Danas je subota, 23. maj/svibanj, 144. dan 2020. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1430. – Jovanka Orleanka zarobljena i predata Englezima, koji su je potom izveli na crkveni sud i 1431. osudili na smrt i spalili na lomači.
1498. – Na lomači je spaljen italijanski dominikanski kaluđer Girolamo Savonarola, crkveni reformator koji je napadao moralnu iskvarenost rimske kurije, posebno pape Aleksandra Šestog. Podstakao je i vodio ustanak u Firenci 1494, protjerao porodicu Medici, proglasio republiku i stvorio teokratski obojen demokratski poredak, ali i unio duh vjerske histerije. Papisti su ga uhapsili u borbi i spalili u Firenci. Djela: “Pripovijedi”, “Ispitivanje savjesti”.
1514. – u Mađarskoj počela seljačka buna pod vodstvom plemića Györgya Dossa. Uz mađarske seljake, koji su tražili povratak starih prava, stali su i Srbi iz južne Ugarske i hrvatski seljaci u Srijemu.
1568. – Nizozemska je proglasila neovisnost od Španjolske.
1618. – Pobunom Čeha u Pragu protiv habsburškog cara Ferdinanda II. počeo je Tridesetogodišnji rat.
1707. – Rođen švedski prirodnjak Carl Linnaeus, osnivač moderne sistematike u biologiji, koji je prvi postavio principe definisanja rodova i vrsta i uveo binarnu (dvojnu) nomenklaturu, tako da svaka biljka i životinja ima dva imena – roda i specije (vrste/). Osnivač je i prvi predsjednik Švedske akademije nauka i Prirodnjačkog muzeja. Njegova sistematika biljaka prema polnim organima važi i sada. Djela: “Systema naturae”, “Philosophia botanica”, “Genera plantarum”, “Species plantarum”.
1823. – Rođen je hrvatski političar Ante Starčević.
1906. – Umro je norveški književnik Henrik Ibsen. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući drame. Poslije 20 godina vratio se u Norvešku i postao upravnik nacionalnog pozorišta u Oslu. Istraživao je problem krivice i ispaštanja, sukob htijenja i stvarnosti, gušenje istine. Njegove drame pogađaju bit građanskog društva koje počiva na lažima. Djela: drame “Pretendenti na prijesto”, “Brand”, “Per Gint”, “Savez mladih”, “Stubovi društva”, “Lutkin dom”, “Aveti”, “Narodni neprijatelj”, “Divlja patka”, “Rosmersholm”, “Gospođa s mora”, “Heda Gabler”, “Graditelj Sulnes”, “Mali Ejulf”, “Jun Gabrijel Borkman”, “Kad se mi mrtvi probudimo”, poezija “Pjesme”.
1915. – Nakon objave rata Austro-Ugarskoj Italija je u Prvom svjetskom ratu prešla na stranu Antante.
1920. – Osnovana je Komunistička partija Indonezije, prva takva politička organizacija u Aziji.
1933. – Ubijeni su odmetnici Bonnie i Clyde.
1939. – Britanski parlament usvojio plan o stvaranju nezavisne palestinske države do 1949. godine u kojoj bi zajedno živjeli Arapi i Jevreji.
1942. – Sa piste banjalučkog aerodroma poletio je avion „Potez 25“ iz sastava Zrakoplovstva NDH. Pilot Franjo Kluz imao je zadatak da isporuči 7 pušaka, municiju i konzerve domobranskoj posadi u Sanskom Mostu. Malo poslije njega uzletio je i drugi avion „Brege 19“ koji je trebao isporučiti 100 kg soli i sanduk municije domobranima u Gornjoj Sanici. Posadu aviona su činili pilot Rudi Čajavec i mehaničar mitraljezac Mišo Jazbec. Oba aviona su sletjela na aerodrom Urije kod Prijedora. Prijedor je bio oslobođen sedam dana prije i to je u tom trenutku bio najveći slobodni grad u cijeloj okupiranoj Evropi. Sada su partizani imali vlastitu avijaciju što je do tada bio jedinstven slučaj u svijetu da pokret otpora na okupiranoj teritoriji posjeduje avione. Prebjeg prvih pilota sa avionima u partizane nije bio slučajan već organizovana i brižljivo planirana akcija banjalučkih komunista.
1945. – Samoubistvo je izvršio njemački ratni zločinac Heinrich Himmler, šef zloglasne nacističke policije Gestapo od 1936. Jedan od najbižih saradnika vođe Trećeg rajha Adolfa Hitlera ubio se dan pošto su ga Britanci zarobili.
1949. – Proglašena SR Njemačka s glavnim gradom Bonnom.
1951. – Kina anektirala Tibet.
1960. – Agenti Mossada uhitili u Argentini nacističkog zločinca Adolfa Eichmanna.
1970. – Umro je pozorišni i filmski režiser, scenograf i glumac slovenačkog porijekla Bojan Stupica, čija se režija odlikovala bogatstvom duha i mašte, smjelom izražajnošću i izrazitom kreativnošću. Radio je u više naših pozorišta, najduže u Beogradu (Jugoslovensko dramsko pozorište, Atelje 212, Narodno pozorište), i znatno je doprinio razvoju pozorišne umjetnosti kod nas. Režija: pozorišni komadi – “Dundo Maroje”, “Leda”, “U agoniji”, “Aretej”, “Kavkaski krug kredom”, “Ribarske svađe”, “Krvave svadbe”, “Opera za tri groša”, “Idiot”, “Posjeta stare dame”, “Sveta Ivana”, “Glorija”, “Madam San-Žen”, “Dantonova smrt”, “Jaje”, “Bogojavljenska noć”, “Braća Karamazovi”, filmovi – “Jara gospoda”, “U mreži”.
1997. – Predsjednici Rusije i Bjelorusije Boris Jeljcin i Aleksandar Lukašenko potpisali u Kremlju Statut saveza dvije zemlje, kojim nije predviđeno stvaranje jedinstvene države, nego stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora i koordinacija unutrašnje i spoljne politike.
2001. – Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH usvojio 11 zakona koje je nametnuo visoki predstavnik za BiH. Zakon o zastavi BiH, o grbu BiH, o državnoj himni BiH,o putnim ispravama BiH, o Državnoj graničnoj službi, o standardizaciji, o mjeriteljstvu, o institutu za standarde BiH, o mjernim jedinicama, o akreditovanju i o imovini Zavoda za zapošljavanje BiH.
2001. – Kantonalni sud u Mostaru počeo istražni postupak o odgovornima za rušenje Starog mosta. Optuženi pripadnici Hrvatskog vijeća odbrane – Tomo Topčić, Dragan Redžepi i Senaid Čačić.
2007. – Sudsko vijeće Specijalnog suda u Beogradu osudilo dvanaestoricu optuženih za ubistvo premijera Srbije Zorana Đinđića na ukupno 378 godina zatvora.
2012. – Na prvim predsjedničkim izborima poslije odlaska sa vlasti Hosnija Mubaraka 15 mjeseci ranije, pobijedio je kandidat Muslimanskog bratstva Mohamed Morsi.
2015. – Umro je John Forbes Nash Jr., američki ekonomista, dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju. Njegov život je 2001. bio filmski adaptiran u Genijalni um.
(AbrašMEDIA)