Danas je ponedjeljak, 30. oktobar/listopad, 303. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1609. – Galileo Galilei po prvi put posmatrao i napravio crteže Mjeseca putem svog teleskopa.
1667. – Rođen je anglo-irski književnik Jonathan Swift.
1735. – Rođen američki državnik John Adams, jedan od najistaknutijih boraca za američku nezavisnost, prvi potpredsjednik i drugi predsjednik SAD-a. Učestvovao u izradi nacrta Deklaracije o nezavisnosti 1776. Njegov sin John Quincy Adams bio je šesti predsjednik SAD-a.
1782. – Velika Britanija i SAD potpisale primirje i time završen Američki rat za nezavisnost.
1817. – Simón Bolívar osnovao prvu nezavisnu vladu Venecuele.
1835. – Rođen je američki književnik Mark Twain.
1838. – Meksiko objavio rat Francuskoj koja je tri dana ranije okupirala grad Vera Kruz.
1853. – Rusija je u Krimskom ratu uništila tursku flotu ispred crnomorske luke Sinope.
1864. – Potpisan Bečki mir kojim je Danska prinuđena da Pruskoj prepusti pokrajine Schleswig, Holstein i Lauenburg.
1870. – Rođen je hrvatski političar i publicist Frano Supilo.
1871. – Rođen je francuski književnik Paul Valéry, izuzetan stilista, jedan od najvećih evropskih liričara 20. vijeka, član Francuske akademije, Međunarodnog instituta intelektualne saradnje pri Društvu naroda u Ženevi i počasni doktor mnogih univerziteta. Nastavio je poeziju simbolista, dajući joj nove misaone tonove i strožu formu, a pisao je stilski briljantno uglačanu prozu. Djela: poeme “Mornarsko groblje”, “Mlada Parka”, eseji “Uvod u metod Leonarda da Vinčija”, “O plesu”.
1872. – Odigrana prva međunarodna nogometna utakmica u Hamilton Crescent kod Glasgowa na kojoj su intonirane himne Engleske i Škotske. Reprezentacije Engleske i Škotske igrale su 0:0.
1888. – Amerikanac John J. Loud patentirao hemijsku olovku.
1900. – Umro je irski pisac Oscar Wilde.
1905. – U Beogradu osnovano Kulturno-umetničko društvo “Abrašević”, nazvano po piscu Kosti Abraševiću. Istoimena društva su osnovana i u nizu drugih gradova, ali je njihov rad zabranjen u vrijeme Šestojanuarske diktature 1929. Mnoga su obnovljena poslije Drugog svjetskog rata.
1910. – Umro je švajcarski filantrop Henri Dunant, tvorac ideje o Crvenom krstu, jedan od osnivača Međunarodnog komiteta Crvenog krsta 1863, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1901. Iskustvo iz bitke kod Solferina 1859, kad je organizovao pomoć ranjenicima, navelo ga je da 1864. predloži konvenciju prema kojoj se u ratu moraju poštedjeti bolesni i ranjeni i sanitetsko osoblje. Pao je u zaborav i bijedu i tek u dubokoj starosti je doživio priznanje za ogroman filantropski rad. Kao priznanje za izuzetnu službu u radu Crvenog krsta, 1965. je ustanovljena medalja “Henri Dunant”, najviše odlikovanje Međunarodnog komiteta Crvenog krsta. Djela: “Sjećanje na Solferino”, “Međunarodno bratstvo i milosrđe za vrijeme rata”.
1918. – Kapitulacijom Turske, koja je u Prvi svjetski rat ušla 1914. na strani Centralnih sila, prestala je da postoji Otomanska imperija. Na osnovu akta o kapitulaciji Turska je morala da raspusti vojsku, otvori pobjednicima prolaz kroz Crno more, pristane na okupaciju Carigrada i Bosforskog moreuza, povuče se iz Arabije, Mesopotamije, Sirije, Jermenije i dijela Kilikije.
1918. – Slovačka proglasila otcjepljenje od Mađarske i ujedinjenjem sa Češkom formirala Čehoslovačku, prvu državu stvorenu poslije raspada Austro-Ugarske u Prvom svjetskom ratu.
1922. – Poslije “Marša na Rim”, kojim su fašisti zaplašili režim i dvor, Benito Musolini je formirao vladu.
1935. – Rođena je bosanskohercegovačka književnica Hanifa Kapidžić-Osmanagić.
1938. – Orson Welles objavio na njujorškom radiju CBS radio-igru “Rat svjetova” na osnovu teksta Herberta Georgea Wellesa. Napad Marsovaca na Zemlju prikazan je tako uvjerljivo da su milioni Amerikanaca pomislili da je riječ o stvarnom događaju, što je izazvalo nevjerovatan haos i paniku u tom dijelu SAD.
1939. – Rođen je bosanskohercegovački fizičar i akademik Kemal Hanjalić.
1939. – Više od 20 sovjetskih divizija započelo je napadom na Finsku “zimski rat”, okončan mirovnim ugovorom u martu 1940, kojim je Finska prinuđena da se odrekne Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.
1944. – Njemački vojnici su u Risnu u Drugom svjetskom ratu ubili 42 civila. Najstarija žrtva u tom gradu u Boki Kotorskoj je imala 80, a najmlađa godinu dana.
1967. – Prvi put u istoriji kosmonautike sovjetski naučnici su letjelicama “Kosmos 186” i “Kosmos 188” izveli spajanje i razdvajanje vještačkih satelita.
1973. – Pušten u saobraćaj most na Bosforu koji povezuje Evrope i Aziju.
1975. – Umro je njemački fizičar Gustav Ludwig Hertz.
1975. – Teško bolesnog diktatora Francisca Franca na čelu Španije zamijenio princ Juan Carlos.
1977. – Umro je jugoslovenski književnik Gustav Krklec.
1983. – Na prvim izborima poslije deset godina vojne diktature Argentinci su glasali za nacionalne, oblasne i opštinske organe vlasti.
1990 – Kina je objavila rezultate popisa stanovništva prema kojem njena populacija broji milijardu i 13 miliona ljudi.
1995. – Minimalnom većinom od 50,6 procenata, stanovnici Québeca izjasnili se na referendumu protiv nezavisnosti te kanadske pokrajine.
1996. – Vlada i pobunjenici u afričkoj državi Sijera Leone potpisali sporazum o okončanju šestogodišnjeg građanskog rata.
2002. – Turska ukinula 15 godina dugo vanredno stanje na jugoistoku zemlje i time je privremeno završena era sukoba turskih snaga i kurdskih separatista, tokom kojih je poginulo oko 30.000 osoba.
2003. – Na donatorskoj konferenciji u Hagu prikupljeno 15,6 miliona evra, namijenjenih uspostavljanju Vijeća za ratne zločine pri Sudu BiH, što je dovoljno za prve dvije godine rada.
2006. – Bivšem čileanskom diktatoru Augustu Pinochetu određen je kućni pritvor zbog torture, ubistava i kidnapovanja tokom njegove 17 – godišnje vladavine. Pinochet je umro 10. decembra 2006. u bolnici u Santiagu. Procjenjuje se da je tokom njegove diktature u političkim nemirima i progonima ubijeno oko 3.000 ljudi, dok je oko 28.000 bilo podvrgnuto raznim oblicima mučenja.
2008. – Umro je bosanskohercegovački slikar i karikaturist Ico Voljevica, autor strip karikature Grga u zagrebačkom Večernjem listu.
(AbrašMEDIA)