Danas je petak, 3. februar/veljača, 34. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1451. – Mehmed II. Osvajač postao je turskim sultanom. Uz Sulejmana Veličanstvenog bio je jedan od najpoznatijih osmanskih vladara. Zapravo, Mehmed II. Osvajač je bio pradjed Sulejmana Veličanstvenog u izravnoj muškoj liniji.
1468. – Umro je Johannes Gutenberg, njemački pronalazač tiskarskog stroja, poznat po svojim doprinosima tehnologiji štampe.
1809. – Rođen je njemački kompozitor Felix Mendelssohn.
1830. – Oslobodilački rat Grka protiv Turaka okončan je na mirovnoj konferenciji u Londonu proglašenjem Grčke nezavisnom kraljevinom. Uspjesi ustanika i pritisak Rusije, Francuske i Velike Britanije nagnali su Otomansko carstvo – koje je osvojilo Grčku poslije pada Carigrada 1453. – da joj mirom u Jedrenu 1829. prizna nezavisnost, ali je sjever Grčke oslobođen tek odlukom Berlinskog kongresa, poslije turskog poraza u ratu s Rusijom 1877. i 1878.
1876. – Albert Spalding otvorio je tvornicu koja je počela proizvoditi prve službene lopte za baseball, tenis, košarku, golf i nogomet.
1915. – U Sarajevu je obješen učitelj Veljko Čubrilović, član Mlade Bosne i jedan od atentatora 28. juna 1914. na austrougarskog prestolonasljednika nadvojvodu Franca Ferdinanda.
1915. – Potpomognuta njemačkom i austrougarskom artiljerijom, turska vojska u Prvom svjetskom ratu prešla Sinajsko poluostrvo i iznenada napala Britance na Sueckom kanalu. Turski prepad, ponovljen i 1916, prinudio je britansku komandu da u Egipat dopremi dvije divizije Indusa, s kojima je prešla u ofanzivu i do kraja 1916. zauzela El Ariš i Sinaj, a zatim i cijelu Palestinu.
1916. – Tristan Tzara objavio je manifest dadaizma u Zurichu, potaknuvši lavinu inventivnih umjetničkih pravaca u slijedećih nekoliko godina.
1917. – SAD u Prvom svjetskom ratu prekinule diplomatske odnose s Njemačkom, poslije saopštenja Berlina da će otpočeti neograničeni podmornički rat.
1919. – Održana je prva sjednica Lige naroda, preteče današnjih Ujedinjenih nacija.
1924. – Umro američki državnik Thomas Woodrow Wilson, predsjednik SAD od 1913. do 1921, prethodno univerzitetski profesor i rektor i guverner New Jerseya, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1919. Dvaput je vojno intervenisao u Meksiku, okupirao je Haiti i Dominikansku republiku. Pristupio je Antanti i 1917. uveo SAD u Prvi svjetski rat protiv Centralnih sila. Kao protivnik Oktobarske revolucije zalagao se za vojnu intervenciju protiv SSSR. Poslije okončanja rata odigrao je značajnu ulogu na mirovnoj konferenciji u Versaju, čiji je ishod umnogome zasnovan na njegovom planu od “14 tačaka” i učestvovao je u stvaranju Društva naroda, ali je Senat odbio da ratifikuje Versajski mirovni ugovor, poslije čega su SAD ostale van prve svjetske organizacije, prethodnice UN.
1943. – Britanski avioni u Drugom svjetskom ratu bombardovali njemački grad Hamburg.
1945. – 1000 savezničkih bombardera tipa Boeing B-17 su izvršili jedan od najjačih napada na glavni grad nacističke Njemačke.
1958. – Potpisan sporazum o ekonomskoj uniji Belgije, Holandije i Luksemburga, kojim je predviđena potpuna privredna integracija triju zemalja.
1959. – U najtežoj avionskoj nesreći u istoriji Rock and Rolla poginula su tri slavna muzičara. Buddy Holly, Ritchie Valens i J. P. Richardson (The Big Bopper) putovali su toga dana u Minnesotu. Srušili su se nakon samo desetak kilometara leta u kukuruzište sjeverno od aerodroma. U pjesmi “Američka pita” današnji tragični dan nazvan je “The day the music died” (“Dan kada je muzika umrla”).
1959. – Aljaska je priznata kao 49. država Sjedinjenih Američkih Država.
1961. – Američko ratno zrakoplovstvo započelo je operaciju Looking Glass, što je kodni naziv za činjenicu da je od tada pa sve do današnjeg dana uvijek jedan američki avion u zraku da posluži kao komandni centar u slučaju da zapovjedništvo na zemlji bude uništeno atomskim udarom. Zanimljivo je da su u slučaju pojačane opasnosti od izbijanja rata pilot i kopilot tog aviona morali nositi poveze na jednom oku, kako bi u slučaju iznenadnog nuklearnog bljeska sačuvali barem to oko i mogli nastaviti s letom. Danas umjesto toga nose specijalne naočale koje se automatski zatamne u slučaju nuklearnog bljeska. Avion je tipa Boeing E-6 Mercury. Posada na njemu sposobna je preuzeti komandu nad svim američkim nuklearnim snagama u slučaju da se pokaže potreba. Moguća je čak i komunikacija s nuklearnim podmornicama putem 4 kilometra duge antene koju avion može izvući iz repa.
1966. – Na Mjesec se spustila prva letjelica lansirana sa Zemlje – sovjetski vasionski brod bez ljudske posade “Luna 9”, poslije čega je počela da emituje TV signale.
1967. – U Australiji je izvršena posljednja smrtna kazna.
1969. – Yasser Arafat (1929.- 2004.) je izabran za vođu Palestinske oslobodilačke organizacije.
1972. – U gradu Sapporu, u Japanu, po prvi put u Aziji, otvorene su Zimske olimpijske igre.
1973. – U Južnom Vijetnamu na osnovu mirovnog sporazuma potpisanog u Parizu stupio na snagu prekid vatre. Sporazum je nalagao povlačenje trupa SAD, a sajgonskoj vladi i Frontu nacionalnog oslobođenja Južnog Vijetnama formiranje “Nacionalnog komiteta nacionalnog izmirenja i sloge”. U konačnom obračunu snage Fronta su, uz pomoć sjevernovijetnamske armije, u aprilu 1975. do nogu potukle trupe vlade u Sajgonu i američku vojsku, a marionetski režim se raspao. Vijetnam je 1976. ujedinjen i izbrisana je granica duž 17. paralele, koja je tu zemlju dijelila od 1945.
1984. – Rođena je Louise Brown, prva beba iz epruvete, donijevši nadu milijunima širom svijeta koji nisu mogli začeti dijete prirodnim putem.
1990. – Umro je Đuro Basler, jugoslavenski i bosanskohercegovački historičar, arheolog i konzervator.
1992. – Predsjednik Argentine Carlos Menem potpisao dekret o otvaranju svih dokumenata o nacistima koji su poslije Drugog svjetskog rata pobjegli u Južnu Ameriku.
1994. – Vijeće sigurnosti postavilo je Hrvatskoj rok od 2 sedmice da izvuče trupe svoje regularne vojske iz Bosne i Hercegovine ili da se suoči s posljedicama.
1994. – Predsjednik SAD Bill Clinton ukinuo trgovinski embargo zaveden protiv Vijetnama 1975, poslije američkog vojnog poraza u toj zemlji.
1996. – Pripadnici međunarodnih mirovnih snaga za održavanje mira, njih 57.000, na osnovu odluka Dejtonskog mirovnog sporazuma, stigli u Bosnu i Hercegovinu.
1997. – Češki pisac Bohumil Hrabal poginuo skočivši s petog sprata bolnice u Pragu u kojoj je liječen od artritisa. Nastavljajući tradiciju Jaroslava Hašeka, u djelima je intenzivno osvjetljavao tragično-groteskne trenutke ljudske egzistencije. Na osnovu njegove novele “Strogo kontrolisani vozovi” Jirži Mencl je snimio istoimeni film koji je 1968. dobio nagradu “Oskar”. Ostala djela: zbirke pripovijedaka “Govori ljudi”, “Biser na dnu”, “Časovi igranja za starije i iskusnije”, “Oglas na kuću u kojoj više ne želim da živim”, “Vašarske pjesme o ubistvu i legende”, “Praznik visibaba”.
1998. – Carlos Westendorp donio odluku o nametanju Zakona o zastavi BiH, kojim je proglasio sadašnju zastavu Bosne i Hercegovine.
2004. – Pred Haškim tribunalom počelo suđenje bivšem predsjedniku Skupštine RS Momčilu Krajišniku, optuženom za genocid, zločin protiv čovječnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja u BiH, u periodu od 1. jula 1991. do 30. decembra 1992. godine.
2015. – Međunarodni sud pravde u Haagu odbacio je tužbu Hrvatske protiv Srbije za genocid, kao i protutužbu Srbije protiv Hrvatske.
(AbrašMEDIA)