Danas je utorak, 28. maj/svibanj, 149. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1522. – Turci su zauzeli utvrđeni grad Knin i proglasili ga sjedištem Ličkog sandžaka.
1588. – Španjolska armada od 130 brodova zaplovila je iz Lisabona prema Britaniji, gdje je desetkovana.
1779. – Rođen je irski književnik Thomas Moore.
1812. – U Bukureštu Rusija i Otomansko carstvo potpisali ugovor o miru, okončavši šestogodišnji rat. Rusija je dobila Besarabiju i neke oblasti na Kavkazu, a Turcima je pripala Vlaška i Moldavija. Ugovor je bio nepovoljan za Srbiju, koja je učestvovala u ratu na strani Rusije, jer je morala da vrati gradove Turcima, kojima je dato pravo da u njima drži vojsku. Otomansko carstvo je obavezano da amnestira učesnike Prvog srpskog ustanka i Srbima da povlastice koje uživaju njeni podanici, ali su Turci iskoristili zauzetost Rusije u ratu s francuskim carem Napoleonom Prvim i 1813. slomili ustanak.
1843. – Umro je američki filolog i leksikograf Noah Webster, simbol leksikografske tradicije u SAD. Objavio je 1806. prvi rječnik engleskog jezika pod nazivom “Sažeti rječnik engleskog jezika”, a 1828. rječnik koji i sada nosi njegovo ime. Izuzetno obimni “potomci” Websterovih rječnika smatraju se najboljim rječnicima savremenog engleskog jezika.
1849. – Umrla je britanska književnica Anne Brontë, najmlađa iz literarne obitelji Brontë. Djela: Agnes Grey, Stanarka napuštene kuće.
1871. – Vojska versajske vlade ugušila Parisku komunu, koja je postojala 72 dana. U posljednjoj “krvavoj sedmici” ubijeno je oko 30.000 komunara. Pariska komuna je ukinula stajaću vojsku, uvela izbornost svih predstavnika u organima vlasti, prosvjeti i sudstvu, odvojila državu i škole od crkve, uvela besplatnu nastavu i reformisala nastavu, čime je bitno uticala na društveni razvoj u Francuskoj i Evropi.
1879. – Rođen je srbijanski i jugoslovenski astrofizičar Milutin Milanković, osnivač katedre za nebesku mehaniku na Beogradskom univerzitetu i svjetski uvažavan naučnik, poznat po teoriji ledenih doba, koja povezuje varijacije zemljine orbite i dugoročne klimatske promjene. Ova teorija je poznata pod imenom Milankovićevi ciklusi.
1884. – Rođen češki državnik Eduard Beneš, predsjednik Čehoslovačke od 1936. do 1938. i od 1945. do 1948. Bio je vođa Narodne stranke i najbliži saradnik prvog predsjednika Čehoslovačke Tomaša Masarika. Tokom Prvog svjetskog rata radio je na stvaranju slobodne Čehoslovačke i Male Antante – saveza s Jugoslavijom i Rumunijom. Od osnivanja države 1918. do 1936. bio je šef diplomatije, a poslije Minhenskog sporazuma 1938, kojim je Zapad predao Čehoslovačku na milost i nemilost nacističkoj Njemačkoj, otišao je u izbjeglištvo u London. Poslije Drugog svjetskog rata ponovo je bio šef države, ali je dao ostavku 1948. kad su komunisti došli na vlast i iste godine je umro.
1928. – Studenti Univerziteta u Beogradu organizovali velike demonstracije protiv namjere Narodne skupštine da ratifikuje Netunske konvencije zaključene 1925. između Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i fašističke Italije. Prilikom intervencije policije ranjeno je dvadesetak studenata, od kojih dvojica smrtno.
1937. – Umro je austrijski psihijatar Alfred Adler, jedan od pionira psihoanalize, osnivač pravca takozvane individualne psihologije, kojom se odvojio od tvorca psihoanalize Sigmunda Freuda. Smatrao je da je težnja ka moći pokretačka snaga psihičkog života svakog pojedinca, što može da izazove pretjeranu težnju ka afirmaciji ili unutrašnji otpor osjećanju manje vrijednosti i time neurotična oboljenja. Djela: “Praksa i teorija individualne psihologije”, “Poznavanje čovjeka”, “O nervoznom karakteru”.
1940. – Belgijski kralj Leopold I. Belgijski potpisao predaju belgijske armije zbog snažnih njemačkih prodora kroz Ardensku šumu.
1940. – Počela je evakuacija poraženih savezničih snaga iz francuske luke Dunkirk u Drugom svjetskom ratu. Do noći 2. juna 850 brodova je u operaciji, nazvanoj “Dinamo”, prebacilo u Veliku Britaniju 224.585 britanskih i 112.546 francuskih i belgijskih vojnika, koji su se našli u praktično bezizlaznom položaju poslije munjevitog prodora njemačkih tenkovskih divizija kroz Francusku do La Manchea.
1961. – Poslije 78 godina na liniji Pariz – Istambul prestao je da saobraća voz “Orijent-ekspres”.
1962. – Rođen je Branko Đurić, bosanskohercegovački glumac i režiser.
1966. – Rođen je Miljenko Jergović, bosanskohercegovački književnik.
1971. – SSSR lansirao kosmički brod u pravcu Marsa.
1976. – Puštena u redovan saobraćaj željeznička pruga Beograd – Bar, čija gradnja je trajala s prekidima od 1952, čime je ostvarena ideja začeta još u 19. vijeku. Pruga je najkraća veza panonskog područja i centralne Evrope sa srednjim Mediteranom.
1976. – SSSR i SAD potpisali ugovor o ograničenju podzemnih nuklearnih proba.
1986. – Dvojica sovjetskih kosmonauta izašla su iz orbitalne stanice “Saljut 7” i provela nepuna četiri sata u “kosmičkoj šetnji”.
1966. – Rođen je bosanskohercegovački književnik Miljenko Jergović.
1980. – Rođena je bosanskohercegovačka književnica Lamija Begagić.
1987. – Zapadni Nijemac Mathias Rust (19) preletio je sportskim avionom “Cesna” od Helsinkija do Moskve i spustio se na centralni Crveni trg u glavnom gradu SSSR, prošavši neprimjećeno kroz sovjetski vazdušni prostor.
1995. – Na filmskom festivalu u Kanu film “Podzemlje – bila jednom jedna zemlja” jugoslovenskog režisera Emira Kusturice dobio je “Zlatnu palmu”, drugu glavnu festivalsku nagradu u Kusturičinoj karijeri.
1997. – Rusija i Ukrajina potpisale ugovor kojim je ruskoj Crnomorskoj floti omogućeno da 20 godina koristi pomorsku bazu u luci Sevastopolj na poluostrvu Krim.
1998. – Izvršivši petu nuklearnu probu Pakistan je zvanično postao nuklearna sila.
1999. – SR Jugoslavija prihvatila osnovne principe Grupe 8 u koje spada i slanje međunarodnih mirovnih trupa na Kosovo i pristala da Savjet bezbjednosti UN donese odgovorajuću rezoluciju o tome.
2003. – Bivši načelnik Generalštaba Vojske Republike Srpske general-pukovnik Momir Talić, optužen za ratne zločine pred Haškim tribunalom, umro je na Vojno-medicinskoj akademiji u Beogradu.
2004. – Glavni i odgovorni urednik podgoričkog lista “Dan” Duško Jovanović ubijen u Podgorici.
2008. – Evropski sud za ljudska prava u Strazburu presudio da je BiH kriva za nehumano postupanje u zatvoru u Zenici prema osuđenima za ratne zločine.
2008. – Krivi toranj u Pisi uspješno učvršćen i van opasnosti tokom narednih 300 godina.
2008. – Nepalski parlament ukinuo monarhiju i proglasio republiku, čime je okončana 239-godišnja vladavina najstarije Hindu monarhije na svijetu.
(AbrašMEDIA)