara i utvrdio da se radio-talasi reflektuju od većih objekata.
1910. – Emitovan je prvi radio-prijenos opere uživo iz njujorške “Metropolitan opere”, Leonkavalovi “Pajaci” i Maskanjijeva “Kavalerija rustikana”.
1935. – Na plebiscitu u oblasti Sar, kojom je na osnovu mandata Društva naroda upravljala Francuska, nadmoćna većina glasala za pripajanje Njemačkoj. Njemački nacistički vođa Adolf Hitler iskoristio je iste godine popustljivost saveznika i samovoljno odbacio sva ograničenja, uključujući zabranu naoružavanja, nametnutu poraženoj Njemačkoj u Prvom svjetskom ratu mirovnim ugovorom iz Versaja.
1941. – Umro je irski pisac James Joyce, jedan od najvećih u 20. vijeku, koji je eksperimentima u narativnoj tehnici i strukturi romana, primjeni toka svijesti i novatorskom odnosu prema jeziku dao nov pravac modernoj književnosti. Počeo je kao buntovnik protiv rimokatoličke vjerske zatucanosti i uskogrudosti irske sredine, a glavni grad Irske Dablin, njegovu istoriju, žitelje i topografiju učinio je središnjom temom svog djela. U najpoznatijem djelu – romanu “Uliks” – na 700 stranica opisao je jedan dablinski dan svog junaka, prema jednom književnom kritičaru – “na vješt i katkad neprimjetan način, lica i događaji paralelni su onima u Homerovoj ”Odiseji”, čiji se gotovo svaki detalj može naći u ”Uliksu””. Taj humorni, vitalni i robustni roman označio je revoluciju epskog oblika i vjerovatno je uticao jače od bilo kojeg djela na razvoj književnosti 20. vijeka. Ostala djela: romani “Portret umjetnika u mladosti”, “Fineganovo bdijenje”, pjesme “Kamerna muzika”, pripovijetke “Dablinci”, drama “Izgnanici”.
1945. – Crvena armija u Drugom svjetskom ratu počela je veliku ofanzivu na Treći rajh, u kojoj je 180 divizija brzo probilo njemačke položaje u Poljskoj i istočnoj Pruskoj u dubini od 150 kilometara.
1953. – Josip Broz Tito izabran za predsjednika Jugoslavije.
1963. – U vojnom udaru je ubijen prvi predsjednik Togoa Silvanus Olimpio i vojska je na vlast dovela Nikolasa Granickog, koji je od 1961. bio u izbjeglištvu. Istog dana 1967. vojnim udarom vlast je preuzeo potpukovnik Etjen Gnasingbe Ejadema.
1972. – Vojska je u Gani zbacila civilnu vladu predsjednika Edvarda Akufa Ada, a vlast je preuzeo potpukovnik Ignacijus Ačempong.
1986. – Na snimkama letjelice Voyager 2, otkrivena su još tri Uranova satelita: Belinda, Dezdemona i Rozalinda.
1991. – Na svjetskom prvenstvu u australijskom gradu Pertu jugoslovenski vaterpolisti osvojili su zlatnu medalju. Jugoslavija je prvi put postala prvak svijeta u vaterpolu u Madridu 1987.
1994. – Goran Ipe Ivandić (1955.-1994.) legendarni bh. bubnjar, dugogodišnji član Bjelog Dugmeta tragično je izgubio život u u Beogradu.
2000. – Na osnovu Zakona o Državnoj graničnoj službi BiH, koji je u skladu sa svojim ovlašćenjima donio Visoki predstavnik u BiH, uspostavljena je Granična policija BiH. Sa operativnim radom počela je 6.juna.
2002. – U Beogradu je u 78. godini umro književnik Antonije Isaković, dobitnik mnogih književnih nagrada, poznat je i kao pisac čija djela su u Jugoslaviji najviše ekranizovna (“Gospodar i sluga”, “Tren 1” i “Tren 2”, “Govori i razgovori”).
2002. – Na Kubi je umro Gregorio Fuentes, kapetan broda Ernesta Hemingwaya, koji je bio inspiracija poznatom američkom piscu za roman “Starac i more”.
2004. – Haški tribunal izdao je zahtjeve za hapšenje 12 osoba optuženih za ratne zločine: Ljubomira Borovčanina, Milana Lukića, Dragomira Miloševića, Sredoju Lukića, Vinka Pandurevića, Vujadina Popovića, Savu Todovića, Dragana Zelenovića, Stojana Župljanina, Gojka Jankovića, Gorana Borovnicu i Ljubišu Bearu.
(AbrašMEDIA)