Danas je petak, 28. juni/lipanj, 180. dan 2024. godine
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1389. – Na polju Kosovu vođena presudna bitka srpske i turske vojske, koja je označila početak kraja nezavisne srpske države i otvorila vrata Turcima za dalji prodor u Evropu.
1586. – Umro je slovenački protestanski duhovnik, spisatelj i prevodilac Primož Trubar.
1577. – Rođen je flamanski slikar Peter Paul Rubens, jedan od najvećih majstora baroka, koji je sjedinio najbolje tradicije sjevernjačkog i italijanskog slikarstva. Stvorio je slike pune dramatike, patosa, čulnosti, raskoši kostima i sjaja boja. Radio je istorijske, vjerske i mitološke kompozicije, seoske i galantne scene, portrete i pejzaže. Živio je pretežno u Antverpenu, ali je radio i u Francuskoj i Španiji, gdje je uticao na španskog slikara Dijega Rodrigesa de Silvu Velaskesa. Pošto je imao veliki broj porudžbina, često slika ogromnih dimenzija, dio posla je prepuštao učenicima, među kojima su najznačajniji flamanski slikari Anton Van Dajk i Jakov Jordans.
1712. – Rođen je francuski književnik i filozof Jean Jacques Rousseau. Njegova politička filozofija je uticala i na Imanuela Kanta, Johana Gotliba Fihtea i Georga Vilhelma Fridriha Hegela. Smatrao je da je čovjek po prirodi pravedan i dobar, ali da njegovu prirodu guše nepravični, iskvareni i nerazumni sistemi vladavine i egiostični nagoni. Tvrdio je da su ljudske ustanove prolazne, ali da su trajnije ako su zasnovane na principima uma, odnosno na ljudskoj prirodi i na načelima društvenog ugovora koji jednako obavezuje vladare i podanike. Idealizovao je prvobitno “prirodno stanje”, uzrokom nejednakosti je smatrao privatnu svojinu, a ideju o prirodnom vaspitanju je razvio u pedagoškom romanu “Emil”. Religiozni dio tog djela, “Ispovijest savojskog vikara”, ražestio je konzervativni parlament koji je naložio da se djelo spali. Najsnažnije je izrazio težnje francuskog prosvjetiteljstva: kritiku i negaciju klasnog društva, njegovog morala, filozofije i umjetnosti. Bavio se uzgred muzikom i komponovao je operu “Seoski vrač”, melodramu “Pigmalion” i napisao “Muzički leksikon”, “Disertaciju o modernoj muzici”, “Pismo o francuskoj muzici”. Ostala djela: “Društveni ugovor”, “Rasprava o naukama i umjetnostima”, “Rasprava o porijeklu i osnovama nejednakosti među ljudima”, “Julija ili Nova Eloiza”, “Pismo Dalamberu”, “Pisma s planine”, “Ispovijesti”.
1867. – Rođen je Luigi Pirandello, talijanski književnik i dobitnik Nobelove nagrade za književnost.
1873. – Rođen je francuski hirurg i biolog Alexis Carrel, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1912. Značajan je po otkrićima o prenosu tkiva i održavanju živog tkiva van organizma. Takođe je unaprijedio hirurgiju krvnih sudova.
1914. – Gavrilo Princip, član “Mlade Bosne” izvršio je atentat na austrougarskog prijestolonasljednika Franza Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju u Sarajevu. Prethodno je na Franza Ferdinanda bacio bombu Nedeljko Čabrinović, ali je promašio. Atentatori su uhapšeni i osuđeni: Veljko Čubrilović i Danilo Ilić na smrt, a Princip, Čabrinović i Trifko Grabež kao maloljetnici na 20 godina robije, ali su ubrzo umrli u zatvoru u Češkoj.
1919. – Njemačka i saveznici potpisuju u dvorcu Versailles mirovni ugovor, kojim se formalno završava Prvi svjetski rat. Versajskim mirovnim ugovorom Njemačka je priznala krivicu za izbijanje rata, izgubila je kolonije i morala je platiti ratnu odštetu.
1921. – Ustavotvorna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca izglasala je Vidovdanski ustav, kojim je učvršćena vlast kralja. Skupština je u bitnim pitanjima potčinjena monarhu, a država je proglašena “ustavnom, parlamentarnom i nasljednom monarhijom” s dinastijom Karađorđević. Ustav je važio do 1929, kad ga je kralj Aleksandar Karađorđević ukinuo i zaveo takozvanu šestojanuarsku diktaturu.
1942. – Počela je bitka za Staljingrad, najkrvaviji okršaj u ljudskoj povijesti i jedna od prekretnica 2. svjetskog rata.
1948. – U Bukureštu je objavljena “Rezolucija o stanju u KPJ”, kojom je sovjetski vođa Josif Visarionovič Staljin, posredstvom Informacionog biroa komunističkih partija (Iformbiro ili Kominform), želio da podvrgne Jugoslaviju svom diktatu. Rezolucijom, koja je obilovala klevetama na račun jugoslovenskog rukovodstva, pozvane su “zdrave snage” da zbace čelnike nove Jugoslavije. Potom se politički, ekonomski, pa i vojni pritisak Staljina neprestano pojačavao, ali je naišao na odlučan otpor.
1950. – Sjevernokorejske trupe zauzele Seul, a snage Južne Koreje odbačene su južno od rijeke Han.
1950. – Pušten u saobraćaj put Beograd – Zagreb, dug 400 kilometara, nazvan “Auto-put bratstva i jedinstva”, u čijoj su izgradnji učestvovale i dobrovoljne omladinske radne brigade iz cijele zemlje.
1968. – Umro je njemački hemičar i fizičar Otto Hahn.
1969. – Stonewallska revolucija – pobuna lezbejki, gejeva, biseksualnih i transrodnih (LGBT) osoba protiv policijske racije u klubu Stonewall Inn u Greenwich Village-u, New York. Događaj označava prekretnicu u LGBT zajednici i početak savremenog LGBT pokreta.
1992. – Burhanuddin Rabbani preuzeo je dužnost predsjednika Afganistana, nakon što je svrgnut gerilski savez pro-sovjetske orjentacije.
1996. – Ruske trupe počele povlačenje iz Čečenije.
2001. – Jugoslavija je izručila bivšeg predsjednika, Slobodana Miloševića, Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu.
2004. – Izvršena prijevremena primopredaja vlasti u Iraku između američke administracije i domaćih vlasti, čime je ovoj zemlji vraćen suverenitet poslije 14 mjeseci okupacije.
2006. – Vrhovni sud Srbije potvrdio Miloradu Ulemeku – Legiji kaznu zatvora od 40 godina za ubistvo Ivana Stambolića i pokušaj ubistva Vuka Draškovića u Budvi, dok je ostaloj sedmorici optuženih policajaca potvrđena kazna u ukupnom trajanju od 207 godina zatvora.
2006. – Crna Gora postala 192. članica UN-a nakon što je Opća skupština UN-a jednoglasno odobrila rezoluciju kojom se odobrava primanje Crne Gore u članstvo UN-a.
(AbrašMEDIA)