Danas je utorak, 14. novembar/studeni, 318. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
565. – Umro je romejski (vizantijski) car Flavije Anikije Justinijan Prvi, nazvan Justinijan Veliki (Magnus), koji se proslavio kodifikacijom rimskog prava, velikom graditeljskom aktivnošću i osvajanjima. Težeći obnovi Rimskog carstva, taj vladar – rođen u jednom selu kod Naisusa (Niš) pod imenom Upravda, što na staroslovenskom znači pravo, pravda – pokorio je 534. Vandale u sjevernoj Africi, a 555. godine Ostrogote u Italiji i osvojio dio Španije. Ratovao je i protiv Persijanaca, koji su ugrožavali azijske provincije, ali nije uspio da spriječi upade Slovena na Balkan. Prema njegovom nalogu, najbolji pravnici su pripremili “Korpus juris civilis”, sastavljen od prečišćenih zakona rimskih careva (“Kodeks Justinijanus), raznih pravnih spisa (“Digesta”) i izvoda za školovanje pravnika (“Instituciones”). Time je sačuvao norme rimskog prava, što je imalo izuzetan značaj za razvoj pravne teorije u Evropi. Sazidao je 537. crkvu Sv. Sofija, najveću u Carigradu.
1533. – Španski osvajači pod komandom Francisca Pizarra zauzeli grad Cuzco, prijestonicu carstva Inka.
1716. – Umro je njemački filozof i matematičar Gottfried Leibniz.
1765. – Rođen je američki inžinjer i izumitelj Robert Fulton.
1770. – Škotski istraživač James Bruce otkrio da Plavi Nil izvire iz jezera Tana u sjeverozapadnoj Etiopiji.
1831. – Umro je njemački filozof Georg Wilhelm Friedrich Hegell, najistaknutiji predstavnik klasične njemačke idealističke filozofije, čiji je gigantski rad sinteza njemačke filozofske misli i obuhvata gotovo sve znanje onog vremena. Njegov filozofski stav je da svijet postoji objektivno, ali ne sasvim nezavisno od ljudske svijesti. Tvorac je sistema apsolutnog idealizma u kojem apsolutno bivstvo ima tročlanu strukturu: ideja – priroda – duh. Osnova svijeta je apsolutna ideja, a ljudski svijet je njen najviši stepen i izraz. Apsolutna ideja postoji samo dijalektički, u kretanju i razvoju, a svijet je proces samorazvitka i samospoznaje – Ideje. Priroda u njegovom sistemu ima status “drugobivstvene ideje”, ona je opredmećena Ideja. Djela: “Fenomenologija duha”, “Filozofija istorije”, “Nauka logike”, “Estetika”, “Filozofija religije”, “Enciklopedija filozofskih nauka”, “Filozofska propedevtika”, “Osnovne crte filozofije prava ili prirodno pravo i nauka o državi u osnovnim konturama”.
1838. – Rođen je hrvatski književnik August Šenoa.
1840. – Rođen je francuski slikar Claude Monet, jedan od osnivača impresionizma. Prema njegovoj slici “Impresija, izlazak sunca”, izloženoj 1874. u Parizu, naziv je dobio cio slikarski pravac, čiji je on najdosljedniji i najuticajniji predstavnik. Mahom je slikao prizore iz Pariza i okoline, pri čemu su ga najviše interesovali efekti svjetlosti na vodi. Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo.
1847. – U Švajcarskoj izbio građanski rat između snaga Švajcarske konfederacije i sedam rimokatoličkih kantona (Zonderbund), koji je okončan krajem istog mjeseca porazom Zonderbunda.
1851. – u SAD-u prvi puta tiskan roman Moby-Dick Hermana Melvillea.
1863. – Rođen belgijski hemičar Leo Baekeland, koji je postupkom kondenzacije formaldehida i fenola pronašao čvrstu plastičnu masu bakelit, savršen izolator, što je omogućilo razvoj industrije plastike.
1889. – Rođen indijski državnik Jawaharlal Nehru, jedan od osnivača pokreta nesvrstanih. Po povratku sa studija u Engleskoj postao je advokat, ali se ubrzo posvetio politici i borbi za nezavisnost Indije, postavši sljedbenik arhitekte indijske nezavisnosti Mohandasa Gandija. Po sticanju nezavisnosti Indije 1947. postao je prvi premijer i šef diplomatije. U spoljnoj politici je nastojao da očuva neutralnost Indije, zauzimajući se za aktivnu miroljubivu koegzistenciju.
1903. – Rođen je Zvonimir Miloš, organizator otpora protiv italijanskog fašizma.
1918. – Čehoslovačka postaje republika, Tomaš Masarik izabran za prvog predsjednika.
1922. – BBC započinje s radio emitiranjem u Velikoj Britaniji.
1955. – Umro američki pisac Robert Emmet Sherwood, koji je u dramama, pisanim poslije Prvog svjetskog rata, prikazao s gledišta pacifiste poslijeratno razočarenje i zalagao se za mir u svijetu. Docnije je, suočen s nadiranjem nacizma, postao ubijeđeni pristalica rata kao jedinog načina da se svijet oslobodi nacističke tiranije. Djela: drame “Okamenjena šuma”, “Idiotova radost”, “Neće biti noći”, scenariji za filmove “Duh putuje na zapad”, “Najbolje godine našeg života”.
1969. – NASA lansira Apollo 12, drugu misiju na Mjesec predvođenu ljudskom posadom.
1971. – Mariner 9 stiže do Marsa.
1982. – Lech Wałęsa, vođa poljskog pokreta Solidarnost, oslobođen je nakon 11 mjeseci zatočeništva blizu ruske granice.
1984. – U Los Anđelesu uhapšen ustaški ratni zločinac Andrija Artuković, ministar unutrašnjih poslova fašističke Nezavisne Države Hrvatske u Drugom svjetskom ratu. Živio od 1948. u SAD, gdje je dospio pod lažnim imenom. Američke vlasti su se uporno oglušivale o zahtjeve Jugoslavije za ekstradiciju. Artuković je izručen tek 12. februara 1986. Poslije suđenja u Zagrebu 14. maja 1986. je osuđen na smrt, ali kazna nije izvršena i umro je u zatvoru nepune tri godine kasnije.
1988. – Palestinski parlament u izbjeglištvu prihvatio rezoluciju 242 UN, čime je posredno priznao državu Izrael i odrekao se terorizma.
1991. – Kambodžanski princ Norodom Sihanouk se vraća u Phnom Penh nakon što je bio 13 godina u egzilu.
(AbrašMEDIA)