Danas je subota, 15. april/travanj, 105. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1452. – Rođen je Leonardo da Vinci (1452.- 1519.) italijanski slikar, arhitekt, kipar, mislilac kojeg smatraju najvećim genijem renesanse.
1534 – Francuski navigator Jacques Cartier počinje svoje putovanje sa zadatkom da otkrije kod ostrva Newfoundlanda osnove ribolova. On je na ovom putovanju pronašao područja koja će kasnije biti Nova Francuska (dijelovi Kanade i SAD-a).
1755. – Samuel Johnson (1709.- 1784.), pjesnik, novinar i leksikograf, objavljuje “Rječnik engleskog jezika”, prvi savremeniji engleski riječnik.
1765. – U Sankt-Peterburgu je umro Mihail Vasiljevič Lomonosov, ruski naučnik, pjesnik i akademik, enciklopedist svjetskog glasa. Bavio se i fizikom, hemijom, geografijom i astronomijom i znatno doprinjeo razvoju tih nauka. Autor je prve ruske gramatike i osnivač Moskovskog univerziteta (1755.), koji i danas nosi njegovo ime.
1843. – Rođen je američki pisac Henry James. Napisao je oko 100 knjiga, među kojima su najpoznatiji romani “Portret jedne Lady”, “Amerikanac”, “Daisy Mille”, “Roderick Hudson”…
1909. – Austrijski car odobrio je Statut za autonomnu upravu u Bosni i Hercegovini.
1912. – Brod Titanic potonuo u 2:20 h nakon ponoći, a od 2.227 putnika preživjelo samo 710.
1919. – U Zagrebu je osnovan Jugoslovenski nogometni savez (JNS). Sjedište saveza je 16. marta 1930. preseljeno u Beograd.
1923. – Američki naučnici Frederick Banting i J. J. R. Macleod patentirali su inzulin, lijek koji služi za regulaciju šećera u krvi, zbog čega su dobili i Nobelovu nagradu za psihologiju i medicinu. Do njihovog otkrića koristio se inzulin ekstrahiran iz goveđe ili svinjske gušterače koji je često bio neučinkovit, a ponekad je izazivao i vrlo ozbiljne alergijske reakcije. Danas se inzulin proizvodi tehnologijom rekombinantne DNK, uz pomoć genetski modificirane bakterije Escherichije coli, a za život je neophodan lijek osobama koje boluju od dijabetesa tipa 1.
1923. – Javno je prikazan prvi zvučni film u Rialto Theateru u New Yorku.
1941. – Vlada Jugoslavije, s kraljem Petrom Drugim Krađorđevićem, u Drugom svjetskom ratu napustila zemlju, odletjevši u London sa improvizovanog aerodroma u Nikšiću.
1945. – Britanske trupe su u Drugom svjetskom ratu oslobodile su njemački koncentracioni logor Bergen-Belzen.
1968. – Dva sovjetska satelita bez ljudske posade, Kosmos 212 i 213, automatski su se spojili dok su kružili u zemljinoj orbiti.
1980. – U Parizu je umro Jean Paul Sartre (1905.- 1980.) francuski romanopisac, filozof, dramaturg, esejist. Njemu je 1964. dodijeljena Nobelova nagrada za književnost koju odbija primiti iz moralnih razloga. Tematizovao je ideju individualne slobode, izbora i egzistencijalnog projekta, stanovište o neizbježnosti angažovanja i odgovornosti pisca i čovjeka, egzistencijalnu psihoanalizu. Nastojao je da stvori sintezu egzistencijalizma i marksizma, a u književnosti koncept “angažovane literature”. Djela: filozfski spisi “Biće i ništa”, “Imaginarno”, “Egzistencijalizam je humanizam”, “Kritika dijalektičnog uma”, romani “Mučnina”, “Putevi slobode”, drame “Prljave ruke”, “Nesahranjeni mrtvaci”, “Đavo i gospod bog”, “Iza zatvorenih vrata”, “Bludnica dostojna poštovanja”, “Zatočenici iz Altone”, eseji “O Bodleru”, “Šta je književnost”, autobiografija “Riječi”.
1986. – Ratno vazduhoplovstvo SAD-a bombardovalo je Tripoli i Bengazi, deset dana poslije eksplozije u diskoteci u Berlinu u kojoj su poginula dva američka vojnika, za šta je Vašington okrivio Libiju. U bombardovanju je poginuo 41 Libijac, uključujući djevojčicu koju je usvojio predsjednik Libije, Moamer el Gadafi.
1989. – Prilikom rušenja tribine na stadionu engleskog fudbalskog kluba “Sheffield” poginulo 108 i povrijeđeno više od 200 ljudi, iz razloga što su na već krcat stadion puštene nove hiljade navijača.
1992. – Osnovana je Armija RBiH.
1996. – “Komisija za istinu” u Južnoj Africi, formirana je da ispita zloupotrebu vlasti u vreme aparthejda, otvorila je istražni postupak.
1998. – Umro je bivši kambodžanski maoistički diktator Pol Pot, jedan od najsurovijih vođa u istoriji, tokom čije je vladavine Kambodžom za nepune četiri godine ubijeno između milion i dva miliona ljudi. Predvodeći gerilsku armiju “Crvenih Kmera”, porazio je proamerički režim generala Lon Nola u aprilu 1975. ili “nulte godine”, kako su je označili novi vlastodršci. “Brat broj jedan”, kako su ga nazivale pristalice, odmah je silom potpuno ispraznio prijestonicu Pnom Pen i ostale gradove, otjeravši u radne logore širom zemlje čak i bolesne iz kreveta, stare, žene i djecu. U tim mučilištima, poznatim kao “polja smrti”, ljudi su svakodnevno masovno likvidirani ili umirali od gladi i bolesti sve do pred kraj decembra 1978. kad je maoistički režim “Crvenih Kmera” zbačen vijetnamskom okupacijom Kambodže.
2005. – U memorijalnom parku holokausta u Brooklynu otkrivena je spomen ploca žrtvama logora Jasenovac što je prvi javni spomenik u SAD stradalima u tom logoru.
2005. – U požaru koji je izbio u centru Pariza u jednom hotelu namijenjenom mahom imigrantima, život su izgubile 24 osobe, od kojih desetoro dece, a povrijeđeno je oko 50. Ovo je bio prvi požar u nizu koji će uslijediti u Parizu narednih mjeseci u zgradama naseljenim imigrantima: 26. avgusta – 17 mrtvih, 30. avgusta – sedam mrtvih, 3. septembra – 18 mrtvih.
2011. – Haški tribunal osudio je hrvatskog generala Antu Gotovinu na 24, a Mladena Markača na 18 godina zatvora zbog zločina nad srpskim stanovništvom Kninske krajine tokom i poslije operacije Oluja 1995. godine. Apelaciono vijeće Tribunala je u novembru 2012. poništilo prvostepenu presudu hrvatskim generalima i oslobodilo ih krivice po svim tačkama optužnice.
(AbrašMEDIA)