Danas je srijeda, 14. februar/veljača, 45. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
869. – Umro je slavenski prosvjetitelj, poznat po monaškom imenu Ćirilo, Grk iz Soluna, kome je rođeno ime bilo Konstantin, koji je sa starijim bratom Metodijem sastavio prvu slovensku azbuku – glagoljicu. On i njegov brat Metodije zauzimali su visoke položaje u Vizantiji: Ćirilo je bio učitelj filozofije i bibliotekar u carigradskoj crkvi Svete Sofije, a Metodije visoki državni činovnik. Vizantijski car Mihailo Treći ih je, na molbu moravskog kneza Rastislava, poslao u Moravsku da pripovijedaju hrišćanstvo među moravskim Slavenima. Misija je trebalo da osigura vizantijski utjecaj u tom dijelu Evrope. Braća su prethodno sastavila glagoljicu i prevela potrebne crkvene knjige na jezik makedonskih Slavena, koji su solunska braća dobro znala iz djetinjstva. Tako je nastao prvi slovenski književni jezik, nazvan staroslavenski. Njihov misionarski rad je zasmetao njemačkom sveštenstvu koje ih je optužilo rimskom papi. Da bi se opravdali, otišli su u Rim, gdje je Ćirilo ubrzo umro, a papa je Metodiju odobrio rad i postavio ga za arhiepiskopa panonskog i moravskog.
1663. – Québec dobija status francuske kraljevske provincije.
1779. – Engleski moreplovac i istraživač James Cook ubijen je na Havajima u iznenadnom okršaju sa ostrvljanima. Na prvom putovanju od 1768. do 1771. riješio je tajnu Australije, oplovio Novi Zeland i utvrdio da je Nova Gvineja ostrvo. Od 1772. do 1775. istraživao je ostrva u Tihom okeanu, a na trećem putovanju od 1776. do 1779. prvi je oplovio obale Aljaske, istražio je Beringov moreuz i otkrio Havajska ostrva.
1804. – Zbor Srba u Orašcu kod Aranđelovca donio odluku o dizanju ustanka protiv Turaka i za vožda izabrao Đorđa Petrovića, nazvanog Karađorđe. Sukobi Srba i Turaka izbili su poslije sječe knezova koju su započele beogradske dahije da bi zastrašile srpski narod i njegove vođe. Prvi srpski ustanak je isprva zahvatio krajeve zapadno od Kolubare, Šumadiju i Pomoravlje, a gotovo cio Beogradski pašaluk je oslobođen 1807, ali je sudbinu ustanka odredio ishod rusko-turskog rata. Kad su Rusija i Otomansko carstvo potpisali mir u Bukureštu 1812, Porta je dobila pravo da zaposjedne srpske gradove i 1813. je ugušila ustanak.
1876. – Elisha Gray i Alexander Graham Bell neovisno su jedan o drugome prijavili patent za telefon.
1895. – U Londonu je premijerno izvedena komedija “Važno je zvati se Ernest” Oscara Wildea, njegova posljednja drama i jedno od njegovih najznačajnijih djela.
1895. – Rođen je Max Horkheimer, njemački filozof i sociolog, osnivač i vodeći mislilac Frankfurtske škole, kao i Kritičke teorije društva.
1912. – Rođen je jugoslovenski istraživač i putopisac mađarskog porijekla Tibor Sekelj, učesnik ekspedicija širom svijeta. Napisao je mnoštvo putopisa i udžbenik za jezik esperanto. Djela: putopisi “Oluja nad Akonkagvom”, “Osvojenje vrhova”, “Kroz zemlju Indijanaca”, “Putovanje izvan vremena”, “Nepal otvara vrata”, “Gdje civilizacija prestaje”, “Karavana prijateljstva”, roman “Nađena sreća”, knjiga za djecu “Kumenana” (prevedena na 16 jezika).
1923. – U Splitu je rođen Miljenko Smoje (1923.- 1995.) poznati novinar, književnik, putopisac, scenarist. Objavljivao je na Radio Splitu, u Slobodnoj Dalmaciji, Vjesniku i Feral Tribuneu.
1930. – Rođen je hrvatski glumac Relja Bašić.
1943. – Crvena armija u Drugom svjetskom ratu oslobodila je Rostov, iz kojeg je izbacila njemačke okupatore.
1945. – Jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ) ušle su u Mostar i tako ga oslobodile nakon skoro četverogodišnje okupacije od strane njemačkih i italijanskih fašističkih snaga, koje su podržavali domaći izdajnici. 14. februara 1945. godine oko podne prve jedinice 26. dalmatinske divizije probile su se u Mostar. Nešto kasnije do grada su se probile i 19. dalmatinska i 29. hercegovačka divizija, a već oko 19 sati gotovo svi Nijemci i ustaške snage pobjegli su iz Mostara. Oko 20 sati Adolf Hitler, vrhovni zapovjednik njemačkih snaga, koji je u to vrijeme morao lično odobriti svako povlačenje, priznao je poraz i izdao naređenje o povlačenju razbijene vojske. 14. februara 1945. godine u 20 sati grad Mostar bio je slobodan. Mostar je u Drugom svjetskom ratu svoju slobodu skupo platio. Grad je dao 750 poginulih boraca, 1.517 žrtava fašističkog, četničkog i ustaškog terora, odnosno svaki osmi stanovnik grada nije dočekao slobodu. Grad je imao svoj bataljon, ilegalnu štampariju, dao je 14 narodnih heroja i sedmero obješenih rodoljuba.
1946. – Na američkom univerzitetu “Pensilvanija” počeo je da radi “elektronski mozak”, odnosno kompjuter, koji je označen skraćenicom ENIAC (Elektronski numerički integrator i kompjuter).
1950. – Rođena je hrvatska pjevačica Josipa Lisac.
1956. – U Moskvi je počeo 20. kongres Komunističke partije SSSR, na kojem je šef partije Nikita Hruščov osudio kult ličnosti Josifa Staljina i torturu ogromnih razmjera, označenu kao “Staljinova skretanja”. Kongres je donio odluke kojima je počeo javni raskid s najgrubljim staljinističkim deformacijama.
1958. – Objavljeno je ujedinjenje kraljevina Irak i Jordan u Arapsku Federaciju, sa iračkim kraljem Fejsalom Drugim, rođakom jordanskog monarha Huseina, kao šefom države. Monarhija u Iraku je oborena u julu 1958, kralj je ubijen i Federacija se raspala.
1961. – Na Sveučilištu u Californiji prvi puta je sintetiziran element 103, lorencijum, posljednji element iz skupine aktinoida.
1972. – Sovjetski svemirski brod bez ljudske posade “Luna 20” krenuo je ka Mjesecu, odakle je 11 dana kasnije donio uzorke Mjesečevog tla.
1989. – Iranski vjerski vođa ajatolah Ruholah Homeini izrekao je “fatvu” (smrtna presuda) engleskom piscu indijskog porijekla Salmanu Rušdiju, autoru “Satanskih stihova”, ocjenjujući da je tim djelom hulio na islam.
1989. – U orbiti je smješten prvi satelit u satelitskoj konstelaciji Globalnog pozicijskog sistema.
1995. – Peru saopštio da je zauzeo posljednje uporište ekvadorske vojske na svojoj teritoriji i proglasio jednostrani prekid vatre u 19-dnevnom pograničnom ratu s Ekvadorom.
1998. – Miroslav Tadić i Milan Simić predali su se dobrovoljno Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. To su bili prvi optuženi za ratne zločine počinjene tokom ratova na prostoru bivše SFRJ 1991.-”95. koji su se dobrovoljno predali Haškom sudu.
2000. – Skupština tadašnje NK Croatie tajnim glasovanjem donosi odluku o povratku imena Dinamo.
2001. – Skupština Srbije je ukinula Zakon o javnom informisanju na osnovu kojeg je režim Slobodana Miloševića vršio represiju nad slobodnim i nezavisnim medijima u Srbiji. Od oktobra 1998, kada je Zakon usvojen do septembra 2000. mediji su kažnjeni sa više od 30 miliona dinara, a jednom broju je zabranjen rad.
2002. – Umro je njemački dirigent Guenter Wand, poznat po svom zahtijevnom stilu rada i velikom broju koncerata Bruknera, Betovena i Mocarta.
2003. – Nakon šest godina života prvom kloniranom sisaru, ovci Dolly, ubrizgana je smrtonosna injekcija zbog simptoma progresivne bolesti pluća.
2003. – Tužilaštvo Haškog tribunala otpečatilo je optužnicu protiv lidera Srpske radikalne stranke Vojislava Šešelja za zločine protiv humanosti, počinjene u BiH i Hrvatskoj od 1991. do 1993. godine.
(AbrašMEDIA)