Danas je petak, 15. decembar/prosinac, 349. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
37. – Rođen je rimski car Lukije Domicije Ahenobarbus, poznat kao Klaudije Kajsar Avgust Germanik Neron, jedan od najizopačenijih vladara u rimskoj istoriji. Na prijesto ga je 54. dovela majka Julija Agripina Mlađa, koja je prethodno otrovala cara Klaudija Prvog Tiberija, čija je bila četvrta žena. Borio se protiv rimske aristokratije i senatora, koji su se protivili jačanju carske vlasti sužavanjem ovlašćenja Senata. Vladajući despotski, ubio je mnoge ugledne Rimljane i konfiskovao im imovinu. Pogubio je čak i majku i vaspitača, filozofa Lukija Seneku. Bolesno ambiciozan, podražavajući grčkog vladara Aleksandra Velikog, vodio je skupe ratove i uzalud pokušavao da osvoji Jermeniju, sjevernu obalu Crnog mora i Etiopiju. Trošio je mnogo na pozorište, cirkuske igre i raskošan život, priređujući često orgije. Uobražavajući da je veliki umjetnik, pojavljivao se u pozorištu i cirkuskoj areni kao glumac, pjevač, svirač i učesnik u trci dvokolica. Iscrpivši državnu blagajnu, opteretio je podanike novim porezima, naročito u provincijama, čime je izazvao niz ustanaka u Britaniji, Španiji, Galiji i Judeji. Nezadovoljstvo su pojačale glasine da je podmetnuo požar koji je 64. uništio veliki dio Rima, pa se 68. ubio prestravljen pobunom pretorijanske garde i erupcijom narodnog nezadovoljstva.
1675. – Umro je holandski slikar Johannes Vermeer van Delft, majstor u slikanju svjetlosti, koji se ubraja među najveće umjetnike u istoriji slikarstva iako je izradio samo oko 40 slika. Pretežno je radio figure u enerijeru i njegove kompozicije odlikuju harmončnost, produhovljenost i poetičnost, matematička tačnost, blistav plemeniti kolorit i svjetlost koja obavija svaki predmet. Djela: “Žena s pismom”, “Devojka s đerdanom”, “U ateljeu”, “Mljekarka”, “Čas muzike”, “Djevojka s turbanom”, “Pogled na Delft”, “Uličica u Delftu”.
1832. – Rođen je Alexandre Gustave Eiffel, jedan od najpoznatijih konstruktora na svijetu. Eiffel je rođen u Dijonu, Francuska. Bio je konstruktor nekih od najpoznatijih svjetskih umjetničkih građevina, među kojima se posebno ističu Kip slobode u New Yorku (1886. – bio je konstruktor armature, Frédéric Bartholdi je autor skulpture), potom željeznički vijadukti Garabit preko rijeke Truyère kraj St. Floura u Francuskoj, te Maria Pia preko rijeke Duero kraj Porta u Portugalu, mostovi preko rijeke Tise kraj Szegeda u Mađarskoj, rijeke Garonne u Bordeauxu i naposlijetku skladište Bon-Marché u Parizu, paviljon grada Pariza za izložbu 1878. godine te kolodvor u Budimpešti. Za Svjetsku izložbu u Parizu 1889. godine, Eiffel je konstruirao toranj koji je postao zaštitnim znakom Pariza. Eiffelov toranj je do 1931. godine bio najveća građevina na svijetu (300,5 m; s antenom 320,8 m), a ostao je kao najpoznatiji svjetski simbol industrijske kulture. Eiffel je umro u Parizu, 27. prosinca 1923.
1852. – Rođen je francuski fizičar Antoine Henri Becquerel, pronalazač radioaktivnih zraka (Bekerelovi zraci) iz uranskih jedinjenja, dobitnik Nobelove nagradu za fiziku 1903. Njemu u čast mjerna jedinica za radioaktivnost nazvana je “bekerel”.
1859. – Rođen je poljski ljekar i filolog Lazar Ludwig Zamenhof, tvorac međunarodnog jezika esperanto. Prvi udžbenik tog jezika je objavio 1887. pod pseudonimom dr Esperanto (onaj koji se nada). Esperanto nije postao međunarodni jezik u širokoj upotrebi kako se nadao njegov tvorac, ali je najvažniji i najrašireniji od svih vještačkih jezika.
1890. – Ubijen je Bik Koji Sjedi, indijanski vrač i poglavica Sijuksa, koji je vodio Čejene i Sijukse protiv američke 7. konjičke pukovnije u bici na Little Bighornu.
1891. – James Naismith izumio je košarku.
1914. – Oslobađanjem Beograda u Prvom svjetskom ratu završena Kolubarska bitka. Srpska vojska je u kontranapadu protjerala austrougarske trupe koje su 28. jula 1914. napale Srbiju i pokrenule svjetski rat.
1917. – Sovjeti su potpisali mir s Centralnim silama.
1932. – Umro je bosanskohercegovački arhitekt Josip Vancaš.
1941. – Izvršen je masakr nad Jevejima u Ukrajini.
1961. – Adolf Eichmann, SS-ovski dužnosnik osuđen je na smrt. Od 1933 bio je pri SS-u, a od 1939. godine šef odjela IV B 4, sa zadatkom provođenja totalnog uništenja Jevreja u cijeloj okupiranoj Evropi. Jedan je od glavnih organizatora i izvršitelja ovog genocida, u kojem je oko 6 milijuna muškaraca, žena i djece strijeljano, obješeno ili masovno otrovano u plinskim komorama. Oko 400.000 Jevreja poslano je u plinske komore po izravnoj Eichmannovoj zapovjedi. Poslije rata pod lažnim imenom živio u Argentini do 1960, kada su ga otkrili i uhapsili pripadnici izraelske tajne službe.
1961. – Generalna skupština UN odbacila je sovjetski prijedlog o prijemu NR Kine u svjetsku organizaciju.
1964. – Parlament Kanade prihvatio je novu nacionalnu zastavu – crveni javorov list na bijeloj pozadini.
1970. – Sovjetski svemirski brod “Venera-7” spustio se na Veneru i počeo slati signale.
1973. – Homoseksualnost je uklonjena s liste psihičkih poremećaja.
1978. – Predsjednik SAD Jimmi Carter saopštio da će njegova zemlja od 1. januara 1979. uspostaviti diplomatske odnose s Kinom i prekinuti odnose s Tajvanom.
2000. – Zatvorena je nuklearna centrala u Černobilu u Ukrajini, u kojoj je krajem aprila 1986. eksplodirao jedan blok centrale, izazvavši najtežu nuklearnu katastrofu od početka upotrebe nuklearnih centrala.
2001. – Krivi toranj u Pizi u Italiji ponovo otvoren za posjetioce, poslije 12 godina pauze zbog sanacije.
2002. – Posmatrači UN zvanično okončali misiju na Prevlaci, početu u martu 1992, i predali vlastima Hrvatske kontrolu nad tim poluostrvom.
2004. – Međunarodni sud pravde UN-a u Hagu proglasio se nenadležnim u slučaju tužbe SR Jugoslavije protiv osam država NATO-a, jer SRJ u vrijeme kad je tužba podnesena formalno nije bila članica UN.
2010. – Umro je poznati američki režiser Blake Edwards koji je režirao kultne filmove “Doručak kod Tifanija”, serijal “Pink Panter”, “Viktor i Viktorija” i brojna druga ostvarenja. Bio je scenarista, producent i glumac.
2010. – Vijeće sigurnosti UN-a dalo je Iraku zeleno svjetlo za razvoj civilnog nuklearnog programa i time okončalo 19-to godišnje ograničenje usmjereno na sprečavanje zemlje u razvoju atomskog oružja.
(AbrašMEDIA)