Danas je nedjelja, 23. januar/siječanj, 23. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
638. – Stupio na snagu islamski kalendar, prema odredbi drugog halife Omera, a računanje počinje od Hidžre, odnosno selidbe Muhammeda iz Mekke u Medinu. Navedeni kalendar je 10 ili 11 dana kraći od gregorijanskog, zavisno od godine do godine.
1719. – Ujedinjenjem Vaduza i Šelenberga stvorena je kneževina Lihtenštajn.
1744. – Umro italijanski filozof, istoričar i teoretičar prava Giovanni Battista Vico, ili Giambattista , osnivač filozofije istorije i preteča moderne estetike. Na univerzitetu u rodnom Napulju 1697. je postao profesor retorike. Prije toga je desetak godina izučavao Platona i Kornelija Tacita, svoje omiljene pisce, jer je prema njegovim riječima prvi “opisivao idealnog čovjeka, a drugi čovjeka kakav jeste”. Napuljski kralj Karlo Treći ga je 1735. imenovao za kraljevskog istoriografa. Smatrao je da se pravo rađa iz svijesti čovječanstva i učestvuje u promjenama čovjekovog duha (mišljenja), pa razlog promjena treba tražiti u opštoj istoriji čovjekovog razvitka. Tvrdio je da je površni osjećaj pravde nagonski i da se izražava u religijskim oblicima, da u kasnijem razvoju čovjek postaje sposoban za apstraktno mišljenje i tek potom za filozofska načela prava. U skladu s tim, dijelio je rimsko pravo na božansku, herojsku i ljudsku fazu, a istoriju je – prema “zakonu istorijskih ciklusa” – posmatrao kao kružni tok i smjenu tih triju faza. To shvatanje je podloga njegove filozofije istorije, koju je utemeljio kao posebnu naučnu disciplinu, identifikujući je sa sviješću čovječanstva o svojim djelima: istoriju stvara čovjek, izvan svijeta prirode. Pjesništvo je izdvojio kao autonomnu emanaciju duha, a i sam je pisao stihove na latinskom i italijanskom jeziku. Nasuprot kartezijanskom primatu razuma, stvorio je teoriju o trima glavnim fazama duha: osjećajnoj, fantazijskoj i razumskoj, pri čemu umjetnost nastaje na drugom stupnju, a filozofija je izraz čistog uma. Djela: “Principi nove nauke o zajedničkoj prirodi nacija”, “Univerzalno pravo”, “Autobiografija”.
1783. – Rođen je francuski pisac Marie-Henri Beyle, poznat kao Stendhal, začetnik francuskog realizma, jedan od tvoraca realističkog i psihološkog romana. Kao oduševljeni pristalica Francuske revolucije borio se protiv rojalista, jezuita i bogataša, kritikujući građanski moral. Djela: romani “Crveno i crno”, “Parmski kartuzijanski manastir”, “Lisjen Leven”, “Armansa”, studije “Rasin i Šekspir”, “Život Hajdnov”, “Istorija slikarstva u Italiji”, “Rim, Napulj i Firenca”.
1793. – Rusija i Pruska sporazumile su se o drugoj podjeli Poljske.
1831. – Prihvaćena je Zastava Belgije, nakon što se Belgija 1830. godine osamostalila od Nizozemske.
1832. – Rođen je francuski slikar Édouard Manet, preteča impresionizma i začetnik novog likovnog izraza koji je označio prekretnicu u francuskom i evropskom slikarstvu (“Doručak na travi”, “Bal u Foli Beržeru”, “Balkon”, “Olimpija”).
1898. – Rođen je Sergej Mihajlovič Ejzenštejn, najznačajniji ruski filmski režiser i teoretičar koji je snažno utjecao na tokove svjetske kinematografije. Svoje ideje i iskustva iznio je u dvije knjige izdate u Njujorku – “Filmsko osjećanje” (1942.) i “Filmski oblik” (1949.), a njegov film “Oklopnjača Potemkin” (1925.), jedno je od remek-djela filmske umjetnosti.
1931. – Umrla je ruska balerina Ana Pavlovna Pavlova, najveća umjetnica klasičnog baleta početkom 20. vijeka. Karijeru je počela u Petrogradu s čuvenim Vaclavom Nižinskim u Ruskom baletu Sergeja Đagiljeva. Potom je osnovala sopstvenu grupu s kojom je sa ogromnim uspjehom nastupala širom svijeta.
1937. – Prva grupa od tridesetak Jugoslovena otišla je u Španiju da se bori protiv fašizma. U republikanskoj armiji borilo se oko 1.300 Jugoslavena, a od njih je 670 poginulo.
1941. – Charles Lindbergh predložio je pakt SAD-a s Hitlerom.
1944. – Umro je norveški slikar Edvard Munch, jedan od začetnika ekspresionističkog likovnog izraza, autor čuvene slike “Krik”.
1956. – Rođen je Laza Ristovski, muzičar i kompozitor. Svirao je u grupama “Smak” i “Bijelo dugme” i predstavnik je generacije koja je obilježila rok scenu Jugoslavije. Svojim zvukom obogatio je albume “Smak” (1975.), “R.M. Točak” (1976.), singl “Ulazak u Harem” (1975.). Godine 1976. sa grupom “Bijelo dugme” snimio je “Eto Baš hoću”, a 1978. sa Ipetom Ivandićem “Stižemo”. Komponovao je muziku za više filmova: “Lazar” (1984.), “Sveto mesto” (1990.), “Velika frka” (1990.), “Mrav pešadinac” (1993.), “Paket aranžman” (1995.), “Lepa sela lepo gore” i “Nečista krv” (1996.).
1968. – Mornarica Sjeverne Koreje u teritorijalnim vodama zarobila američki brod “Pueblo” – ploveću špijunsku stanicu s uređajima za prisluškivanje i dešifrovanje.
1989. – Umro je španski slikar Salvador Dalí, ekscentrik visokog stila, jedan od najvećih slikara 20. vijeka, koji je uzdrmao temelje slikarstva. Prošao je kroz faze futurizma, kubizma i apstraktnog racionalizma, da bi se priklonio nadrealizmu, uvijek sa crtežom izvedenim do perfekcije. Slikao je iracionalan i fantastičan svijet snova i halucinacija. Tridesetih godina naslikao je djela koja su izazvala šok (“Veliki masturbator”, “Goruća žirafa”, “Predosjećaj građanskog rata”). Radio je i kao kostimograf i scenograf u filmovima zemljaka Luisa Bunjuela “Andalužanski pas” i “Zlatno doba”. Napisao je autobiografsko djelo “Tajni život Salvadora Dalija”. Sahranjen je u kripti ispod staklene kupole u Dalijevom muzeju u mjestu Figueras u Kataloniji.
1997. – Beogradski studenti su vatrometom, pištaljkama i trubama obilježili stoti sat neprekidnog stajanja pred policijskim kordonom u Kolarčevoj ulici u centru Beograda. Policija je od 24. decembra počela da spriječava studentske i građanske antirežimske demonstracije koje su počele 20. novembra zbog falsifikovanja rezultata na lokalnim izborima u Srbiji.
1997. – Madeleine Albright postala je prva žena državna tajnica.
2000. – Više od milion demonstranata prošlo je kroz centar Madrida protestvujući zbog eskalacije nasilja baskijske separatističke grupe ETA, u čijim je nasilničkim akcijama tokom 32 godine ubijeno oko 800 ljudi.
2002. – U Parizu je u 71. godini umro jedan od najpoznatijih francuskih i svjetskih sociologa Pierre Bourdieu, pokretač pravca kritičke sociologije novog doba, žestoki kritičar neoliberalizma i globalizacije. Njegovo knjiga “Mizerija svijeta” (1993.) doživjela je komercijalni uspjeh kao nijedno drugo djelo iz oblasti sociologije.
2003. – U Boliviji su ugledni biznismeni uputili apel vladi da odmah proglasi vanredno stanje i time okonča proteste širom zemlje. Osam osoba je poginulo tokom demonstracija stotine hiljada ljudi koji su su danima blokirali autoputeve zahatijevajući smanjenje siromaštva.
2004. – Evropska sonda “Mars Express” detektovala vodu u formi leda na južnom polu planete Mars.
2005. – Umro je Johnny Carson, američki komičar koji je blizu 30 godina vodio najpopularniju televizijsku emisiju “Večerašnji šou”.
2013. – U Katalonskom parlamentu donesena Deklaracija o suverenosti i pravu na određenje naroda Katalonije.
(AbrašMEDIA)