Danas je utorak, 26. april/travanj, 116. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
121. – Rođen je rimski filozof i car Marko Aurelije Antonije, koji je tokom vladavine od 161. do 180. godine suzbio germansku invaziju na Rimsko carstvo. Njegove bilješke na grčkom jeziku, vođene na ratnim pohodima u Evropi i Aziji, filozofska introspekcija i razmišljanja o etici, objavljena posmrtno u 12 knjiga pod naslovom “Samom sebi”, vijekovima su bile jedno od najčitanijih štiva. Jedan je od najznačajnijih predstavnika poznog stoičkog eklekticizma i moralnom samoanalizom mnogo je uticao na potomstvo. Upamćen je i po izuzetnoj skromnosti i čestitosti, krajnje neuobičajenim za vladara.
1452. – Rođen italijanski slikar, vajar, arhitekta, inženjer, pronalazač i mislilac Leonardo da Vinci, jedan od najvećih umova renesanse, koji je spojio srednjovjekovno enciklopedijsko znanje sa egzaktnom modernom metodom opažanja. U Francusku je prešao 1516, gdje je 1519. umro. Izradio je relativno malo slika, od kojih su najznačajnije “Mona Liza”, “Bogorodica u pećini”, “Sveta Ana”, “Tajna večera”. Uradio je veliki broj crteža, a mnoge njegove freske su oštećene zato što je eksperimentisao bojama. Nije se interesovao samo za ljudsko tijelo i prirodu nego i za psihologiju: u “Tajnoj večeri” je metodski prostudirao i nijansirano izrazio karakter svake ličnosti, a u “Mona Lizi” je tražio misteriju unutrašnjeg života. Prvi je unio atmosferu u slike i pomoću svijetlo-tamnog modelisanja dao toplinu kože i mekoću tijela. Nijedno njegovo vajarsko djelo nije sačuvano, a arhitektonske zamisli su ostale u projektu. Živo su ga privlačile i prirodne nauke – fizika, astronomija, hemija. Projektovao je i sprave za letenje. Napisao je “Traktat o slikarstvu”.
1532. – U pohodu na Beč, turska vojska, pod komandom sultana Sulejmana II ušla je u Mađarsku.
1607. – Kapetan John Smith u Cape Henry u Virginiji doveo prve koloniste, koji će osnovati prvo stalno britansko naselje u Americi.
1711. – Rođen je britanski filozof škotskog porekla, David Hume, preteča klasičnih engleskih ekonomista i autor kvantitativne teorije novca (“Rasprava o ljudskoj prirodi”, “Filozofski ogled o ljudskom razumu”).
1798. – Rođen je francuski slikar Eugene Delacroix, predstavnik romantizma u francuskom slikarstvu. Ilustrovao je Geteovog “Fausta” i napisao “Dnevnik” u kojem je izložio zapažanja o umjetnosti (“Danteova barka”, “Ulazak krstaša u Carigrad”, “Na barikadama 28. jula 1830”).
1812. – Rođen njemački industrijalac Alfred Krupp, nazvan “kralj topova”, pod čijom je upravom metalurški koncern “Krupp” 1847. počeo da proizvodi teške topove. Fabrike “Krupp” su u oba svjetska rata proizvodile teško naoružanje za njemačku vojsku.
1828. – Rusija objavila rat Otomanskom carstvu radi podrške borbi Grčke za nezavisnost.
1865. – John Wilkes Booth, ubica predsjednika SAD Abrahama Lincolna, ubijen je u pucnjavi s federalnim vojnicima, 11 dana poslije Lincolnove smrti.
1889. – Rođen je austrijski filozof Ludwig Wittgenstein, zaslužan što je problematika jezika, značenja i smisla iskaza dobila posebno mjesto u filozofiji. Djela: “Filozofska istraživanja”, “Plava i smeđa knjiga”, “Napomene o osnovama matematike”, “Filozofske napomene”.
1910. – Rođen je pisac Mehmed – Meša Selimović, jedan od najvećih jugoslovenskih književnika 20. vijeka. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i do Drugog svjetskog rata bio je profesor u gimnaziji u rodnoj Tuzli. Po izlasku iz ustaškog logora 1943. pridružio se partizanima, a poslije rata bio je direktor drame Narodnog pozorišta u Sarajevu, umjetnički direktor “Bosna-filma” i glavni urednik sarajevskog Izdavačkog preduzeća “Svjetlost”. Roman “Derviš i smrt”, jedan od najznačajnijih u jugoslovenskoj literaturi, odlikuje se osobenošću tretiranja teme, gustinom opservacije čovjekovog života u tragičnim okolnostima, refleksijama o ljudskoj egzistenciji i – kao i druga njegova djela – unutrašnjim čarom pripovijedanja. Ostala djela: romani “Tišine”, “Tvrđava”, “Magla i mjesečina”, “Krug”, zbirke pripovijedaka “Prva četa”, “Tuđa zemlja”, “Djevojka crvene kose”, studija “Za i protiv Vuka”, eseji “Pisci, mišljenja, razgovori”, memoarska proza “Sjećanja”, nekoliko filmskih scenarija.
1915. – Italija tajno potpisala Londonski ugovor s Velikom Britanijom, Rusijom i Francuskom i prešla u Prvom svjetskom ratu na stranu sila Antante, koje su joj obećale Tirol, Trst, Goricu, Istru, dijelove Dalmacije i Albanije i Dodekaneska ostrva u Egejskom moru.
1933. – Hermann Göring izdao nalog za centralizaciju svih političkih policija pod nadzorom Gestapoa.
1937. – Njemački avioni, koje je Franciscu Francu poslao Adolf Hitler, u Španskom građanskom ratu razorili gradić Guernicu u Baskiji i usmrtili stotine civila. Španski slikar Pablo Picasso ovjekovječio je stradanje Guernice na istoimenoj slici.
1945. – Uhapšen je maršal Henri Philippe Petain, šef francuskog kolaboracionističkog režima sa sjedištem u Višiju u Drugom svjetskom ratu. Osuđen je na smrt zbog izdaje, ali mu je zbog ranijih zasluga i starosti kazna preinačena u doživotnu robiju.
1945. – Održano treće i posljednje zasjedanje Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH) u Sarajevu.
1954. – U Ženevi počela konferencija o Indokini, čime je okončana francuska dominacija u tom dijelu svijeta. SAD nisu prihvatile rezultate skupa, pa je juna 1954. diktator Ngo Din Dijem, uz podršku SAD, postao premijer Južnog Vijetnama.
1962. – Američkom raketom iz Cape Canaverala lansiran prvi britanski satelit – “Ariel 1”.
1964. – Tanganjika, Zanzibar i Pemba osnovale Ujedinjenu Republiku Tanganjike i Zanzibara, koja je 29. oktobra 1964. nazvana Tanzanija.
1984. – Umro je američki jazz muzičar i vođa orkestra William Count Basie. Članovi njegovog orkestra (1937) bili su i trubač Buck Claayton i pjevačica Billie Holiday.
1986. – Eksplodirao je četvrti blok nuklearne centrale u Černobilu u Ukrajini. Radioaktivni oblaci prekrili su gotovo cijelu Evropu, a posljedice, ove do sada najveće nuklearne katastrofe, još se ispituju. Nuklearna centrala trajno je zatvorena 15. decembra 2000. godine.
1994 – Počeli prvi slobodni izbori u Južnoafričkoj Republici nakon završetka aparthejdskog režima. Trajali su do 29. aprila.
2004. – Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH usvojio je izmjene i dopune Izbornog zakona BiH, kojima se reguliše zastupljenost nacionalnih manjina u organima lokalne vlasti i omogućava plaćeno političko oglašavanje u predizbornoj kampanji.
2005. – Sirija je u potpunosti povukla svoje trupe iz Libana, poslije gotovo tri decenije vojnog prisustva u toj zemlji.
2005. – Paragvajski pisac Roa Bastos, jedna od centralnih ličnosti u latinoameričkoj književnosti, preminuo je u 88. godini. Za knjigu “Ja, vrhovni” (1974.) dobio je Servantesovu nagradu (1989.).
(AbrašMEDIA)