Danas je ponedjeljak, 25. decembar/prosinac, 359. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
800. – Papa Lav III u Rimu krunisao franačkog vladara Karla Velikog za svetog rimskog cara, što će biti titula njemačkih i austrijskih monarha do vremena Napoleona I.
1000. – Stjepan I Sveti proglašen za prvog ugarskog kralja.
1066. – U Westminsterskoj katedrali u Londonu normanski vojvoda William I Osvajač krunisan za kralja Engleske, pošto je kod Hastingsa potukao vojsku Harolda II, posljednjeg saksonskog kralja. Godine 1070., kada je William osvojio cijelu zemlju, Normani počeli da se stapaju s pokorenim Anglosasima u englesku naciju.
1348. – U Splitu izbila velika epidemija kuge koja je kako opisuje splitski kroničar Kutej “mahom ubijala muškarce i žene, stare i malene”.
1642. – Rođen je engleski fizičar, matematičar, mehaničar i astronom Isaac Newton (prema pojedinim izvorima datum njegovog rođenja je 4. januar 1643), univerzitetski profesor na Cambridgeu, koji je otkrio gravitaciju, odnosno opšti zakon privlačenja masa, čime je počela nova epoha u mehanici i astronomiji. Od 1703. do smrti 1727. bio je predsjednik Londonskog kraljevskog društva. Nezavisno od Wilhelma Leibniza otkrio je diferencijalni i integralni račun. Postavio je temelje klasične fizike i otkrio neke zakonitosti u optici. Objasnio je padanje i kretanje tijela, kretanje Mjeseca oko Zemlje i planeta oko Sunca, kretanje kometa, plimu i oseku. Otkrio je zakon inercije, nezavisnosti dejstva sile i akcije i reakcije i izveo ostale teoreme mehanike. U matematici je pronašao i metodu interpolacije, uopštio binom i našao binomni beskonačni red, metodu približnog određivanja vrijednosti nula funkcije, klasifikovao oko 80 algebarskih stepena. Konstruisao je prvi teleskop s konkavnim ogledalom. U čast Newtona, znakom N se obilježava sila.
1741. – Švedski fizičar Anders Celzijus izumio skalu od 100 stepeni za mjerenje temperature.
1776. – General George Washington prebacio je snage kojima je komandovao preko rijeke Delaware u New Jerseyu i izveo iznenadni napad na njemačke plaćenike koji su se u američkom ratu za nezavisnost borili za račun Britanaca.
1899. – Rođen je američki filmski glumac Humphrey DeForest Bogart, dobitnik nagrade “Oskar” 1951. za film “Afrička kraljica”. Kao jednu od najvećih glumačkih ličnosti u istoriji filma potvrdio ga je tek posmrtni mit poslije 1957. Ostali filmovi: “Kazablanka”, “Malteški soko”, “Duboki san”, “Blago Sijera Madre”, “Rt Largo”, “Imati i nemati”, “Pobuna na Kejnu”, “Bosonoga kontesa”, “Časovi očaja”, “Težak pad”.
1914 – U Prvom svjetskom ratu na zapadnom frontu stupilo na snagu nezvanično Božićno primirje, kada su dvije grupe vojnika, britanskih i njemačkih, obustavile paljbu, izašle iz rovova i srele se na ničijoj zemlji.
1918. – Rođen je egipatski državnik Anwar el-Sadat, predsjednik Egipta od oktobra 1976. do oktobra 1981, kad su ga na vojnoj paradi u Kairu ubili islamisti, ogorčeni zbog sklapanja mira sa Izraelom.
1941. – Japanska armija u Drugom svjetskom ratu okupirala je Hong Kong poslije 17 dana opsade.
1942. – Kompozitor, dirigent i muzikolog Vojislav Vučković strijeljan u okupiranom Beogradu pošto ga je uhapsila specijalna policija. Završio je konzervatorijum u Pragu, gdje je doktorirao muzikologiju. Bio je profesor Muzičke škole “Stanković” u Beogradu, dirigent Beogradske filharmonije, saradnik mnogih listova i časopisa. Između dva svjetska rata učestvovao je u radničkom pokretu, organizovao studentske i radničke horove, pisao muzičku kritiku. U Drugom svjetskom ratu uključio se u Narodnooslobodilački pokret i u ilegalo nastavio da komponuje, stvorivši najznačajnije djelo – “Herojski oratorijum”. Komponovao je i simfonijske poeme “Ozareni put” i “Burevesnik” i balet “Čovek koji je ukrao sunce”.
1942. – Rođen je ritam gitarista i kompozitor Ismet Arnautalić. Prva grupa u kojoj počinje muzičku karijeru, iz gimnazijskih dana, bila je Eho ’61, a 1962. godine sa Šefkom Akšamijom osniva Indexe, u kojima svira ritam gitaru do 1969. Godine 1971. formira grupu Jutro sa Goranom Bregovićem, ali saradnju prekidaju dvije godine kasnije, nakon čega je grupa preimenovana u Bijelo dugme. Od 1971. profesionalni je gitarist u Plesnom orkestru Televizije, do 1984. godine, kada preuzima dužnost urednika muzičko-zabavnog programa Televizije Sarajevo. Ovaj posao obavljao je do 1993. i za to vrijeme realizirao mnoge muzičke serijale. Najpoznatiji su bili Pop non stop i Pop poligon, te kao poseban projekat Top lista nadrealista. Godine 1990, zajedno s grupom autora, osniva filmsku kuću Saga (skraćeno od ‘sarajevska grupa autora’), u kojoj radi kao kreator video spotova.
1943. – Ministarstvo spoljnih poslova Velike Britanije poslalo u Drugom svjetskom ratu premijeru Winstonu Churchillu telegram u kojem se navodi: “Naša politika mora da se osloni na činjenicu – partizani će zavladati u Jugoslaviji. Oni su za nas u vojnom pogledu od velike vrijednosti i moramo im pružiti punu podršku. Vojni razlozi važniji su od političkih. U najvećoj mjeri se može sumnjati u tačnost shvatanja da monarhiju i dalje treba smatrati elementom jedinstva u Jugoslaviji”.
1977. – Umro je engleski filmski glumac, scenarista, režiser i producent Charlie Chaplin, jedan od pionira kinematografije i najvećih umjetnika u istoriji filma. U SAD je otišao 1910. i počeo u filmskim burleskama Maka Seneta, ali se brzo osamostalio i stekao svjetsku slavu originalnim likom sentimentalnog klovna – skitnice. Njegov izvorni humanizam, izgrađen u vrijeme teške mladosti – izražen likom dobroćudne skitnice Charliea – učinio je da svima postane jasna snaga filmskog govora i njegova moć u afirmaciji univerzalnih ljudskih vrijednosti. Mada nikad nije propovijedao radikalizam bilo kojeg oblika, njegov filmski opus bio je dovoljan razlog da ga godinama progoni šef FBI Edgar Hoover, a u vrijeme antikomunističke histerije u SAD postao je žrtva američkog republikanskog senatora Josepha McCarthya, pa je 1952. emigrirao u Švajcarsku, gdje je je umro. Snimio je 75 kratkih i dugometražnih filmova, a 1972. dodijeljena mu je nagrada “Oskar” za životno djelo. Filmovi: “Idila u polju”, “Pasji život”, “Mirna ulica”, “Hodočasnik”, “Dječak”, “Potjera za zlatom”, “Cirkus”, “Svjetlosti velegrada”, “Moderna vremena”, “Veliki diktator”, “Gospodin Verdu”, “Jedan kralj u Njujorku”, “Svjetlosti pozornice”, “Grofica iz Hong Konga”.
1979. – Sovjetske trupe ušle su u Afganistan, u prvoj vojnoj intervenciji SSSR izvan Varšavskog pakta, što je zvanična Moskva objasnila namjerom da zaustavi građanski rat u toj zemlji.
1983. – Umro katalonski slikar i vajar Joan Miró, jedan od najvećih nadrealističkih umjetnika. Studirao je u rodnoj Barseloni, a od 1919. je živio u Parizu. Kratko je stvarao pod uticajem kubizma, ali je od 1924. izgradio neponovljiv lični stil, zasnovan na krajnje spontanom registrovanju formi i znakova koji evociraju podsvjesne predstave primarnih i elementarnih vitalnih stanja.
1989. – Nakon krvave revolucije pogubljen je rumunski diktator Nikolaj Čaušesku.
1990. – Prvi put uspješno testiran sistem koji će postati World Wide Web.
1991. – Mihail Gorbačov formalno posnosi ostavku na mjestu predsjednika Sovjetskog Saveza.
2003. – Europska sonda Beagle 2 izgubljena je prilikom slijetanja na Mars.2003. – Europska sonda Beagle 2 izgubljena je prilikom slijetanja na Mars.
2004. – NASA-ina sonda Huygens uspješno je sletjela na Saturnov mjesec Titan.
2016. – Umro je George Michael, britanski pjevač i muzičar.
(AbrašMEDIA)