Danas je četvrtak, 27. januar/siječanj, 27. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1416. – Dubrovačka Republika zabranila trgovinu robljem na svom području.
1756. – Rođen je austrijski kompozitor Wolfgang Amadeus Mozart, jedan od najvećih u istoriji muzike. Poslije preseljenja iz rodnog Salcburga u Beč bio je okružen spletkama zavidne i stvaralački jalove dvorske muzičke kamarile i doživio je finansijski krah. Poslije smrti 1791. sahranjen je u zajedničku sirotinjsku grobnicu u Beču. Kao “čudo od djeteta” na turnejama je obišao veći dio Evrope. Već u šestoj godini napisao je prvu kompoziciju, u osmoj sonate, u devetoj simfonije, u 11. oratorijum, a u 12. operu “Jednostavna prevara”. Napisao je više od 600 djela, uključujući opere, simfonije, koncerte za klavir, violinu, flautu, klarinet, hornu i druge instrumente, gudačke kvartete, kvintet sa klarinetom “Mala noćna muzika”, sonate za klavir i za violinu, kantate, mise “Rekvijem”, “Misa solemnis”, “Velika misa u ce-molu”/. Ostala djela: opere “Figarova ženidba”, “Čarobna frula”, “Otmica iz Seraja”, “Don Đovani”, “Tako čine sve”, “Idomeneo”, simfonije “Hafner simfonija”, “Lincerska simfonija”, “Praška simfonija”, “Simfonija u ge-molu”, “Jupiter simfonija”.
1775. – Rođen je njemački filozof Friedrich Wilhelm Schelling, koji je s Imanuelom Kantom, Johannom Fichteom i Friedrichom Hegelom tvorac njemačkog idealizma. Djela: “Ideje za filozofiju prirode”, “O svjetskoj duši”, “Prvi nacrt sistema prirodne filozofije”, “Transcedentalni idealizam”, “Predavanja o filozofiji umjetnosti”, “Izlaganje mog sistema filozofije”, “Bruno ili o prirodnom i božanskom principu stvari”, “Filozofija i religija”, “Istraživanje suštine ljudske slobode”, “Filozofija mitologije”.
1814. – Umro je njemački filozof Johann Gottlieb Fichte, istaknuti predstavnik njemačke klasične idealističke filozofije, profesor univerziteta u Jeni i Eglangenu, rektor Berlinskog univerziteta. Smatrao je da je sloboda osnova ljudske egzistencije, a ostvarenje produbljene ljudskosti u okviru slobodne zajednice osnovna smisao postojanja i ličnosti i čovječanstva. U “Govorima njemačkoj naciji” 1807. i 1808. doprinio je jačanju otpora Nijemaca francuskom caru Napoleonu Prvom, ali i buđenju njemačkog šovinizma. Djela: “Pokušaj kritike sveg otkrivenja”, “Osnova cjelokupne teorije nauke”, “Osnova prirodnog prava prema principima teorije nauke”, “Sistem teorije morala prema principima teorije nauke”.
1822. – Na skupštini u Epidauru grčki ustanici proglasili su nezavisnost Grčke, koju je Otomansko carstvo priznalo tek 1829.
1823. – Rođen je francuski kompozitor španskog porijekla Édouard Lalo, koji je komponovao emotivna djela, u romantičarskom maniru. Djela: opera “Kralj od Isa”, “Španska simfonija” za violinu i orkestar, “Koncert za violončelo i orkestar u de-duru”.
1832. – Rođen je engleski pisac i matematičar Charles Lutwidge Dodgson, poznat kao Lewis Carroll, čiju prozu odlikuju humor i fantastika, po čemu je blizak potonjem nadrealizmu. Djela: “Alisa u zemlji čuda”, “Kroz ogledalo”.
1859. – Rođen je njemački car i pruski kralj Friedrich Wilhelm II Viktor Albrecht, tvorac politike prodora na Istok i izazivač niza vojno-diplomatskih kriza, uključujući objavu rata Srbiji 1914, čime je postao neizbježan Prvi svjetski rat. Na prijesto Njemačkog carstva stupio 1888, a 1918. je, poslije poraza Njemačke, primoran da abdicira i pobjegne u Holandiju, koja je odbila da ga izruči saveznicima radi suđenja za ratne zločine.
1865. – Španija je priznala nezavisnost Perua.
1885. – Rođen je američki kompozitor Jerome Kern, otac mjuzikla. Njegova opereta “Ploveće pozorište” jedna je od najboljih u istoriji pozorišta SAD. Komponovao je i filmsku muziku.
1888. – Osnovan je National Geographic Society, izdavač časopisa National Geographic.
1901. – Umro je italijanski kompozitor Giuseppe Verdi, uz Richarda Wagnera najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. vijeka. Prve opere stvarao je u duhu slobodarske nacionalne ideje pokreta rizorđimento, a kasnije su vrhunac italijanskog romantizma – spoj tradicionalne melodioznosti i psihološke karakterizacije ličnosti, uz izvanredno usaglašen tekst i muziku. Djela: opere “Nabuko”, “Travijata”, “Trubadur”, “Rigoleto”, “Bal pod maskama”, “Moć sudbine”, “Don Karlos”, “Aida”, “Otelo”, “Falstaf”.
1910. – Rođen je Edvard Kardelj, jugoslovenski političar, komunistički revolucionar, partizan, pisac, glavni idejni tvorac i najveći teoretičar jugoslavenskog samoupravnog socijalizma.
1916. – U Berlinu je osnovana revolucionarna organizacija “Savez Spartaka”, preteča Komunističke partije Njemačke, osnovane u decembru 1918.
1919. – Umro je mađarski pisac Ady András Endre, čija je poezija označila prelom u modernoj mađarskoj lirici. Sugestivnom snagom vizija, s novim asocijacijama i naglaskom riječima i iskazima, podigao je mađarski pjesnički jezik na zavidnu visinu. Djela: “Nove pjesme”, “Krv i zlato”, “Na kolima Ilije Gromovnika”, “Volio bih da me vole”, “Ko je mene vidio?”, “Na čelu mrtvih”.
1924. – Kraljevina Jugoslavija je u Rimu potpisala pakt o prijateljstvu i saradnji s Italijom i sporazum kojim je Rijeka predata Italiji.
1925. – Rođen je kubanski revolucionar i internacionalistički guerillero Juan Vitalio Acuña Núñez.
1926. – Engleski pronalazač John Logie Baird u Londonu je prvi put javno demonstrirao televiziju.
1940. – Umro je ruski književnik Isaac Babel.
1942. – U Igmanskom maršu u Drugom svjetskom ratu glavnina Prve proleterske brigade tokom druge neprijateljske ofanzive prešla je sto kilometara od Jahorine do Foče, preko Sarajevskog polja i planine Igman. Marš više od 700 boraca, od kojih 50 ranjenih i bolesnih, trajao je 18 časova kroz dubok snijeg, pri temperaturi minus 32 stepena Celzijusova. U maršu su promrzla 172 borca i nekima su bez anestezije amputirani dijelovi tijela.
1944. – Komandant Lenjingradskog fronta ruski general Leonid Govorov u Drugom svjetskom ratu je objavio da je Crvena armija porazila Nijemce i potpuno oslobodila Lenjingrad, čijih je tri miliona žitelja bilo u blokadi od septembra 1941. Tokom nacističke opsade 716.000 Lenjingrađana izgubilo je krov nad glavom. Na Piskarevskom groblju sahranjeno je nekoliko stotina hiljada ljudi, od kojih je većina umrla od gladi.
1945. – Sovjetske jedinice na juriš i uz znatne gubitke oslobodile Auschwitz, najveći nacistički koncentracioni logor u Drugom svjetskom ratu. U logoru je ostalo oko 7.000 zatočenika koje Nijemci u žurbi nisu stigli da pobiju. U gasnim komorama Aušvica je, uključujući djecu i žene, ubijeno najmanje milion i po ljudi, najviše Jevreja. U logoru je bilo više od 25.000 Jugoslovena.
1951. – Umro je finski maršal i državnik Carl Gustaf Emil von Mannerheim, predsjednik Finske od 1944. do 1946. Kao konjički oficir ruske vojske učestvovao je u rusko-japanskom ratu i u Prvom svjetskom ratu, od 1917. je predvodio kontrarevolucionarne snage u Finskoj i bio regent Finske 1918. i 1919, a u Drugom svjetskom ratu vrhovni komandant finske armije. Odbrambena utvrđena linija prema SSSR-u, izgrađena prije Drugog svjetskog rata prema njegovoj zamisli na Karelijskoj prevlaci, nazvana je “Manerhajmova linija”.
1951. – Započela su nuklearna testiranja na Nevada Test Siteu s bombom od jedne kilotone bačenom na Frenchman Flats.
1964. – Francuska je uspostavila diplomatske odnose sa Kinom.
1967. – Pripremajući se za let na Mjesec, trojica američkih astronauta poginula su u svemirskom brodu “Apolo 1” u kojem je izbio požar.
1967. – SSSR, SAD i 60 drugih zemalja potpisalo je sporazum o zabrani nuklearnih eksperimenata u stratosferi.
1973. – U Parizu su ministri inostranih poslova SAD, Sjevernog Vijetnama i privremene revolucionarne vlade Južnog Vijetnama potpisali ugovor o prestanku rata u Vijetnamu. Rat je ipak potrajao do kraja aprila 1975. i okončan je ponižavajućim porazom SAD.
1980. – Umro je književni i pozorišni kritičar Eli Finci, učesnik Narodnooslobodilačke borbe od 1941. Poslije Drugog svjetskog rata bio je direktor “Borbe”, “Nolita”, “Jugoslovenske knjige”, Jugoslovenskog dramskog pozorišta, glavni urednik časopisa “Književnost”. Djela: pozorišne kritike u zbirkama “Više i manje od života 1-5”, “Stvarnost i iluzije”, studija “Deni Didro”, ogledi o Miroslavu Krleži, Augustu Cesarcu, Jovanu Skreliću, Đorđu Jovanoviću, Branimiru Ćosiću, Marinu Držiću.
1991. Za predsjednika Republike Makedonije izabran je Kiro Gligorov.
1992. – Umro je Ivica Čuljak, poznat kao Satan Panonski.
1993. – Četvorica pripadnika VRS-a pretukla su Srđana Aleksića, dok je pokušao zaštititi Alena Glavovića.
2004. – Bivši predsjednik Republike Srpske Krajine Milan Babić izjavio pred Haškim tribunalom da je kriv za progon na političkoj, rasnoj i vjerskoj osnovi i saučesništvo u zajedničkom zločinačkom poduhvatu.
2007. – Umro je bivši predsjednik Indonezije general Suharto, čija je autoritarna vladavina trajala 32 godine i bila obilježena korupcijom, nepotizom i kršenjem ljudskih prava.
2010. – Umro je američki romanopisac i pripovedač Jerome David Salinger, autor kultnog romana “Lovac u raži”. Osim ovog najpoznatija njegova djela su “Freni i Zui”, “Za Esme”, “Visoko podignite krovnu gredu, tesari” i “Simor: uvod”.
(AbrašMEDIA)