Danas je petak, 31. mart/ožujak, 90. dan 2017. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
614. – Avari i Slaveni prodiru na istočnu obalu Jadrana, te zauzimaju, pljačkaju i razaraju Salonu, prijestolnicu tadašnje bizantske provincije Dalmacije; preživjeli stanovnici Salone se sklanjaju iza zidina obližnje Dioklecijanove palače, osnovavši tako naselje koje će poslije biti poznato kao Split.
1282. – U pobuni Sicilijanaca protiv francuske vlasti poznatoj pod nazivom “Sicilijanska večernja” pobijeni svi Francuzi na ostrvu. Ustanak organizovan pod geslom “Smrt Francuskoj od Italije”. Prema legendi, od početnih slova tog gesla kasnije nastalo “mafija”.
1596. – Rođen je francuski filozof, matematičar i fizičar René Descartes, osnivač novovjekovne evropske filozofije, posebno modernog racionalizma, koji je označio prekid sa skolastikom. Prema njegovom učenju, u osnovi svega su dvije različite supstance, jedna osnova svakog mišljenja i svijesti – “res kogitans” (misleća stvar), a druga svake tjelesnosti – “res ekstensa” (prostiruća stvar). Vjerodostojnost postojanja tih supstanci postiže se samo pomoću ontološkog aksioma “Kogito, ergo sum” (“Mislim, dakle jesam”). Tvorac je novovjekovne opšte metodologije i epistemologije, koje su veoma uticale na potonje naučno mišljenje. Takođe je jedan od tvoraca analitičke geometrije, a u matematiku je uveo promjenljivu veličinu i funkciju, odnosno kretanje i dijalektiku, što je bila prelomna tačka u razvoju matematike. Djela: “Rasprava o metodi”, “Pravila za rukovođenje umom”, “Meditacije o prvoj filozofiji”, “Rasprava o strastima duše”, “Principi filozofije”, “Geometrija”.
1727. – Umro je Isaac Newton, engleski fizičar, matematičar i astronom.
1732. – Rođen je austrijski kompozitor Franc Joseph Haydn, predstavnik “bečkih klasičara”, koji je otkrio do tada neistraženo polje narodne muzike, inspirišući se njemačkim, austrijskim, mađarskim, francuskim, ruskim folklorom. Bio je tri decenije kapelmajstor na dvoru mađarskih grofova Esterhazi, a dvaput je putovao u Englesku, gdje je stekao svjetsku slavu i komponovao najzrelija djela. Napisao je 104 simfonije, 83 gudačka kvarteta, više od 20 opera, klavirske sonate, crkvenu muziku. Njegova muzika je puna stvarnog života, komunikativna je i na prisan i jednostavan način univerzalna. Djela: simfonije “Jutro”, “Podne”, “Veče”, “Marija Terezija”, “Oproštajna”, “Oksfordska”, “Kraljica”, “Časovnik”, “Medvjed”, “Kokoška”, “Vojna”, gudački kvarteti “Sunčevi kvarteti”, “Ruski kvarteti”, oratorijumi “Stvaranje svijeta”, “Godišnja doba”, opera “Apotekar”.
1809. – Rođen je Nikolaj Vasiljevič Gogolj (1809.- 1852.) ruski književnik ukrajinskog porijekla.
1855. – Umrla je engleska spisateljica irskog porijekla Charlotte Brontë, koja se proslavila već prvim romanom “Jane Eyre”. S mlađim sestrama Emilijom i Anom napisala je zbirku pjesama. Ostala djela: “Vileta”, “Profesor i Ema”.
1889. – Otvorena je Ajfelova kula, tada najviša građevina u svijetu, čija je 300 metara visoka čelična konstrukcija nadvisila Pariz i postala jedno od njegovih glavnih znamenitosti. Kulu sagrađenu povodom svjetske izložbe konstruisao je francuski inženjer Alexandre Gustave Eiffel.
1904. – Rođen je južnoslavenski slikar Đorđe Andrejević – Kun. Slikarstvo je učio u Beogradu, Veneciji, Milanu, Firenci, Rimu i Parizu. U predratnoj Jugoslaviji najviše je slikao prizore socijalne stvarnosti i društvenog revolta, a kao učesnik građanskog rata u Španiji od 1936. do 1939. i Narodnooslobodilačke borbe od 1941, prizore iz rata. Radio je velike kompozicije, portrete, mrtve prirode i figure, crteže, gravire, grafičke mape (“Krvavo zlato”, “Za slobodu”, “Partizani”).
1905. – Arthur Conan Doyle stvorio je lik detektiva Sherlocka Holmesa.
1917. – SAD su od Danske preuzele zapadnoindijska ostrva u Karipskom moru, istočno od Portorika, i nazvale ih Djevičanska ostrva, koja su poslije otvaranja Panamskog kanala 1914. postala strateški važna. Sporazum o kupovini tih ostrva za 25 miliona dolara sklopljen je u avgustu 1916. Velika Britanija je držala šest većih i 25 malih ostrva arhipelaga, a Danska tri veća i 50 malih.
1948. – Umro je češki pisac i novinar Egon Erwin Kisch, otac modernog novinarstva. Bio je majstor reportaže, poznat po nadimku Leteći Reporter, kako je glasio naslov jedne njegove knjige. Putovao je po Rusiji, Americi, Kini, Meksiku, Njemačkoj i drugim zapadnoevropskim zemljama. Njegove reportaže su spoj vješto odabranih činjenica i pronicljivog tumačenja iz perspektive angažovanog posmatrača događaja. Ostala djela: knjige reportaža “Carevi, popovi, boljševici”, “Raj Amerika”, “Tajna Kina”, “Otkrića u Meksiku”, “Sajam senzacija”, “Pustolovine na pet kontinenata”.
1948. – Kongres SAD usvojio Marshalluov plan četvorogodišnje pomoći evropskim zemljama poslije Drugog svjetskog rata, nazvan tako prema tvorcu plana, državnom sekretaru generalu Georgeu Catlettu- Marshallu. Vlada SAD je u okviru tog plana dodijelila 15 milijardi dolara zapadnoevropskim zemljama.
1955. – Rođen je gitarista grupe AC/DC, Angus Young.
1959. – Poslije neuspješne protivkineske pobune u Lasi, dalaj lama pobjegao u Indiju, gdje je dobio politički azil.
1971. – Američki ratni zločinac poručnik William Calley osuđen je na doživotnu robiju (kazna je potom smanjena na 20 godina), zbog toga što je u Vijetnamskom ratu u martu 1968. komandovao tokom masakra civila u selu Mi Laj.
1976. – Rođen je kazališni redatelj Oliver Frljić.
1980. – Umro je američki atletičar afričkog porijekla Jesse Owens, jedan od najvećih sportista 20. vijeka, koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936. Pobjedama na 100 i 200 metara, u štafeti 4 x 100 metara i skoku udalj, izbezumio je nacističkog vođu Adolfa Hitlera, koji nije mogao da podnese takve uspjehe jednog crnca nad pripadnicima “više rase” i utekao je iz počasne lože kako bi izbjegao da se rukuje s njim.
1991. – Prve višepartijske izbore u Albaniji dobili su komunisti, ali je opozicija pobijedila u Tirani i ostalim većim gradovima.
1991. – Varšavski pakt, kojim je Kremlj trideset šest godina držao istočni dio Europe pod kontrolom, službeno prestaje da postoji.
1991. – Prve višepartijske izbore u Albaniji dobili komunisti, ali je opozicija pobijedila u Tirani i ostalim većim gradovima.
1991. – Na Plitvičkim jezerima izbija prvi značajniji oružani sukob hrvatske policije i pobunjenih Srba poznatiji pod nazivom Krvavi Uskrs na Plitvicama.
1993. – Savjet bezbjednosti UN-a usvojio je odluku o upotrebi vojne sile protiv prekršilaca u zoni zabranjenih letova nad Bosnom i Hercegovinom. Odlučeno je da bude oboren svaki avion koji se bez odobrenja nađe u tom prostoru.
1994. – Izrael i PLO potpisali su sporazum o međunarodnim posmatračima u gradu Hebronu na Zapadnoj obali, čime je Izrael prvi put pristao na međunarodno prisustvo na okupiranim teritorijama otkad ih je zauzeo u ratu 1967.
1995. – Savjet bezbjednosti UN-a usvojio je tri zasebne rezolucije, kojima su mirovne snage u prethodnoj Jugoslaviji podijeljene na tri dijela – za BiH, za Hrvatsku i za Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju.
2003. – Sahranjeno je prvih 600 identifikovanih Srebreničana, ubijenih ratne 1995. godine, u genocidu počinjenom od strane jedinica MUP-a i vojske RS-a.
2003. – Haški sud osudio je Mladena Naletilića – Tutu na 20, a Vinka Martinovića – Štelu na 18 godina zatvora za zločine počinjene na području Mostara i Jablanice tokom 1993. godine.
2003. – Misija Evropske unije, pod nazivom “Konkordija”, preuzela je u Skoplju dužnost NATO operacije “Saveznička harmonija” u Makedoniji.
2004. – Haški tribunal osudio je bivšeg pripadnika Interventnog voda policije iz Prijedora Darka Mrđu na 17 godina zatvora zbog učešća u ubistvu oko 200 civila na Korićanskim stijenama, na Vlašiću, u avgustu 1992. godine.
2006. – Ustavni sud BiH utvrdio je da grb i zastava Federacije i zastava, grb i himna Republike Srpske nisu u skladu s Ustavom Bosne i Hercegovine, jer krše Međunarodnu konvenciju o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije.
2014. – Jedanaest rudara povrijeđeno je u gorskom udaru u jami Raspotočje rudnika Zenica. Jedan rudar je u kritičnom stanju. Nezgoda se dogodila 29 minuta iza ponoći u jamskim prostorijama na dubini između 850 i 900 metara.
(AbrašMEDIA)