Danas je petak, 14. april/travanj, 104. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1629. – Rođen je holandski astronom, matematičar i fizičar Christiaan Huygens, koji je 1655. otkrio tajnu izgleda Saturnovog prstena, posmatranog sa Zemlje, i objasnio promjene tog izgleda tokom heliocentričnog kretanja Saturna. Otkrio je i Saturnov satelit Titan i tačno odredio trajanje njegove revolcije. Zaključio je da su meridijani Zemlje eliptični, spoljšteni na polovima, zbog rotacije planete. Pronašao je zakone sudara tijela, postavio zakon centrifugalne sile, zasnovao undulacionu teoriju svjetlosti, objasnio način prostiranja svjetlosti (“Hajgensov princip”). Konstruisao je časovnik sa sekundarnim klatnom (“Horologium oscilatorium”) za mjerenje vremena pri astronomskim posmatranjima.
1759. – U Londonu je umro njemački kompozitor Georg Friedrich Handel. Njegov veliki opus sadrži opere, oratorijume i veliki broj kompozicija za orkestar, a najpoznatiji su oratorijumi “Mesija”, “Izrael u Egiptu” i “Saul”.
1828. – Pravopisni reformist Noah Webster zaštitio je autorskim pravom prvo izdanje svoga rječnika američko engleskog.
1849. – Na inicijativu vođe Mađarske revolucije Lajosa Kosutha mađarska Narodna skupština u Debrecinu proglasila nezavisnost Mađarske od Austrije, svrgavanje habsburške dinastije i izjasnila se za republiku.
1865. – Izvršen je atentat na američkog predsjednika Abrahama Lincolna u Washingtonu. Na njega je u loži vašingtonskog pozorišta pucao John Booth. Linkoln je umro dan kasnije, a novi predsjednik postao je Andrew Johnson.
1894. – U New Yorku je predstavljen Edisonov kinetoskop.
1912. – Na svome prvom putovanju, britanski prekooceanski putnički brod “Titanic” udario je u ledenu santu usred noći u hladnim vodama sjevernog Atlantika. Potonuo je rano ujutro sljedećeg dana, odnijevši sa sobom više od 1.500 života.
1914. – Umro je američki filozof i logičar Charles Sanders Peirce, osnivač pragmatizma, pravca koji je kasnije razvio William James.
1917. – Umro je poljski ljekar Ludwig Lazarus, izumitelj esperanta, kombinacije niza svjetskih jezika. Pod pseudonimom Dr Esperanto izdao je 1887. godine udžbenik novostvorenog jezika “Lingvo Internacia”.
1930. – Samoubistvo je izvršio ruski pisac Vladimir Vladimirovič Majakovski, utemeljivač ruskog futurizma, slomljen ličnim nedaćama i raskorakom njegovog sanjarskog temperamenta i surovih okolnosti u SSSR-u. Revolucija, u čije ime je revalorizovao idejne, etičke i estetske vrijednosti života, bila je za njega kretanje ka komuni, pa je njegovo pjesništvo dobilo kolektivističke oznake, s naglašenim elementima “dinamičkog kretanja”, “drugog potopa” i “osvajanja neba”. Poslije 1921, kad je revolucionarni ideal sveden na granice SSSR, uporedo s kritikom Zapada i ispisivanjem tekuće hronike sovjetskog života sve više se kloni svođenja bilansa o sebi i vremenu i opredjeljuje za obraćanje mrtvim revolucionarima (“Razgovor s drugom Lenjinom”) i potomcima (“Na sav glas”). Zaslužan je za razvoj lirsko-epske i lirsko-fantastičke poeme, tonskog stiha, principa realizacije metafore. Znatno je utjecao na niz sovjetskih i evropskih pjesnika. Djela: zbirke pjesama i poema “Ja”, “Vladimir Majakovski”, “Oblak u pantalonama”, “Rat i svijet”, “Čovjek”, “Sve što je napisao Vladimir Majakovski”, “150.000.000”, “Majakovski se smješka”, “Majakovski se smije”, “Majakovski se ruga”, “Pjesme o revoluciji”, “O tome”, “Vladimir Iljič Lenjin”, “Dobro”, drame “Stjenica”, “Hladan tuš”.
1931. – Privremena vlada na čelu s Nicetom Alcalá-Zamorom proglasila je Drugu Španjolsku Republiku.
1935. – Rođen je Erich von Daniken, švicarski istraživač i publicista.
1945. – U Splitu predsjednik KPH Vladimir Bakarić formira Prvu Narodnu vladu Hrvatske (vlada Narodne fronte Hrvatske), sa Vladimirom Nazorom na čelu.
1945. – Rođen je gitarista Ritchie Blackmore (Deep Purple i Rainbow).
1945. – Američko ratno vazduhoplovstvo u Drugom svjetskom ratu tokom bombardovanja Tokija pogodilo i palatu japanskog cara.
1956. – Tvrtka Ampex Corporation prvi put predstavila praktični videorekorder.
1970. – Rođen je bosanskohercegovački književnik Faruk Šehić. Književna kritika ga smatra jednim od najdarovitijih mlađih pisaca na području bivše Jugoslavije, i predvodnikom tzv. pregažene generacije. Njegove knjige Hit depo (poezija), Pod pritiskom (kratke priče) i Transsarajevo (poezija) uživaju kultni status kod čitalačke publike, i objavljivane su u više tiraža. Član je Društva pisaca BiH i P.E.N. Centra u BiH.
1975. – U Sikimu (sjeveroistočna Indija) je ukinuta monarhija i proglašena republika. Sikim je postao 22. država Indijske Unije.
1986. – Umrla je francuska književnica Simone de Beauvoir, životna saputnica Jean Paul Sartrea. Njena knjiga “Drugi pol” bila je inspiracija feminističkog pokreta.
1988. – Avganistan i Pakistan su u Ženevi potpisali sporazum o Avganistanu, a SSSR i SAD dali izjave o nemješanju. Sporazumom su predviđeni povratak avganistanskih izbjeglica iz Pakistana i povlačenje sovjetskih trupa iz Avganistana.
1995. – Svjetska zdravstvena organizacija saopštila je da je za oko milion ljudi u bivšoj Jugoslaviji potrebna medicinska pomoć zbog psiholoških trauma izazvanih ratom.
2009. – Iz SAD je za Njemačku deportovan John Demjanjuk, bivši čuvar u nacističkom logoru smrti u Poljskoj, osumnjičen za ubistvo 29.000 Jevreja tokom Drugog svjetskog rata.
2010. – Umro je američki muzičar Peter Steele (Type O Negative).
(AbrašMEDIA)