Danas je nedjelja, 26. mart/ožujak, 85. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1707. – Prema Zakonu o Uniji (Act of Union 1707), Engleska i Škotska su se ujedinile u Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije.
1827. – Umro je njemački kompozitor Ludwig van Beethoven. Univerzalnost njegovog genija ogleda se u poetskom i duboko proživljenom slikanju prirode, neposrednom izražavanju lirskih i ljubavnih osjećanja, potresnom i dramatskom crtanju životnog puta heroja. Njegovo svaralaštvo je ujedinilo zreli klasični stil i nagovijestilo romantizam. Djela: devet simfonija, opera “Fidelio”, klavirske sonate, sonate za violinu i klavir, gudački kvarteti, uvertire, pet koncerata za klavir i orkestar, “Koncert za violinu i orkestar u de-duru”, ciklus pjesama “Dalekoj dragoj”, mise, solo pjesme, kamerna muzika.
1830. – Objavljena je Mormonova knjiga u Palmyri, New York.
1871. – Francuski predsjednik Louis-Adolphe Thiers je sa svim još poslušnim oružanim snagama, policijom i upraviteljima pobjegao iz Pariza u Versailles. Neposlušni Centralni komitet Nacionalne garde koji je ostao jedina efektivna vlast u Parizu je svojevoljno abdcirao svoj autoritet i pripremio izbore za pariški komunalni Savjet. Službeno je uspostavljena Pariska komuna.
1892. – Umro američki pisac Walt Whitman, pjesnik slobode i demokratije. Bio je štamparski radnik, drvodjelja i učitelj. Osnovu njegovih pjesama, napisanih u nekonvencionalnoj formi slobodnog stiha, čini ljubav prema čovjeku. Snažno je uticao na modernu liriku, posebno najvažnijom zbirkom pjesama “Vlati trave”.
1893. – Rođen je italijanski političar Palmiro Togliatti, jedan od osnivača Komunističke partije Italije 1921. i njen generalni sekretar od 1927. do 1964, koji je razradio koncepciju “italijanskog puta u socijalizam”. S Antonijem Gramscijem, prethodnikom na funkciji generalnog sekretara, osnovao je 1919. radnički list “Ordine nuovo”, a kao predstavnik italijanskih komunista i sekretar Izvršnog komiteta Kominterne bio je jedan od rukovodilaca republikanskih snaga u Španskom građanskom ratu od 1936. do 1939. U Drugom svjetskom ratu je, poslije povratka iz SSSR-a u zemlju u martu 1944. utemeljio politiku nacionalnog jedinstva u borbi protiv fašizma i u poslijeratnoj izgradnji zemlje. Koncepcijom “italijanskog puta u socijalizam” radikalno je raskinuo sa staljinističkom verzijom socijalizma i odlučujuće doprinio kasnijoj potpunoj samostalnosti partije od Moskve. Djela: zbirka govora i članaka “Discorsi alla Constituente”, esej “Il Partito comunista italiano”.
1911. – Rođen je američki dramaturg Tennessee Williams. Djela: drame “Staklena menažerija”, “Tramvaj nazvan želja”, “Mačka na usijanom limenom krovu”, “Tetovirana ruža”, “Nježna ptica mladosti”, “Ljeto i dim”, “Noć iguane”, “Camino real “, “Vieuh Carre”, “Odjeća za ljetnji hotel”, “Ne o slavujima”, romani “Rimsko proljeće gospođe Ston”, “Moize i svijet razuma”, zbirke priča “Jedna ruka”, “Tvrda šećerlema”, zbirka pjesama “U zimu”.
1941. — Rođen je Richard Dawkins, etolog, evolucijski biolog i pisac.
1945. – Umro je engleski državnik David Lloyd George, vođa laburista, nekoliko puta premijer Velike Britanije, koji je zemlju predvodio do pobjede u Prvom svjetskom ratu. Ograničio je 1911. vlast Gornjeg doma parlamenta, a od 1906. do 1911. utemeljio je radničko zakonodavstvo: osmočasovni rad za teže poslove, penzija, pomoć u slučaju bolesti, povrede na radu i nezaposlenosti. Odlučno je branio interese britanske imperije i tražio jače vojno angažovanje u Prvom svjetskom ratu, uključujući otvaranje savezničkog fronta na Balkanu (Dardanelska ekspedicija, Solunski front). Bio je jedan od glavnih učesnika mirovne konferencije u Versaillesu. Napisao je memoare “Dvadeset pet godina”, u kojima je obuhvatio period od 1892. do 1916. godine.
1945. – Poslije teških borbi američke trupe u Drugom svjetskom ratu osvojile malo pacifičko ostrvo Iwo Jima, strateški važno za bombarderske napade na Japan. Japanska posada od 23.000 ljudi, izginula gotovo do posljednjeg, izbacila je iz stroja 27.000 Amerikanaca, od kojih je 6.821 poginuo.
1953. – Američki mikrobiolog Jonas Edward Salk objavio pronalazak vakcine protiv dječije paralize.
1957. – Umro francuski državnik Édouard Herriot, koga su Nijemci u Drugom svjetskom ratu 1942. otjerali u zarobljeništvo, odakle je oslobođen 1945. pošto je Crvena armija zauzela Berlin. Predvodio je Radikal-socijalističku partiju od 1919. do 1955. Bio je više puta premijer i član vlade između 1924. i 1936, a od 1936. do 1940. i od 1947. do 1953. predsjednik parlamenta.
1971. – Proglašavanje neovisnosti Bangladeša (Istočni Pakistan) prouzročilo je građanski rat između pristalica jedne države (Pakistana) i njezine vojske i građana Bangladeša.
1979. – Na ceremoniji u Washingtonu Izrael i Egipat potpisima izraelskog premijera Menachema Begina i egipatskog predsjednika Anwara El Sadata zaključili mirovni ugovor, prvi između jevrejske države i neke arapske zemlje.
1984. – Bosanskohercegovački književnik Branko Ćopić izvršio je samoubistvo. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, a u Narodnooslobodilačkom ratu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i prije Drugog svjetskog rata je objavio zbirke pripovjedaka “Pod Grmečom”, “Borci i bjegunci” i “Planinci”. Njegova prozna djela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi zavičajnog Grmeča i Podgrmečja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za djecu: “Bojna lira pionira”, “Put u vedrinu”, priče “U svijetu leptirova i medvjeda”, “Bosonogo djetinjstvo”, zbirke pjesama “Ognjeno rađanje domovine”, “Ratnikovo proljeće”. Posljednjom zbirkom pripovjedaka “Bašta sljezove boje”, za koju je dobio Njegoševu nagradu, vedri, čak vjetropirasti Ćopić, kako su ga mnogi doživljavali, predstavio se kao pisac izuzetne misaonosti i stila, ali i kao razočarani čovjek obuzet melahnolijom i sumornim slutnjama, pišući u uvodu knjige o strepnji od “crnih konjanika” – ubica španskog pjesnika Federica Garcíe Lorce i svog prijatelja iz mladosti – pisca Zije Dizdarevića. Ostala djela: romani “Prolom”, “Gluvi barut”, “Ne tuguj, bronzana stražo”, “Osma ofanziva”, zbirke pripovjedaka “Rosa na bajonetima”, “Surova škola”, “Doživljaji Nikoletine Bursaća”.
1993. – Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija izglasalo slanje mirovnih trupa od 30.000 vojnika u Somaliju.
1993. – Umro je srpski i jugoslovenski pozorišni i filmski glumac Taško Načić, majstor komedije i groteske. Proslavio se u matičnom pozorištu “Atelje 212” sjajnim ulogama u “Kralju Ibiju”, “Radovanu Trećem”, “Čudu u Šarganu”, “Kafanici, sudnici, ludnici” i u mnogim filmovima, među kojima je najzapaženija bila rola u “Davitelju protiv davitelja”.
1995. – Na snagu stupa Schengenski sporazum.
2000. – Vladimir Putin izabran za novog predsjednika Ruske Federacije.
2004. – Ustavni Sud BiH donio presudu kojom se zabranjuje naziv općina s prefiksom “Srpski”, npr. “Srpsko Sarajevo”.
2004. – Japanski sud donio je presudu kojom je naloženo vladi i jednoj japanskoj firmi da isplate odštetu od 88 miliona jena grupi Kineza koji su bili primorani da rade u Japanu tokom II svjetskog rata.
(AbrašMEDIA)