Danas je utorak, 30. mart/ožujak, 89. dan 2021. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1135. – Rođen je filozof, ljekar, matematičar i astronom Mojsije ben Majmon, poznat kao Mojsije Majmonid, sljedbenik Aristotela, najveći jevrejski filozof Srednjeg vijeka. U najvažnijem filozofskom djelu “Vodič ljubavi” pokušao je da zasnuje religiju na racionalnim osnovama, što je izazvalo žestoku osudu ortodoksnih pristalica judaizma. Napisao je više astronomskih i matematičkih rasprava i 18 medicinskih traktata s teorijama znatno ispred vremena u kojem je živio.
1432. – Rođen je Mehmed II Osvajač, osmanski sultan.
1746. – Rođen je španski slikar Francisco José de Goya y Lucientes, umjetnik nemirnog i pustolovnog duha, koji je mimo ustaljenih šema najdublje obuhvatio stvarnost Španije. Postao je 1786. dvorski slikar i naslikao je niz portreta – među najboljima u tom žanru – članova kraljevske porodice, dvorskih uglednika i poznatih ličnosti. U kompozicijama iz istorije i savremenog života ispoljio je izrazitu sklonost ka sarkazmu i kritici društva. Opsjednut tragičnom sudbinom španskog naroda, stvorio je potresne slike-dokumenta (“Drugi maj 1808”, “Treći maj 1808. – strijeljanje u Madridu”), a u poznim godinama fantazmagorične prizore (“Saturn”, “Prometej”, “Ples vještica”) i velike cikluse u bakropisu i litografiji. Pri kraju života, već oslijepio, morao je da emigrira u Francusku, gdje je umro 1828. Glavna djela: “Odjevena Maja”, “Gola Maja”, “Porodica Karlosa Četvrtog”, “Marija-Lujza”, “Slikar Fransisko Baje”, grafički ciklusi “Kapričosi”, “Užasi rata”, “Poslovice”, “Tauromahija”.
1844. – Rođen je francuski pisac Paul Verlaine, boem i pustolov, čije su neposredne pjesme, pune lirizma i muzike, znatno uticale na simboličku školu. Djela: zbirke “Romanse bez riječi”, “Galantne svečanosti”, “Elegije”, “Mudrost”.
1853. – Rođen je holandski slikar Vincent van Gogh, jedan od najoriginalnijih i najtemperamentnijih u istoriji slikarstva. Slikao je žarkim bojama, a njegova ekspresivna djela prodorne snage, građena na široko postavljenim bojenim plohama uznemirene fakture, koja u uskovitlanom kretanju prati oblik predmeta čvrstih kontura, neprevaziđena su u neposrednom izražavanju psihičkih stanja. Nepriznat za života, praćen je mnogim nedaćama koje su ga bacale u duboku depresiju. U nervnom rastrojstvu 1890. se ubio. Njegova djela – oko 850 slika i više od 900 crteža, mahom pejzaža, portreta i mrtvih priroda – presudno su utjecala na modernu umjetnost.
1856. – U Parizu je mirovnim ugovorom okončan Krimski rat vođen od 1953. između Rusije i Otomanskog carstva, kojem su se priključile Francuska, Velika Britanija i Sardinska kraljevina.
1867. – Senatu SAD-a podnesen najneobičniji ugovor novijeg vremena – o kupovini od Rusije Aljaske, teritorije od milion i po kvadratnih kilometara, za samo 7,2 miliona dolara. Vrijednost Aljaske se pokazala već 1897. kad je otkriveno zlato, kasnije bogata nalazišta mnogih ruda, najzad i nafta.
1905. – Grci su na Kritu podigli ustanak protiv turske vladavine. To grčko ostrvo u Sredozemnom moru je pripalo Grčkoj 1913, poslije balkanskih ratova.
1912. – Umro je mostarski pjesnik Osman Đikić.
1912. – Umro je njemački književnik Karl May.
1940. – Japan je uspostavio marionetsku vladu u okupiranoj Kini.
1945. – Sovjetska armija u Drugom svjetskom ratu oslobodila je poljsku baltičku luku Danzig.
1950. – Umro je francuski državnik Leon Blum, vođa Socijalističke stranke od osnivanja 1920, prvi socijalista premijer Francuske. Predvodio je vladu Narodnog fronta 1936. i 1937. i u proljeće 1938, a treći put je bio premijer 1946. i 1947. U Drugom svjetskom ratu Nijemci su ga internirali u koncentracioni logor Dahau.
1967. – NATO pakt zatvorio je vojne štabove u Francuskoj, pošto je predsjednik Charles de Gaulle odlučio da povuče zemlju iz tog zapadnog vojnog saveza pod dominacijom SAD-a.
1973. – Posljednji kontingent trupa SAD-a napustio je Južni Vijetnam, okončavajući direktno vojno uplitanje Vašingtona u Vijetnamski rat.
1979. – Iranci su na dvodnevnom referendumu ubjedljivom većinom izglasali uspostavljanje Islamske republike.
1981. – Predsjednika SAD-a Ronalda Reagana, u trenutku dok je izlazio iz jednog hotela u Vašingtonu, lakše ranio atentator John Hinckley.
1983. – Umro je bosanskohercegovački političar i pisac Rodoljub Čolaković, učesnik građanskog rata u Španiji i jedan od organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svjetskom ratu. Kao pripadnik ljevičarske organizacije “Crvena pravda” 1921. je uhapšen i osuđen na 12 godina zatvora pod optužbom za umiješanost u atentat na ministra unutrašnjih poslova Milorada Draškovića. Na robiji je s Mošom Pijade preveo prvi tom “Kapitala” Karla Marksa i “Bijedu filozofije”. Djela: “Španija u plamenu”, “Kuća oplakana”, “Zapisi iz Narodnooslobodilačkog rata”, “Utisci iz Indije”, “Susreti i sjećanja”, “Kazivanje o jednom pokoljenju”.
1989. – Umro je Ivan Šibl, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, rezervni general-potpukovnik, društveno-politički radnik SR Hrvatske i SFRJ i narodni heroj Jugoslavije.
1990. – Parlament Estonije proglasio je SSSR okupatorskom silom i zatražio punu nezavisnost.
1993. – Vlada u Skoplju odbacila je naziv “Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija”, koji su predložili međunarodni posrednici radi priznavanja novostvorene države i njenog prijema u UN.
1999. – U trećem napadu na čačansku fabriku “Sloboda” od početka NATO bombardovanja Savezne Republike Jugoslavije, gotovo sasvim su uništeni pogoni za proizvodnju usisivača, električnih šporeta i ostale bijele tehnike, a šteta poslije vazdušnih udara procijenjena je na najmanje 300 miliona dolara.
2004. – Haški tribunal osudio je Miroslava Deronjića, bivšeg predsjednika Srpske demokratske stranke u Bratuncu, na deset godina zatvora, nakon što je on priznao da je 1992. godine naredio napad na selo Glogova, u kome je poginulo više od 60 civila.
(AbrašMEDIA)