Danas je utorak, 28. februar/veljača, 59. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
364. – Oficiri rimske vojske u Nikeji proglasili su Valentinijana I za rimskog cara.
1525. – Posljednjeg astečkog cara Kuautemoka poslije mučenja pogubio španski osvajač Hernan Cortes.
1533. – Rođen je francuski pisac i filozof Michel de Montaigne, obnovitelj intelektualnog skepticizma i vjesnik slobodne misli u 17. i 18. vijeku. Smatrao je da je ljudski razum nemoćan u traženju istine i pravde, ali da je svaki čovjek dužan da nađe izvjesne norme u privatnom i javnom životu kako bi živio razumno, svjestan svojih opšteljudskih odgovornosti. Djela: “Eseji” (tri knjige), “Dnevnik putovanja”.
1825. – Potpisan je ugovor Rusije i Velike Britanije kojim je određena granica između Aljaske i Kanade, tada teritorija pod kontrolom Moskve, odnosno Londona.
1844. – Tokom prikazivanja nove fregate “Princeton”, koje je na rijeci Potomac priredila američka mornarica, na brodu je eksplodirao jedan od topova, usmrtivši državnog sekretara, ministra mornarice i još nekoliko funkcionera vlade SAD-a.
1869. – Umro je francuski pisac i diplomata Alphonse de Lamartine, član Francuske akademije, čija je poezija obojena pesimističkim i religioznim raspoloženjem. U politici je, zastupajući slobodarske ideje, bio aktivan od 1834. do državnog udara 1851. Napoleona Trećeg. Poslije Februarske revolucije 1848. postao je šef diplomatije. Potisnut iz političkog života, posvetio se pjesništvu. Veliku slavu donijela mu je prva zbirka pjesama “Pjesničke meditacije”, prožeta elegičnom melanholijom, kojom je uticao na razvoj romantizma u Francuskoj. Ostala djela: zbirka pjesama “Pjesničke i religiozne harmonije”, poeme “Žoslen”, “Pad jednog anđela”, prozna djela “Put na istok”, “Istorija žirondinaca”.
1890. – Rođen je ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, iako je njegova igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. obolio od neizlječive duševne bolesti. Njegove kreacije niko nije nadmašio, a skokovi u baletu “San o ruži” su, zbog neuobičajene visine i ljepote, ušli u legendu kao nedostignut ideal.
1896. – Rođen je američki fizičar Philip Showalter Hench, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku.
1896. – Umro je hrvatski političar i književnik Ante Starčević, glavni ideolog hrvatskog nacionalizma.
1900. – Ženama u Njemačkoj daje se prvi put pravo na studij na visokim školama na osnovu uredbe koju donosi veliko vojvodstvo Baden. Do tada su mogle sudjelovati samo kao gosti slušači.
1901. – Rođen je američki hemičar Linus Carl Pauling, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1954. i Nobelove nagrade za mir 1962. Prvu je dobio za primjenu kvantne mehanike u istraživanju strukture molekula, a drugu za uporno nastojanje da se uspostavi međunarodna kontrola nuklearnog oružja i zabrane probe atomskih bombi.
1909. – Rođen je engleski pisac Stephen Harold Spender, koji je kao pjesnik počeo pod utjecajem Španskog građanskog rata u kojem se borio na strani republikanaca, ali je kasnije pisao lično obojenu poeziju, zasnovanu na untrašnjem doživljaju svijeta. Kao pripadnik grupe ljevičarskih pjesnika antifašista, tridesetih godina 20. vijeka u pjesmama je slikao užase rata i razaranja, ali bez naglašene političke obojenosti. Potom se odrekao komunizma i vratio idejama liberalizma, a lirika mu je postala nježnija i romantičnija. Djela: zbirke pjesama “Nepokretno središte”, “Ruševine i vizije”, “Rub bića”, “Plemeniti dani”, roman “Zaostali sin”, zbirka priča “Zapaljeni kaktus”, eseji “Razorni element”, “Stvaralački element”, “Borba modernih”, “Tridesete i poslije”, autobiografski spis “Svijet u svijetu”.
1913. – Rođen je američki filmski režiser italijanskog porijekla Vinsente Mineli, koji je 1958. dobio nagradu “Oskar” za film “Žiži”. Ostali filmovi: “Madam Bovari”, “Amerikanac u Parizu”, “Žeđ za životom”, “Čaj i simpatija”, “Kismet”, “Kuća na brdu”, “Zvona zvone”, “Grad iluzija”, “Neki su dotrčali”, “Diži zavjesu”.
1916. – Umro je američki pisac Henry James, tanan i prodoran psiholog, koji je u realističnom maniru precizno analizirao običaje, postupke i navike američkog i evropskog društva, uvijek u potrazi za moralnim vrijednostima. Brižljivo je gradio kompoziciju djela, težeći umjetničkom savršenstvu, pri čemu se držao principa jedinstva i ekonomije sredstava, ali mu je stilski izraz povremeno oskudijevao u jasnoći. Pred kraj života 1915. je postao britanski državljanin. Djela: romani “Roderik Hadson”, “Amerikanac”, “Daisy Miller”, “Portret jedne lejdi”, “Tragična muza”, “Bostonci”, “Golubija krila”, “Ambasadori”, “Zlatna zdjela”.
1916. – Završeno je prebacivanje glavnine srpske vojske od oko 140.000 vojnika iz okupirane Srbije u Prvom svjetskom ratu, na ostrvo Krf. Oporavljena u narednim mjesecima, reorganizovana i naoružana srpska vojska se u ljeto iste godine vratila u borbu na Solunskom frontu. Tokom povlačenja preko Albanije od decembra 1915. više od 200.000 vojnika i civila umrlo je od gladi, iscrpljenosti i zime.
1920. – Rođen je jugoslovenski i bosanskohercegovački književnik Zaim Topčić.
1921. – Počela je Kronštatska pobuna mornara ruske Baltičke flote i radnika u pomorskoj bazi u Kronštatu na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu protiv boljševičke vlasti. Kronštatski mornari i radnici u bazi zapadno od Petrograda – koji su snažno podržali boljševike 1917. i bili jedan od oslonaca Oktobarske revolucije – tražili su ekonomske reforme i okončanje boljševičke političke dominacije, ali su boljševici 20 dana kasnije vojskom krvavo ugušili pobunu.
1922. – Velika Britanija formalno je proglasila nezavisnost Egipta, ali je zadržala kontrolu nad Sueckim kanalom i poslovima odbrane zemlje.
1931. – Član Donjeg doma britanskog parlamenta Oswald Mosley osnovao je “Novu partiju”, koja je godinu dana kasnije postala Britanska unija fašista.
1933. – Hitler je, dan nakon paljenja Rajhstaga, “ubijedio” je predsjednika Njemačke Paula fon Hindenburga da potpiše Zakon o odbrani naroda i države, kojim su ukinute lične slobode, sloboda govora i štampe i pravo na okupljanje. U nekoliko narednih dana uhapšeno je više od četiri hiljade komunista.
1940. – Prvi put prenošena je jedna košarkaška utakmica na televiziji u SAD-u. Bio je to meč između univerzitetskih ekipa Pittsburgha i Fordhama, završen rezultatom 50-37.
1941. – U egzilu je umro bivši španski kralj Alfonso XIII. Odbivši da abdicira 1931, kada su na izborima u Španiji pobedili republikanci, kralj je bio prisiljen da napusti zemlju.
1943. – Devet norveških komandosa u Drugom svjetskom ratu izvelo je sabotažu u njemačkim postrojenjima za proizvodnju teške vode u blizini Rjukana u okupiranoj Norveškoj.
1948. – Posljednje britanske vojne jedinice napustile su Indiju. Laburistička vlada ukinula je 1947. britansku vladavinu nad Indijom.
1953. – U Ankari Jugoslavija, Grčka i Turska potpisale sporazum o političkoj, privrednoj i vojnoj saradnji.
1974. – SAD i Egipat, poslije sedam godina prekida, obnovili su diplomatske odnose.
1986. – Švedski državnik Olof Palme ubijen je u Stokholmu na povratku iz pozorišta, a terorista, uprkos obimnoj policijskoj istrazi, nije otkriven. Palme je u politiku ušao kao studentski vođa, a 1969. je, u 42. godini, postao šef Socijaldemokratske stranke i premijer. Bio je među rijetkim zapadnim državnicima koji su digli glas protiv eksploatacije nerazvijenih zemalja, a ljutnju SAD je izazvao odlučnim protivljenjem američkoj vojnoj interenciji u Vijetnamu. Od 1980. vodio je nezavisnu međunarodnu komisiju za unapređenje procesa razoružanja. Kao lider Socijalističke internacionale rukovodio je mirovnim misijama UN (za miroljubivo rješenje sukoba Irana i Iraka) i SI (Radna grupa o Južnoj Africi).
1991. – Perzijski zaljevski rat završava, a Irak se obvezuje na prihvaćanje svih rezolucija UN-a za Kuvajt.
1992. – Savjet bezbjednosti UN-a odobrio je upućivanje 22 000 “plavih šljemova” u Kambodžu.
1995. – Raul Salinas, brat bivšeg predsjednika Meksika Carlosa Salinasa de Gortarija, uhapšen je pod optužbom da je umiješan u ubistvo predsjedničkog kandidata vladajuće Revolucionarne institucionalne partije Luisa Donalda Colosija na predizbornom mitingu u Tihuani u martu 1994.
1998. – Jugoslovenske snage sigurnosti pokreću ofanzivu kojom žele spriječiti rastući otpor na Kosovu. Najmanje dvadeset ljudi izgubilo je život prvi dan ofanzive.
(AbrašMEDIA)