Danas je utorak, 13. februar/veljača, 44. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1633. – Rimokatolička inkvizicija uhapsila je u Rimu italijanskog astronoma Galilea Galileja zato što je dokazivao prednost Kopernikovog heliocentričnog sistema nad ptolomejskim geocentričnim sistemom. Sud inkvizicije ga je, pod prijetnjom smrću, potom prisilio da to učenje proglasi zabludom.
1668. – Španija je priznala nezavisnost Portugalije.
1754. – Rođen je francuski sveštenik i diplomata Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord, vješt i beskrupolozan političar. Kao predstavnik trećeg staleža i predsjednik Ustavotvorne skupštine koja je zasijedala od 1789. do 1791, izdejstvovao je da skupština sekularizuje crkvena imanja i pretvori ih u nacionalna dobra. Tokom Francuske revolucije je postajao sve umjereniji i emigrirao je poslije proglašenja republike 1792. Vratio se 1796. i u vrijeme Direktorijuma i vladavine cara Napoleona Prvog bio je šef diplomatije. Predviđajući Napoleonov slom, izdao ga je i stupio u kontakt s ruskim carem Aleksandrom Prvim i austrijskim kancelarom Klemensom Meternihom. U prvom periodu Restauracije bio je 1814. i 1815. predsjednik vlade, a u vrijeme Julske monarhije ambasador u Londonu od 1830. do 1834.
1787. – Umro je matematičar, fizičar, astronom, filozof, pjesnik i univerzitetski profesor Josip Ruđer Bošković, osnivač i direktor Brerske astronomske opservatorije kod Milana i direktor Optičkog instituta francuske mornarice, jedan od najvećih umova svjetske nauke svog vremena. U 15. godini je iz rodnog Dubrovnika otišao u Rim, gdje je završio isusovački kolegijum. Postavio je dvije geometrijske metode za određivanje elemenata rotacije Sunca, geometrijsku metodu određivanja putanje kometa, jedinstveni zakon sile, pretpostavio da se tijela ne samo privlače nego i odbijaju na malim rastojanjima, sve formule sferne trigonometrije sveo je na četiri osnovne, izračunao je dimenzije i spljoštenost Zemlje na osnovu mjerenja meridijana, riješio je problem okaca u saću. Nasuprot Isaku Njutnu, vrijeme i prostor je smatrao relativnim, po čemu je preteča Alberta Ajnštajna. Djela: “Teorija philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura ehistentijum”, “Opera partientija ad opticam et astronomiam”, “Elementorijum universea matheseos”, “O morskoj plimi”, “O zakonu sila u prirodi”, “O svjetlu”, “Teorija konusnih presjeka”, “Elementi matematike”.
1793. – Velika Britanija, Pruska, Austrija, Holandija, Španija i Sardinska kraljevina sklopile su savez protiv revolucionarne Francuske.
1883. – Umro je njemački kompozitor Richard Wagner, tvorac njemačke muzičke drame, uz Giuseppea Verdija najznačajniji romantičarski operski kompozitor 19. vijeka. Pisao je i tekst i muziku za muzičke drame, pretežno iz njemačke mitologije. Komponovao je u skladu sa sopstvenim simboličkim i filozofskim nazorima i učenjima njemačkih filozofa Arthura Schopenhauera i Friedricha Nietzschea, stvorivši “jedinstveno umjetničko djelo”, u kojem su sjedinjeni tekst, muzika, igra, slika i inscenacija. Umjesto široko raspjevanih arija, upotrijebio je dramatični ariozo, a orkestar prožet vodećim muzičkim mislima postao je osnovni činilac u tumačenju događaja. Djela: muzičke drame “Parsifal”, “Tanhojzer”, “Holanđanin lutalica”, “Rienci”, “Tristan i Izolda”, “Loengrin”, “Nirnberški majstori pjevači”, “Nibelunški prsten”, koji se sastoji od četiri drame – “Rajnsko zlato”, “Valkira”, “Zigfrid”, “Sumrak bogova”, muzičko-filozofske studije “Umjetničko djelo budućnosti”, “Umjetnost i revolucija”, “Opera i drama”.
1895. – Braća Lumière su patentirali u Parizu svoj izum: filmski projektor.
1900. – Rođen je Ivo Šeremet, bosanskohercegovački impresionista.
1945. – Sovjetska Crvena armija u Drugom svjetskom ratu oslobodila je Budimpeštu, poslije 50 dana opsade tokom koje je ubijeno 50.000 njemačkih vojnika.
1945. – Američki i britanski avioni su u Drugom svjetskom ratu 14 sati bombardovali njemački grad Drezden, vojno beznačajan cilj, usmrtivši najmanje 35.000 ljudi, uglavnom civila.
1950. – Rođen je engleski muzičar Peter Gabriel.
1961. – Savjet bezbjednosti UN donio odluku da se u Kongo upute međunarodne mirovne snage da bi se spriječilo izbijanje građanskog rata u toj zemlji.
1974. – Umro je slikar Petar Lubarda, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih likovnih umjetnika 20. vijeka. Slikarstvo je studirao u Beogradu i Parizu. Prije Drugog svjetskog rata je postimpresionističkim i ekspresionističkim postupkom stvarao slike guste materije i zasićene atmosfere. Poslije rata je postepeno mijenjao orijentaciju, a stvaralački impuls i snažan slikarski temperament su ga uputili na dinamične kompozicije jarkih boja u funkciji dramskih sadržaja i nacionalnog epskog karaktera. Slikao je i predjele, mrtvu prirodu, portrete, a u posljednjem periodu se oprobao u apstraktnom slikarstvu, zadržavajući osobeni stil i prepoznatljiv snažan kolorit.
1975. – Kiparski Turci su u sjevernom djelu ostrva, koji je sedam mjeseci ranije okupirala Turska, proglasili federalnu državu, dodatno pogoršavši višegodišnju napetu situaciju na tom mediteranskom ostrvu. Formirana je i “Turska ustavotvorna skupština”, za čijeg je prvog predsjednika izabran vođa kiparskih Turaka Rauf Denktaš.
1989. – Sovjetska Crvena armija napustila je Kabul, glavni grad Afganistana.
1990. – SSSR, SAD, Velika Britanija, Francuska i dvije njemačke države su objavili plan o ujedinjenju Njemačke.
1991. – Američki bombarderi su razorili sklonište u Bagdadu, identifikovano kao vojni položaj u kojem su civili potražili spas od napada iz vazduha. Prema iračkim izvorima, poginulo je oko 500 ljudi, među kojima su bili djeca i žene.
1999. – U Beogradu je sahranjen Peko Dapčević, jedan od prvih komandanata Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije u Drugom svjetskom ratu. Učesnik je i Španskog građanskog rata (1936.-1939.). Poslije rata bio je načelnik Generalštaba Jugoslovenske narodne armije, državni funkcioner i diplomata.
(AbrašMEDIA)