Danas je utorak, 14. maj/svibanj, 135. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1771. – Rođen je velški filantrop Robert Owen, socijalista utopista i socijalni reformator, industrijalac koji je sve bogatstvo utrošio pokušavajući da ostvari projekte socijalnih reformi. Njega i njegove pristalice savremenici su nazivali “socijalistima” i tako je taj izraz ušao u upotrebu. Prve ogledne zajednice stvorio je u New Lanarku u Škotskoj i u tim kooperativama proizvođača i potrošača ukinuo je rad djece, ustanovio bolesničke blagajne, skratio radno vrijeme, povećao nadnice, osnovao čitaonice. Da bi dokazao ostvarljivost reformi, otišao je u SAD, gdje je 1825. osnovao komunu “Nova harmonija”. Kad je eksperiment propao, vratio se u Englesku, gdje je stvorio Veliki nacionalni strukovni savez (sindikat) i osnovao banku za razmjenu dobara na osnovi količine uloženog rada u izradu razmjenjivanih proizvoda, bez upotrebe novca. Djela: “Novi pogled na društvo”, “Skica racionalnog sistema društva”, “Knjiga o novom svjetskom moralu”.
1796. – Engleski ljekar Edward Jenner uspješno je protiv velikih boginja vakcinisao jednog osmogodišnjeg dječaka što je početak savremene imunologije.
1811. – Paragvaj je proglasio nezavisnost od Španije.
1921. – U Italiji su održani prvi izbori poslije Prvog svjetskog rata, na kojima je agresivni fašistički pokret, uprkos nasilju i pritiscima na birače, osvojio samo 35 od 535 poslaničkih mjesta.
1926. – U Beču jev započeo Treći kongres Komunističke partije Jugoslavije.
1940. – Umrla je feministkinja Emma Goldman. Rođena je u carskoj Rusiji, te je godine 1886. emigirirala u SAD. Tamo se priključila anarhističkom pokretu. Zbog svojih stavova je bila proganjana, a godine 1901. uhapšena i osumnjičena za sudjelovanje u atentatu na predsjednika SAD Williama McKinleya. Bila je jedna od prvih žena koja se zalagala za kontracepciju. Godine 1917. je zbog protivljenja ulasku SAD u rat protjerana u Rusiju, gdje je bila svjedokom Oktobarske revolucije. Tamo se razočarala u boljševičku vlast te promijenila svoje stavove, odbacivši svako nasilje osim u samoobrani. Godine 1936. podržavala je republikansku stranu u španskom građanskom ratu te napisala dirljivi nekrolog španskom anarhističkom vođi Buonaventuri Duruttiju. Kada su španski saborci zatražili da vodi njihovu englesku propagandnu kampanju, posjećivala je kolektivizirane gradove i farme u Aragonu i Levantu i bila je oduševljena onim što joj se činilo da je početak prve istinske anarhističke revolucije. Poljuljana, ali ne i poražena Francovim trijumfom, početkom 1939. godine Emma se seli u Kanadu, gdje je posljednje godine svog života posvetila osiguravanju političkog azila za žene i djecu izbjeglice iz Španije, objavljujući članke o zakonskim ograničenjima slobode govora u Kanadi, te vodeći kampanje u ime stranaca radikala kojima prijeti deportacija u fašističke zemlje.
1940. – Tokom pregovora o predaji holandske vojske u Drugom svjetskom ratu, njemački bombarderi razorili su dvije trećine Roterdama. Poginulo je oko hiljadu ljudi, a 80.000 je ostalo bez kuća.
1943. – Japanska podmornica potopila je australijski bolnički brod Centaur kod obale Queenslanda, 268 ljudi je poginulo (medicinsko osoblje i civili).
1948. – Odlukom UN-a uspostavljena je cionistička država Izrael.
1955. – U Varšavi su ugovor o osnivanju Varšavskog pakta potpisale Albanija, Bugarska, Mađarska, Njemačka Demokratska Republika, Poljska, Rumunija, SSSR i Čehoslovačka.
1964. – Sovjetski lider Nikita Hruščov otvorio Asuansku branu u Egiptu.
1968. – Komunistička vlada u Čehoslovačkoj na čelu sa Alexanderom Dubcekom objavila je početak širokih društvenih reformi, poznatih kao “Praško proljeće”. Reforme su prekinute već u avgustu, ulaskom sovjetskih trupa u Prag.
1973. – Lansirana je prva američka vasionska laboratorija, Skylab I.
1991. – Samoubistvo je izvršila Jiang Qing, udovica kineskog lidera Mao Zedonga, jednog od vođa “Kulturne revolucije” (1966-1976).
1992. – Glavnoj ulici u Beogradu, Ulici Maršala Tita, poslije 47 godina promijenjen je naziv u Ulicu srpskih vladara.
1998. – Umro je američki pjevač i filmski glumac Frank Sinatra, koji je svjetsku slavu stekao nizom muzičkih hitova “Stranci u noći”, “New York, New York” i kao dobitnik Oskara za ulogu u filmu “Odavde do vječnosti”.
2003. – Poslije blizu 40 godina planiranja i debata, otpočeli su podzemni radovi na zaštiti Venecije od tonjenja.
2008. – Britanski nacionalni arhiv objavio je više od 1.000 stranica tajnih dokumenata o neidentifikovanim letećim objektima (NLO) na britanskom nebu tokom 1970-ih i 1980-ih godina.
2009. – Evropska komisija je izrekla američkom Intelu, najvećem svjetskom proizvođaču mikroprocesora, rekordnu kaznu od 1,06 milijardi eura zbog zloupotrebe dominantnog položaja na tržištu.
2015. – Viši sud u Beogradu donio odluku kojom je Draža Mihajlović rehabilitovan.
(AbrašMEDIA)