Danas je utorak, 30. april/travanj, 121. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
313. – Rimski car Licinije ujedinio je istočnu polovicu carstva pod svojom vlasti.
1006. – U sazviježđu Vuk otkrivena supernova SN 1006.
1671. – U Bečkom Novom Mjestu smaknut je hrvatski plemić i pjesnik Fran Krsto Frankopan.
1777. – Rođen je njemački matematičar, fizičar i astronom Carl Friedrich Gauss, osnivač čuvene matematičke škole i direktor opservatorije u Göttingenu. Pronašao je niz metoda u teoriji brojeva, algebri, geometriji, analizi, astronomiji, teoriju površi i višu geodeziju. Otvorio je novu etapu u razvoju diferencijalne geometrije i postavio nove temelje nebeske mehanike i astronomije. Konstruisao je geodetski instrument “heliotrop”. Više matematičkih pojmova nazvano je njegovim imenom – Gausov algoritam, Gausova konstanta, Gausova krivina, Gaus-Krigerova projekcija. Jedinica za magnetnu indukciju nazvana je “gaus” (oznaka “gs”), ali se sada, u čast naučnika Nikole Tesle, u Međunarodnom sistemu jedinica koristi oznaka “tesla” (skraćeno “t”). Djela: “Disqusitiones arithmeticae sapra superficies curvas”, “Theoria motus corporum coelestium”.
1789. – George Washington, preuzima funkciju prvog predsjednika SAD-a.
1812. – Louisiana je primljena kao 18. američka država.
1838. – Nikaragva proglasila nezavisnost od Centralno-američke federacije.
1865. – Umro je njemački anarhist i povjesničar Max Nettlau. Od kraja 19. stoljeća i do 2. svjetskog rata sudjelovao je u anarhističkom pokretu i ulagao ogromne napore kako bi zbivanja u njemu i oko njega ostala dokumentirana za buduće generacije. Za vrijeme studija u Londonu upoznaje Errica Malatestu te Petra Kropotkina, s kojima ostaje u kontaktu cijeli život. Pomogao je i pri ustanavljanju Freedom Press-a, londonske anarhističke naklade koja djeluje i danas. Nakon uspona nacista i “Anschlussa” preselio se u Amsterdam; tamo je živio do svoje smrti 1944.
1870. – Rođen je austrijski kompozitor mađarskog porijekla Franz Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. vijeka. Djela: operete “Vesela udovica”, “Zemlja smiješka”, “Grof od Luksemburga”.
1883. – Rođen je češki pisac Jaroslav Hašek koji je svjetsku slavu stekao nedovršenim humorističko-satiričnim romanom “Doživljaji dobrog vojnika Švejka u svjetskom ratu”, ismijavši prilike u Austro-Ugarskoj i razotkrivši besmislenost, surovost i ludost militarizma. Švejk je lik čovjeka iz naroda u kojem se pod maskom glupaka krije neiscrpan izvor narodne mudrosti. Roman je preveden na mnoge jezike i po njemu je snimljeno nekoliko filmova, a adaptiran je i za pozornicu.
1883. – Umro je francuski slikar Édouard Manet, jedan od začetnika impresionizma. Slikao je mahom u ulju i iz tog opusa se izdvajaju portreti Emila Zole, Georgesa Clémenceaua, Stéphanea Mallarméa, Marcela Prousta. Bio je sjajan kolorista, s naročitim darom da dočara atmosferu, što je posebno uočljivo u slikama “Doručak na travi”, “Bal u Foli-Beržeru”, “Balkon”, “Olimpija”.
1895. – Svečano je otvorena Prva internacionalna izložba u Veneciji, koja je vremenom postala najveća smotra savremene likovne umjetnosti u svijetu, poznata kao Venecijanski bijenale.
1900. – Havaji su postali sastavni dio SAD.
1915. – Hrvatski, srpski i slovenski političari iz Austro-ugarske, koji su poslije izbijanja Prvog svjetskog rata emigrirali ili su se zatekli u inozemstvu, osnovali u Parizu Jugoslavenski odbor.
1938. – Popularni animirani lik Duško Dugouško (Bugs Bunny) prvi put se pojavljuje u javnosti, u filmu “Porky’s Hare Hunt”.
1941. – Ante Pavelić, poglavar Nezavisne Države Hrvatske – fašističke tvorevine nastale u Drugom svjetskom ratu poslije ulaska njemačkih nacističkih jedinica u Zagreb – izdao je zakon o rasnoj pripadnosti, čime su u ustaškoj državi počeli progoni i ubijanje Srba, Jevreja i Roma.
1945. – Vođa njemačkih nacista Adolf Hitler, tvorac najveće mašinerije masovnog zločina u istoriji, u Drugom svjetskom ratu je s ljubavnicom Evom Braun izvršio samoubistvo u bunkeru kod Berlina. Uz podršku krupne buržoazije i revanšista, željnih osvete zbog poraza Njemačke u Prvom svjetskom ratu i zahvaljujući popustljivim zapadnim demokratijama, iskoristio je materijalnu bijedu i nezadovoljstvo Nijemaca, nametnuo im se kao vođa i poveo u katastrofu i njih i čovječanstvo. U Prvom svjetskom ratu je kao dobrovoljac zarobljen, 1921. je postao šef Nacionalsocijalističke radničke partije Njemačke, 9. juna 1923. je pokušao puč u Minhenu zbog čega je osuđen, ali je brzo pušten iz zatvora, a 1925. je reorganizovao stranku na vojničkoj osnovi. Ubrzo je, pošto je 1933. postao kancelar, uveo nacističku diktaturu, počeo nemilosrdan progon Jevreja i ljevičara, otvorio koncentracione logore, ukinuo parlamentarizam, sindikate, slobodu štampe i građanska prava. Iskoristio je neodlučnost Zapada i Austriju je priključio Njemačkoj, porobio Čehoslovačku, a 1939. napao Poljsku, čime je izazvao Drugi svjetski rat.
1945. – Dijelovi 45. divizije Jugoslovenske armije, koji su progonili već razbijene njemačke i ustaške jedinice, u Drugom svjetskom ratu oslobodili su ustaški koncentracioni logor “Jasenovac”. Pri povlačenju ustaše su masakrirale logoraše, tako da ih je jedva stotinjak dočekalo oslobodioce. Jasenovac je tokom rata bio najveća “fabrika smrti” na Balkanu, koja je “radila” od ljeta 1941.
1945. – Sovjetske jedinice u Drugom svjetskom ratu u Berlinu zauzele Rajhstag i ostale vladine zgrade u centru grada.
1953. – U Beogradu je za posjetioce otvoren Željeznički muzej, prvi takav u Jugoslaviji, osnovan u februaru 1950.
1955. – Rođen je bosanskohercegovački književnik i scenarista Zlatko Topčić.
1956. – Rođen je danski režiser Lars von Trier.
1973. – Predsjednik SAD Richard Nixon prihvatio je odgovornost za prisluškivanje stranačkih protivnika u Watergateu 1972, što je dovelo do njegove ostavke u avgustu 1974. godine.
1975. – Završen je vijetnamski rat, nakon što je pala vlada u Saigonu.
1989. – Umro je italijanski filmski redatelj, scenarist i producent Sergio Leone. Filmovi: “Kolos sa Rodosa”, “Za šaku dolara”, “Dobar, ružan, zao”, “Zovem se Niko”, “Bilo jednom na Divljem zapadu”, “Dogodilo se u Americi”.
1993. – Na teniskom terenu u Hamburgu teniserku Moniku Seleš, tada jugoslovensku državljanku, nožem je ubo navodno umno poremećeni navijač njemačke teniserke Steffi Graf. Zahvaljujući skandaloznim presudama njemačkog suda napadač je ostao nekažnjen.
2003. – Sjeverna Koreja javno priznala da posjeduje nuklearni aresenal i saopštila da ju je američka politika primorala da razvije “neophodnu silu zastrašivanja”.
2009. – Velika Britanija službeno završava borbene operacije u Iraku.
2011. – Argentinski pisac Ernesto Sabato, autor romana “Tunel”, “O junacima i grobovima” i “Abadon, anđeo uništenja” umro je u 99. godini.
(AbrašMEDIA)