Danas je ponedjeljak, 16. decembar/prosinac, 351. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1497. – Vasco da Gama prošao je ušće Velike riblje rijeke i krenuo u Evropljanima dotad nepoznate vode.
1485. – Rođena je španska princeza Katarina Aragonska, prva od šest žena engleskog kralja Henrija Osmog. Njihov razvod 1533. bez dozvole pape izazvao je englesku crkvenu reformaciju i raskid s Vatikanom.
1653. – Vođa engleskih parlamentarista u građanskom ratu protiv monarhista Oliver Cromwell, odbivši titulu kralja, proglašen je lordom protektorom Engleske, Škotske i Irske.
1687. – Umro je engleski ekonomista William Petty, tvorac teorije radne vrijednosti, koji je, prema mišljenju Karla Marxsa, postavio temelj političke ekonomije kao nauke. Smatrao je da vrijednost robe – prema njegovoj terminologiji – njenu prirodnu cijenu određuje količina rada utrošenog za proizvodnju. Za razliku od merkantilista, mada je bio pod njihovim uticajem, tražio je osnovicu privrednih pojava u proizvodnji. Djela: “Traktat o porezima i dažbinama”, “Politička anatomija Irske”, “Politička aritmetika”.
1773. – Nezadovoljna visokim uvoznim carinama i britanskom kolonijalnom vlašću, grupa američkih kolonista, obučena u indijansku nošnju, u bostonskoj luci je pobacala u more sanduke čaja s jednog britanskog broda. Taj događaj, kasnije nazvan “bostonska čajanka”, nagovijestio je američki rat za nezavisnost, započet 1775.
1775. – Rođena je engleska spisateljica Jane Austen, koja je u romanima realistički slikala svakodnevni život provincijske Engleske. Zapleti njenih romana – protkanih humorom i blagom ironijom – jednostavni su i izviru iz psihologije likova običnih ljudskih odnosa, a dijalog je veoma vješto vođen. Djela: romani “Razbor i osjećanje”, “Gordosti predrasuda”, “Mensfildski park”, “Ema”, “Nortagentska opatija”, “Nagovaranje”.
1838. – Buri su se, tokom Velike seobe, bježeći od britanske kolonijalne vlasti, sukobili sa plemenom Zulu i u bici na Krvavoj Rijeci pobili 3.000 pripadnika tog južnoafričkog plemena.
1859. – Umro je njemački pisac Wilhelm Grimm, skupljač i obrađivač narodnih bajki, koje je, kao i većinu drugih djela, objavio u saradnji sa starijim bratom Jacobom. Izdavao je i njemačke srednjovjekovne književne spomenike i proučavao njemačka junačka predanja.
1885. – U Sarajevu je počeo da izlazi srpski književni list “Bosanska vila”, časopis “za zabavu, pouku i književnost”. Pokrenut kao časopis koji će se baviti srpskom kulturnom baštinom, vremenom prerastao u ugledan list u kojem su objavljivali istaknuti pisci svih nacionalnosti i književnici van bosanskohercegovačkog kruga. Do 1887. ga je uređivao Nikola Šumonja, a potom do zabrane 15. juna 1914. Nikola Kašiković.
1901. – Rođena je američka kulturalna antropologinja Margaret Mead.
1916. – Ubijen je ruski monah i pustolov Grigorij Raspućin, koji je, kao tobožnji vidovnjak i čudotvorac uspio da se nametne za osobu od povjerenja posljednjem ruskom caru Nikoli II i njegovoj ženi carici Aleksandri, koja mu je bila ljubavnica. Ubila ga je grupa oficira da bi spasili ugled monarhije.
1917. – Rođen je engleski pisac Arthur Charles Clarke, kosmički vizionar u čijim su naučno-fantastičnim romanima i pričama glavne teme istraživanje kosmosa, mora i vremena, mjesto čovjeka u kosmičkoj hijerarhiji i posljedice ljudskih kontakata s vanzemaljskim civilizacijama. Djela: romani “2001: “Odiseja u svemiru”, “3001: Konačna odiseja”, “Kraj djetinjstva”, “Grad i zvijezde”, “Sastanak sa Ramom”, zbirke priča “S druge strane neba”, “Dosezanje sutrašnjice”, “Priče o deset svjetova”, “Susret sa Meduzom”, “Sunčani vjetar”.
1942. – Vrhovna komanda nacističke Njemačke je u Drugom svjetskom ratu izdala direktivu za borbu protiv partizana, u kojoj je, suprotno odredbama Ženevske konvencije, jedinicama naređeno da upotrijebe sva sredstva, čak i prema ženama i djeci, i da zbog toga nijedan njemački vojnik ne smije da bude pozvan na odgovornost.
1944. – Nijemci su u Drugom svjetskom ratu u Ardenima, jakom artiljerijskom pripremom i spuštanjem 1.500 padobranaca, počeli kontraofanzivu na Zapadnom frontu, iznenadivši američke snage. U borbama, okončanim njemačkim porazom, saveznici su izgubili 77.000 vojnika, a Nijemci 130.000.
1949. – U Bugarskoj je izvršena smrtna kazna nad Trajčom Kostovom, dugogodišnjim istaknutim liderom Komunističke partije Bugarske. On je na montiranom političkom procesu u Sofiji osuđen zbog “titoizma”.
1949. – Vođa borbe za nezavisnost Ahmed Sukarno izabran za prvog predsjednika Indonezije poslije sticanja nezavisnosti zemlje od Holandije.
1971. – Indijske trupe zauzele Daku i sutradan se predala pakistanska armija od 90.000 vojnika u Istočnom Pakistanu, pa je nezavisnost Bangladeša – proglašena 26. marta 1971. – postala stvarna. Poslije proglašenja nezavisnoti izbio je građanski rat u koji se umiješala pakistanska armija, ali su indijske trupe 4. decembra 1971. objavile rat Pakistanu i priskočile u pomoć “Oslobodilačkoj armiji Istočnog Bengala”.
1991. – Boris Jeljcin i Mihail Gorbačov složili se o raspuštanju Sovjetskog Saveza i proglašenju nove zajednice država u novoj godini.
1993. – Šest zemalja članica Evropske unije (Velika Britanija, Nemačka, Francuska, Italija, Holandija i Danska), uprkos protivljenju Grčke, priznalo je Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju.
1995. – Završena je misija UNPROFOR-a u Bosni i Hercegovini, a odlukom Savjeta bezbjednosti UN-a ovlašćenja preuzimaju snage NATO-a.
1995. – Izraelska armija se povukla iz Kalkilije, četvrtog od šest gradova na Zapadnoj obali koji su, prema sporazumu Izraela i PLO, prepušteni palestinskoj samoupravi.
2002. – Pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (ICTY) počela je trodnevna rasprava o presudi bivšoj predsjednici Republike Srpske Biljani Plavšić. Osuđena je za ratne zločine na 11 godina zatvora, nakon što je priznala krivicu za planirane sistematske zločine nad Bošnjacima i Hrvatima. U septembru 2009. Haški tribunal odobrava njeno oslobađanje prije isteka pune kazne.
2003. – U haškom tribunalu počelo je suđenje penzionosanom generalu bivše JNA Pavlu Strugaru, optuženom za kršenje zakona i običaja ratovanja prilikom napada na Dubrovnik 6. decembra 1991. godine.
2004. – Američki ambasador u BiH Douglas McElhaney objavio da je američka Vlada zaledila sredstva Srpskoj demokratskoj stranci (SDS) u SAD zbog nesaradnje sa Haškim sudom i zabranila finansijsko poslovanje američkih državljana sa ovom strankom. Američka Vlada zabranila je ulazak u SAD pojedincima iz rukovodstva SDS-a i Partije demokratskog progresa, koja će trajati dok ne dokažu punu saradnju sa Tribunalom. Treća mjera predviđa da Vlada SAD pojača ograničenje američke pomoći Republici Srpskoj.
(AbrašMEDIA)