Danas je subota, 28. mart/ožujak, 88. dan 2020. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
193. – Pretorijanska garda ubila je rimskog cara Pertinaksa i na dražbi prodala prijestolje Didiju Julijanu.
845. – Vikinški pljačkaši, vjerovatno pod vodstvom Ragnara Lodbroka, osvojili su Pariz nakon čega su za grad tražili ogromnu otkupninu.
1472. – Rođen italijanski slikar Bartolommeo di Pagholo, poznat kao fra Bartolomeo, jedan od posljednjih firentinskih renesansnih majstora, preteča baroka. Bio je spretan eklektik i najviše je slikao religiozne teme, pri čemu su ga posebno zanimali problemi kompozicije. Privremeno je napustio slikarstvo, otišavši 1500. godine u dominikanski manastir, ali ga je četiri godine kasnije Rafael ubijedio da nastavi da slika.
1776. – U Moskvi je osnovan “Boljšoj teatar” – veliki teatar opere i baleta, po ugledu na Sankt Peterburg, u kojem su od četrdesetih godina 18. vijeka izvođene operske predstave.
1800. – Irski parlament usvojio je zakon o ujedinjenju Irske sa Engleskom.
1811. – Umro je prosvjetitelj, pisac, filozof i pedagog Dimitrije Obradović, poznat po monaškom imenu Dositej. Dosta je putovao kao privatni učitelj, naučio više stranih jezika i studirao na nekoliko evropskih univerziteta. 1808. je organizovao Veliku školu u Beogradu. Postao je 1811. prvi popečitelj prosveštenija (ministar prosvjete) u Srbiji. Znanje i ideje unosio je u narod da bi ga oslobodio zaostalosti, prosvetio i uputio ka napretku. Bio je pristalica upotrebe narodnog jezika u književnosti i pisao je tim jezikom, zalagao se za oslobađanje žena ropske potčinjenosti, u skladu s najnaprednijim idejama Evrope tog vremena. Otvorio je Srbiji vrata u evropsku kulturu i stvorio osnovu moderne srpske književnosti. Djela: “Život i priključenija”, “Basne”, “Hristoitija”, “Sovjeti zdravago razuma”, “Sobranije”.
1868. – Rođen ruski pisac Aleksej Maksimovič Pješkov, poznat kao Maksim Gorki, utemeljivač socijalističkog realizma. Smatrao je da književnost reprodukuje stvarnost i vizionarski dočarava budućnost, uvijek u težnji ka boljem. Najčešća i najuspješnija tema njegovog stvaralaštva je tzv. rusko dno u kojem se kreću malograđani, pobunjenici svih vrsta, izgubljeni i prezreni ljudi. Poslije 1917. je polemisao s vođom Oktobarske revolucije Vladimirom Lenjinom, kritikujući postupke sovjetskih vlasti prema inteligenciji i borbu za političku dominaciju. Učestvovao je u duhovnoj obnovi zemlje i smatra se najznačajnijim kulturnim poslenikom u postoktobarskoj epohi. Umro je 1936, u vrijeme okrutnih represalija Josifa Staljina, pod okolnostima koje nikad nisu potpuno rasvijetljene. Djela: priče, pripovijetke i romani “Makar Čudra”, “Starica Izergilj”, “Maljva”, “Konovalov”, “Pjesma o sokolu”, “Foma Gordejev”, “Mati”, “Pjesma o vjesniku oluje”, “Ljeto”, “Trojica”, “Ispovijest”, “Gradić Okurov”, “Čelkaš”, “Život Mateja Kožemjakina”, “Supruzi Orlovi”, “Artomonovi”, “Život Klima Samgina”, “autobiografska” trilogija – “Djetinjstvo”, “Među ljudima”, “Moji univerziteti”, drame “Na dnu”, “Malograđani”, “Na ljetovanju”, “Djeca Sunca”, “Neprijatelji”, “Varvari”, “Vasa Železnova” (dvije verzije), “Jegor Buličov i ostali”, uspomene “Lav Tolstoj”.
1871. – Izdana je deklaracija Pariške komune.
1891. – Rođen je mađarski pisac Lajoš Zilahi, veoma plodan i popularan, mada skromnog značaja – prilagođavao se ukusu mađarskog malograđanstva. Živio je u emigraciji poslije 1948, najviše u SAD, a umro je 1974. u Sremskoj Kamenici kod Novog Sada. Djela: romani i pozorišni komadi “Samrtno proljeće”, “Ararat”, “Kad duša zamre”, “Voda nešto nosi”, “Duša povratnica”, “Sunce sija”, “Drveni tornjevi”, “Sibir”, “General”, “Razbjesnjeli anđeli”, “Purpurni vijek”, “Zarobljenici”.
1911. – Rođen je književni i pozorišni kritičar Eli Finci, učesnik Narodnooslobodilačke borbe od 1941. Po oslobođenju zemlje bio je direktor “Borbe”, “Jugoslovenske knjige”, “Nolita”, Jugoslovenskog dramskog pozorišta, glavni urednik časopisa “Književnost”. Djela: pozorišne kritike u zbirkama “Više i manje od života, 1-5”, “Stvarnost i iluzije”, studija “Deni Didro”, ogledi o Miroslavu Krleži, Augustu Cesarcu, Jovanu Skerliću, Đorđu Jovanoviću, Branimiru Ćosiću, Marinu Držiću.
1930. – Dva najveća turska grada – Konstantinopolj i Angora – preimenovani su u Istambul i Ankara.
1939. – Predajom Madrida fašističkim snagama generala Francisca Franca, potom dugogodišnjeg diktatora Španije, španska republika je doživjela slom. Uslijedila je strahovita odmazda nad republikanskim borcima i pristalicama demokratije. Ubijeno je oko 200 000 ljudi, a kroz fašističke zatvore i logore je prošlo dva miliona nesrećnika.
1939. – Njemački nacistički vođa Adolf Hitler poništio je pakt o nenapadanju, koji je Njemačka 1934. sklopila s Poljskom, što je bio uvod u napad na Poljsku u septembru 1939, čime je započet Drugi svjetski rat.
1941. – Zgrožena ratom, ubila se engleska spisateljica Virginia Woolf, koja je primjenjivala tehniku unutrašnjeg monologa i toka svijesti u romanima pisanim istančanim intelektualnim stilom. Ostvarila je majstorske portrete, posebno žena iz viših slojeva engleskog društva. Djela: romani “Izlet na svjetionik”, “Gospođa Delovej”, “Godine”, “Talasi”, “Orlando”, eseji “Sopstvena soba”, “Između činova”, “Smrt moljca”, “Običan čitalac”.
1941. – Italijanski fašistički diktator Benito Musolini obavijestio vođu nacističke Njemačke Adolfa Hitlera da su njegove snage spremne da učestvuju u napadu na Jugoslaviju, poslije čega su počele ubrzane pripreme za agresiju koju su Nijemci započeli 6. aprila 1941. bombardovanjem Beograda.
1941. – Italijanska eskadra u Drugom svjetskom ratu pretrpjela težak poraz od britanske mornarice kod rta Matapan, plativši visoku cijenu za pokušaj sprečavanja britanskog pomorskog saobraćaja u istočnom Sredozemlju. Potopljeno je više italijanskih krstarica, a ratni brod “Vitorio Veneto” je teško oštećen. Poslije te bitke italijanska flota nije izlazila na pučinu, čak ni kad su izgledi na uspjeh bili izuzetno povoljni.
1942. – U pomorskoj bazi Saint-Nazaire u Francuskoj – skrovištu njemačkih ratnih brodova i podmornica koji su napadali savezničke konvoje na Atlantiku – izvedena je najuspješnija saveznička diverzantska akcija u Drugom svjetskom ratu. Saveznici su neopaženo dovukli stari razarač, pun eksploziva s tempiranim mehanizmom za paljenje, i u snažnoj eksploziji uništena su sva lučka postrojenja i oštećen bojni brod “Admiral Tirpic”. Luka u Saint-Nazaireu ostala je neupotrebljiva za vojne svrhe do kraja rata.
1943. – Umro je ruski kompozitor, dirigent i pijanista Sergej Vasiljevič Rahmanjinov, čija su djela sinteza evropskog duha i ruske narodne osjećajnosti. Komponovao je opere, simfonijske kompozicije i druga djela, ali se najoriginalnije izrazio u klavirskim kompozicijama i solo pjesmama. Iz Rusije je emigrirao 1918. i potom je živio u SAD.
1945. – Vlada SAD-a priznala je vladu Demokratske Federativne Jugoslavije, devet dana poslije Velike Britanije, koja je to prva učinila, a dan prije SSSR.
1969. – Umro američki general i državnik Dwight David “Ike” Eisenhower, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svjetskom ratu u Evropi, predsjednik SAD od 1953. do 1961. Komandant NATO pakta bio je od 1950. do 1952, kad je dao ostavku zbog predsjedničkih izbora, koje je dobio kao kandidat Republikanske stranke.
1973. – Američki glumac Marlon Brando odbio je da primi “Oskara” za glavnu ulogu u filmu “Kum”, poslavši na ceremoniju dodjele nagrade indijansku glumicu Sacheen Littlefeather – Sacheen “Malo Pero” – da opiše patnje američkih Indijanaca.
1979. – U najgorem nuklearnom incidentu u SAD-u, u elektrani “Ostrvo tri milje” kod Harrisburga u Pensilvaniji je, poslije djelimičnog topljenja jednog reaktora, radioaktivni gas iscurio u atmosferu i stanovnici Harrisburga su evakuisani.
1989. – Usvojeni amandmani na Ustav Srbije kojima se oduzima pokrajinama mogućnost veta na ustavne promjene, te im se oduzima i dio zakonodavne i sudske funkcije. Beogradska revizija Ustava na Kosovu je izazvala masovne proteste.
1994. – Rusija potpisala ugovor sa Kazahstanom o korišćenju kosmodroma u Bajkonuru.
1997. – Savjet bezbjednosti UN ovlastio međunarodne snage, predvođene italijanskim trupama, da obezbijede snabdijevanje hranom i ostalim potrepštinama stanovništvo Albanije, ugroženo dvomjesečnom masovnom antivladinom pobunom.
2003. – Na Fruškoj gori (Vojvodina) pronađeni posmrtni ostaci Ivana Stambolića (1936.- 2000.) bivšeg visoko rangiranog partijskog i državnog dužnosnika Srbije, za vrijeme SFRJ. Ubijen je po nalogu Slobodana Miloševića, a izvršioci su bili pripadnici specijalnih jedinica MUP-a Srbije.
(AbrašMEDIA)