Danas je nedjelja, 19. maj/svibanj, 140. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1643. – U bici kod Rocroija Francuzi, pod komandom Louisa II de Bourbona, princa od Condéa, pobjeđuju špansku vojsku pod komandom Francisca de Mela; pobjeda je označila pad španske moći i početak francuske prevlasti; to je bio najgori poraz u historiji španske vojske.
1762. – Rođen je njemački filozof Johann Gottlieb Fichte, istaknuti predstavnik njemačke klasične idealističke filozofije, profesor univerziteta u Jeni i Eglangenu, rektor Berlinskog univerziteta. Smatrao je da je sloboda osnova ljudske egzistencije, a ostvarenje produbljene ljudskosti u okviru slobodne zajednice osnovni smisao postojanja i ličnosti i čovječanstva. U “Govorima njemačkoj naciji” 1807. i 1808. doprinio je jačanju otpora Nijemaca francuskom caru Napoleonu Prvom, ali i buđenju njemačkog šovinizma. Djela: “Pokušaj kritike sveg otkrivenja”, “Osnova cjelokupne teorije nauke”, “Osnova prirodnog prava prema principima teorije nauke”, “Sistem teorije morala prema principima teorije nauke”.
1825. – Umro je francuski socijalista utopista Claude-Henri de Saint-Simon, koji je smatrao da tradicionalnu državu valja zamijeniti industrijskim društvom i da aristokrati, vojnici i birokrati treba da ustupe mjesto industrijalcima, radnicima i seljacima. Djela: “Industrijski sistem”, “Industrija ili politički, moralni i filozofski razgovori u interesu svih ljudi odanih korisnom radu i nezavisnosti”, “Pisma ženevskog građanina savremenicima”, “Novo hrišćanstvo”, “Stari i novi politički sistem”.
1881. – Rođen je Kemal Atatürk, osnivač moderne Turske, turski političar i državnik.
1890. – Rođen je vijetnamski revolucionar i predsjednik Sjevernog Vijetnama Hồ Chí Minh. Od 1917. je radio u Francuskoj, gdje je 1920. postao član Komunističke partije Francuske, a 1930. je osnovao Komunističku partiju Vijetnama. U Drugom svjetskom ratu, kada je Japan okupirao Vijetnam, stvorio je jak oslobodilački pokret, jezgro buduće armije, koja je nanijela odlučujuće poraze Francuzima i potom Amerikancima, zahvaljujući čemu su Sjeverni i Južni Vijetnam ujedinjeni 1976.
1890. – Rođen je jugoslovenski slikar i karikaturista Petar Pjer Križanić, jedan od osnivača “Ošišanog ježa”.
1912. – Umro poljski pisac Boleslav Prus, najznačajniji poljski realista. U djelima je pisao o borbi Poljaka protiv germanizacije, a u listu “Kurijer varšavski” objavljivao vrlo čitane hronike. Učestovao je u ustanku protiv kmetskog sistema koji je 1863. podigla revolucionarna stranka “Crvenih”. Djela: romani “Lutka”, “Talas se vraća”, “Mrtva straža”, “Emancipovana žena”, “Faraon”, zbirke pripovijedaka “Stanar potkrovlja”, “Jakubov san”, “Balska haljina”, “Prokleta sreća”, “Sitnice”, “Večernje pripovijetke”.
1919. – Rođen je Mitja Ribičič, jugoslovenski i slovenački političar, član NOVJ, komunista i predsednik Predsedništva SFRJ.
1925. – Rođen je borac za prava afroamerikanaca, Malcolm X. Bio je vatreni propovjednik rasnog ponosa i crnačkog nacionalizma. Ubijen je u Njujorku u februaru 1965. dok je govorio okupljenim pristalicama.
1930. – Bijele žene u Južnoj Africi dobile pravo glasa.
1935. – U saobraćajnom udesu poginuo engleski pukovnik Thomas Edward Lawrence, nazvan Lawrence od Arabije, arheolog, istraživač, pisac i ratnik. Istakao se u borbama na Bliskom istoku i Saudijskoj Arabiji u Prvom svjetskom ratu, kad je okupio Arape, neprijateljski raspoložene prema Otomanskom carstvu. Spretno koristeći želju Arapa za slobodom, ostvario je mnoge ciljeve britanske kolonijalne politike.
1945. – Više od 40 američkih bombardera napalo je Tokio u Drugom svjetskom ratu.
1947. – Rođen je bosanskohercegovački književnik Džemaludin Alić.
1991. – U Hrvatskoj je održan referendum o neovisnosti (odvajanju od Jugoslavije) koji prošao sa 94.17%.
1992. – Dvojica ljekara koji su obavili autopsiju predsjednika SAD Johna Kennedyja, ubijenog 1963, potvrdila su da je on pogođen sa dva metka ispaljena sprijeda i iz suprotnog pravca, što je oborilo zvaničnu verziju o jednom atentatoru.
2009. – Predsjednik Šri Lanke Mahinda Rajapaksa formalno proglasio pobjedu nad separatističkim pokretom Tamilski tigrovi i okončanje 25-godišnjeg građanskog rata u kome je poginulo više od 70.000 ljudi.
2011. – Međunarodni monetarni fond (MMF) je saopštio da je Dominique Strauss-Kahn podnio ostavku na položaj izvršnog direktora te institucije, poslije optužbi za seksualni napad. Na tom mestu ga je zamijenila francuska ministarska finansija Christine Lagarde.
(AbrašMEDIA)