Danas je petak, 22. septembar/rujan, 265. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1241. – Islandski pisac i istoričar Sturulson Snori, autor najobimnije sage o norveškim kraljevima, ubijen je u atentatu u kojem je učestvovao i njegov zet Gisur Torvaldson. Ubistvo je naručio norveški kralj Hakon Šesti Hakonson, jer je Snori kao vođa moćnog roda Sturlunga bio prepreka njegovim planovima, uključujući pripajanje Islanda Norveškoj, što mu je uspjelo 1262.
1499. – Mirom u Bazelu okončan Švapski rat između Švajcarske lige i njemačkog kralja Maksimilijana Prvog, kojim je Švajcarska stekla nezavisnost.
1499. – Poslije pobjede nad mletačkom flotom Turci su opustošili Veneciju.
1773. – Ubijen je avanturista Šćepan Mali, poznat kao “lažni car Šćepan Mali”, koji je 1766. zbacio sa vlasti crnogorskog mitropolita Savu uz pomoć pećkog patrijarha Vasilija Brkića i uspio da se nametne Crnoj Gori za gospodara. Predstavljao se kao ruski car Petar Treći Romanov (koga je 1762. sa prijestola uklonila njegova supruga Katarina Druga Aleksejevna, poznata kao Katarina Velika). Represivnim mjerama je suzbio krvnu osvetu, nastojao je da iskorijeni pljačku i otimačinu, uveo je sud, gradio puteve i počeo popis stanovništva. Zaklao ga je na spavanju sluga Grk, koga je potplatio skadarski paša.
1791. – Rođen je engleski fizičar i hemičar Michael Faraday, koji je 1831. otkrio zakon elektromagnetske indukcije, što je naučni osnov elektrotehnike, a 1833. dva osnovna zakona elektrolize – osnov elektrohemije i učenja o elektricitetu sa gledišta korpuskularne strukture. Otkrio je i vezu magnetnog polja i svjetlosti, utemeljio učenje o fizičkom polju, unaprijedio hemiju i optiku. Njegovim imenom je nazvana mjerna jedinica za električnu kapacitivnost – farad (oznaka F) – i više efekata i uređaja: “Faradejev tamni prostor”, “Faradejev efekat”, “Faradejev cilindar”, “Faradejev broj”. Nije bio matematičar, pa je njegove ideje i pronalaske matematički formulisao i razradio engleski fizičar James Clerk Maxwell. Djela: “Eksperimentalna istraživanja u elektricitetu”, “Eksperimentalna istraživanja u hemiji i fizici”, “O raznim silama u prirodi”, “Predavanja o hemijskoj istoriji jedne svijeće”.
1828. – Ubijen je poglavica Zulu plemena Shaka Zulu.
1862. – Američki predsjednik Abraham Lincoln objavio je kraj ropstva u južnim državama SAD, no ropstvo je ukinuto tek nakon građanskog rata (1861.-1865.) amandmanom na Ustav koji je donesen u prosincu 1865. godine.
1862. – Oto fon Bizmark postao pruski kancelar i odmah je naglasio da su “krv i gvožđe” osnov spoljne i unutrašnje politike, što je pokrenulo lavinu militarizma u Pruskoj, zatim i u ujedinjenoj Njemačkoj.
1957. – Rođen je australijski muzičar Nick Cave.
1969. – Kina je saopštila da je izvela prvu podzemnu nuklearnu probu.
1973. – Henry Kissinger imenovan je novim ministrom vanjskih poslova SAD-a.
1979. – Umro je austrijski nuklearni fizičar Otto Robert Frisch.
1980. – Napadom iračkih trupa na iranske naftne pogone počeo je prvi zaljevski rat.
1980. – U Beogradu u prisustvu 2.000 delegata iz 150 zemalja otvoreno 21. zasjedanje generalne konferencije Unesca.
1985. – Francuski premijer Laurent Fabius priznao da su francuski tajni agenti, na osnovu naređenja vlade, u Novom Zelandu potopili brod “Dugin ratnik” organizacije “Greenpeace”, koja se ogorčeno protivila francuskim nuklearnim eksperimentima u južnom Pacifiku.
1992. – Na plenarnoj sjednici Generalne skupštine UN iz rada tog tijela isključena Jugoslavija.
1995. – Umrla je bosanskohercegovačka pjesnikinja Nasiha Kapidžić-Hadžić.
2000. – Savjet ministara BiH prihvatio jedinstven pasoš BiH.
2004. – Ustavni sud BiH proglasio nevažećim neke članove Zakona o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi Republike Srpske i člana jedan i dva Zakona o gradu Srpsko Sarajevo, nakon što je konstatovano da zakonodavac (Narodna skupština i Vijeće naroda) nije u roku od tri mjeseca izvršio odluku Ustavnog suda kojom je utvrđeno da 12 naziva opština i gradova nisu u skladu sa Ustavom BiH, jer sadrže pridjev – srpski.
(AbrašMEDIA)