Danas je nedjelja, 15. oktobar/listopad, 288. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
70. p.n.e. – Rođen je rimski pjesnik Vergilije. U junačkom epu “Enejida” (12 knjiga, 9.896 heksametara), pisanom 11 godina po ugledu na Homera, opisao je trojanskog junaka Eneju, koji je poslije dugih lutanja i borbi došao u Lacijum i postao rodonačelnik Rimljana. Ostala djela: “Pastirske pjesme” (ekloge, 900 heksametara), “Pjesme o poljoprivredi” (georgike, 2.000 heksametara).
533. – Rimski vojskovođa Belizar osvaja Kartagu i ukida Vandalsko kraljevstvo.
1529. – Završena prva opsada Beča povlačenjem turske vojske sultana Sulejmana Veličanstvenog.
1542. – Rođen mogulski car Abu’l-Fath Jalal ud-din Akbar, jedan od najvećih vladara Indije, koji je pokorio pobunjene države Gujarat i Kashmir i osvojio Avganistan. Proveo je značajne reforme, ukinuo ropstvo i pokušao da stvori novu sinkretističku religiju koja bi ujedinila Hinduse i muslimane.
1552. – Ivan Grozni anektira Kazanski kanat.
1581. – Pod pokroviteljstvom Catherine de’ Medici u Parisu izvedena prva cjelovečernja baletska predstava, pa se taj dan uzima kao datum nastanka baleta.
1582. – U Španiji, Portugaliji i papskim državama u Italiji počela primjena gregorijanskog kalendara, tako što je eliminisano 10 dana, a 5. oktobar 1582. postao 15. oktobar.
1608. – Rođen je italijanski fizičar i matematičar Evangelista Torricelli, koji je otkrio princip živinog barometra. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao jednostavan mikroskop. Bio je saradnik Galilea Galileja, a posle njegove smrti naslijedio je katedru za matematiku na univerzitetu u Firenzi.
1814. – Rođen je ruski pjesnik Mihail Jurjevič Ljermontov. Obeshrabren stanjem u Rusiji, padao je u rezignaciju i osjećao nemoć inteligencije da riješi teška pitanja epohe. Zbog slobodoumnih stihova dvaput je protjerivan na Kavkaz. Poginuo je 1841. u dvoboju. Djela: roman “Junak našeg doba”, drama “Maskarada”, poeme “Demon”, “Mciri”, “Pjesma o trgovcu Kalašnikovu”, pjesme “Oblaci”, “Misao”, “Prorok”, “Dimiskija”, “Otadžbina”, “Borodino”.
1844. – Rođen je Friedrich Nietzsche, njemački filozof, pjesnik i klasični filolog.
1894. – Francuski časnik Alfred Dreyfus uhićen je zbog uhođenja, čime je počela Dreyfusova afera. Bez dokaza je osuđen na doživotnu robiju, ali je poslije velikog negodovanja javnosti i snažnog istupa pisca Emila Zole otkriven pravi krivac, a Dreyfus rehabilitovan.
1917. – U šumi Vincennes, nadomak Parisa, strijeljana Mata Hari, najpoznatija žena špijun u Prvom svjetskom ratu. Profesionalna plesačica, specijalizovana za egzotične plesove iz Indije i sa Jave, koja je važila za najljepšu ženu svog vremena, osuđena je na smrt zbog špijunaže u korist Njemačke.
1923. – Rođen je italijanski književnik Italo Calvino.
1926. – Rođen je francuski filozof Michel Foucault.
1929. – Rođen je srpski pisac Milorad Pavić.
1945. – Premijer “višijevske Francuske” u Drugom svjetskom ratu Pierre Laval ubijen na osnovu sudske presude – zbog izdaje zemlje nacističkoj Njemačkoj.
1949. – U Mađarskoj pogubljeni Laslo Rajk, Tibor Sonji i Andraš Salai. Na montiranom sudskom procesu oni su osuđeni na smrt kao „buržoaski revizionisti i titoisti“. Posmrtno rehabilitovani 1956. kao žrtve kulta ličnosti.
1960. – Rođen je jugoslovenski glumac Slavko Štimac.
1964. – Nikita Hruščov smijenjen sa mjesta prvog sekretara Sovjetske komunističke partije, na njegovo mjesto došao Leonid Brežnjev. Novi premijer postao Aleksej Kosigin.
1987. – U državnom udaru ubijen predsjednik Burkine Faso, kapetan Tomas Sankara, a šef države je postao kapetan Blez Kompaore.
1989. – Umro je jugoslovenski književnik Danilo Kiš, jedan od najvećih pisaca novije jugoslovenske književnosti. Preveden je na mnoge svjetske jezike i dobitnik je mnogobrojnih priznanja i nagrada (“Mansarda, “Bašta, pepeo”, “Grobnica za Borisa Davidoviča”, “Rani jadi”, Enciklopedija mrtvih”, “Čas anatomije”).
1990. – Sovjetski predsjednik Mihail Sergejevič Gorbačov dobio Nobelovu nagradu za mir, s obrazloženjem da je zadužio svijet politikom mira.
1991. – Skupština BiH donijela “Akt o reafirmaciji suverenosti Republike Bosne i Hercegovine”. Tim činom odlučeno je da se povuku predstavnici BiH iz rada saveznih organa dok se ne postigne dogovor između svih republika koje sačinjavaju Jugoslaviju. Na to su pristali predstavnici SDA i HDZ, dok su predstavnici SDS-a odbili djelovati po donesenom aktu.
1993. – Nobelovu nagradu za mir dobili su predsjednik Južne Afrike Frederik Vilem de Klerk i vođa Afričkog nacionalnog kongresa Nelson Mendela za doprinos okončanju režima aparthejda u Južnoj Africi.
1997. – Kongoanski pobunjenici ušli u glavni grad Brazavil i zbacili predsjednika Paskala Lisubu. Poslije četvoromesječnog građanskog rata, na vlast se vratio bivši predsjednik Denis Sasu Ngueso.
2001. – Umro je Dario Džamonja, bosanskohercegovački novinar i pisac kratke priče.
2003. – Kina je u svemir lansirala Shenzhou 5, svoju prvu svemirsku letjelicu s ljudskom posadom, a u njoj se nalazi astronaut Yang Liwei.
2006. — Turski pisac, romansijer Orhan Pamuk dobio Nobelovu nagradu za književnost.
2013. – Nogometna reprezentacija Bosne i Hercegovine prvi se put u historiji plasirala na Svjetsko prvenstvo u nogometu.
2013. – Švajcarska je, potpisavši međunarodni sporazum o borbi protiv utaje poreza, ukinula bankarsku tajnost, čime je označen kraj specifične pozicije bankarskih računa u toj zemlji.
(AbrašMEDIA)