Danas je subota, 29. maj/svibanj, 149. dan 2021. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1265. – Rođen je italijanski pjesnik Dante Alighieri.
1453. – Poslije duge opsade, turska vojska, sa sultanom Mehmedom II. na čelu, zauzela je Carigrad (Konstantinopol, Istanbul), prijestolnicu nekada moćnog Bizantskog carstva, a tada je poginuo i posljednji bizantski car Konstantin XI. Paleolog.
1875. – Rođen je bosanskohercegovački pisac Svetozar Ćorović, koji je u Mostaru 1896. s Aleksom Šantićem i Jovanom Dučićem pokrenuo list “Zora” u kojem je razvio plodan pripovjedački i urednički rad. U Prvom svjetskom ratu je interniran i potom mobilisan. Otpušten je pošto je obolio, a 1919. je umro. U pripovijetkama, dramama i romanima opisivao je život u Hercegovini, pišući neposrednim stilom, koji se odlikuje živopisnošću kazivanja i lakoćom. Djela: romani “Stojan Mutikaša”, “Ženidba Pere Karantana”, “Majčina sultanija”, zbirke pripovijedaka “U časovima odmora”, “Moji poznanici”, “Brđani”, drame “Zulumćar”, “On”, “Adam-beg”, “Ajša”.
1879. – Rođen je pisac Kosta Abrašević, radnički pjesnik, koji je kao pripadnik socijaldemokratije i poeziju shvatao kao sredstvo za postizanje socijaldemokratskih ciljeva. Njegovi umjetnički nedorađeni stihovi – što u prvom redu valja pripisati činjenici da je stvarao izuzetno mlad (umro je u 19. godini) – prožeti su ljubavlju prema trudbenicima. Ime “Abrašević” nose mnoga kulturno-umjetnička društva. Pjesme: “Zviždi, vetre”, “Svet je naša otadžbina”, “Bratstvo”, “Crvena”.
1903. – U Beogradu su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i njegova žena Draga Mašin.
1910. – Umro je ruski kompozitor, pijanista i dirigent Milij Aleksijevič Balakirjev, pokretač i idejni vođa kompozitorske grupe, po njemu nazvane Balakirjevljev kružok ili “Velika petorica”. Grupu su činili još Cezar Kjuj, Modest Musorgski, Nikolaj Rimski – Korsakov i Aleksandar Borodin. Nadovezujući se na ruskog kompozitora Mihaila Glinku, izgradio je muzički stil na elementima folklora, prvenstvno ruskog i orijentalnog. Djela: simfonijske poeme “Rusija”, “Tamara”, muzika za “Kralja Lira”, klavirske kompozicije, uključujući fantaziju “Islamej”.
1917. – Rođen je američki državnik John F. Kennedy, koji je 1960. u 43. godini života postao najmlađi šef države u istoriji SAD. U Drugom svjetskom ratu je služio u mornarici, a potom kratko bio novinar. U Kongres je izabran 1947, a 1952. je postao senator. Za predsjednika SAD je izabran kao kandidat Demokratske stranke. Ubijen je u Dalasu 22. novembra 1963, ali poslije očito namjerno traljavo vođene istrage nije pouzdano utvrđeno ko je ubica. Kao atentator je zvanično označen Lee Oswald koji je pod krajnje sumnjivim okolnostima i sam ubijen dva dana kasnije u policijskoj stanici u Dalasu.
1919. – U vrijeme dok je sovjetska Rusija vodila borbu na život i smrt protiv kontrarevolucije – Engleska, Francuska, SAD i Italija su priznale vladu bivšeg carskog generala Aleksandra Kolčaka, predvodnika “bjelogardejaca”, koji su u početku, uz obilnu podršku zapadnih sila, imali znatne uspjehe protiv slabo naoružane Crvene armije. Njegove jedinice su razbijene u januaru 1920, a on je uhapšen na željezničkoj stanici u Irkucku i ubrzo strijeljan.
1929. – Prvi zvučni film u boji “On with the Show” prikazan je u New Yorku.
1943. – Na Sutjesci u Drugom svjetskom ratu dio partizanskih jedinica i Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije probio se iz obruča 130.000 njemačkih, italijanskih, bugarskih i hrvatskih vojnika, koji su u Petoj ofanzivi (njemački naziv “Operacija Švarc”), pokušali da unište glavninu partizanskih snaga. U obruču na Zelengori i Sutjesci bile su okružene četiri partizanske divizije sa 16.000 boraca i 4.000 ranjenika. U najdramatičnijoj bici partizana tokom rata, okončanoj 15. juna, partizanske divizije su izgubile trećinu boraca, uključujući Savu Kovačevića, komandanta Treće divizije koja je ostala da štiti teške ranjenike. Nijemci su masakrirali oko hiljadu zarobljenih ranjenika.
1972. – Generalni sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije i predsjednik Prezidijuma Vrhovnog Sovjeta SSSR Leonid Brežnjev i predsjednik SAD Richard Nixon u Moskvi potpisali dokument pod nazivom “Osnova za međusobne odnose SSSR i SAD” kojim je otvorena era boljih odnosa i miroljubive koegzistencije dviju velesila.
1978. – Šef kineske diplomatije Huang Hua u UN označio SSSR kao najopasniji izvor izbijanja novog svjetskog rata.
1985. – Na stadionu “Heysel” u Bruxellesu, neposredno prije početka finalne utakmice Kupa europskih prvaka u nogometu između Liverpoola i Juventusa, došlo do vandalskog napada navijača iz Engleske na talijanske navijače, pri čemu je poginulo 39 Talijana i povrijeđeno više od 400 ljudi.
1990. – Za prvog predsjednika Ruske Federacije izabran Boris Jeljcin.
1992. – Sa srpskih položaja u Nedžarićima granatirana je i prvi put zapaljena zgrada “Oslobođenja”.
1999. – Hrvatska odbila zahtjev Haaškog suda za pokretanje istrage o zločinima počinjenim nad srpskim civilima u operaciji “Oluja” u kolovozu 1995. godine.
2005. – Francuzi su ubjedljivom većinom na referendumu odbacili Ustav Evropske unije. Francuska je jedan od osnivača EU i prva je država koja je odbacila ustav EU, koji je do tada ratifikovalo devet evropskih država. Francuska je ratifikovala Lisabonski sporazum u parlamentu 8. februara 2008.
2008. – Proglašen je Nacionalni park Una.
2009. – U katastrofama izazvanim klimatskim promjenama godišnje pogine oko 300.000 ljudi, a privredni gubici su oko 125 milijardi dolara, navodi se u izveštaju Globalnog humanitarnog foruma. Klimatske promjene ozbiljno ugrožavaju život 325 miliona ljudi, a procjene su da će se taj broj udvostručiti do 2030. godine.
(AbrašMEDIA)