Danas je nedjelja, 4. februar/veljača, 35. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNjI DAN
211. – Umro je rimski car Lucije Septimije Sever Pertinaks, osnivač dinastije Severa, koji je ograničio vlast Senata, umjesto kojeg je “Carski savjet” počeo da izdaje zakone. Oslanjao se isključivo na armiju i tako utro put tzv. vojničkom despotizmu poslije njegove smrti, kada je vojska samovoljno postavljala, zbacivala i ubijala careve, sve do stupanja na prijesto 285. cara Gaja Dioklecijana.
1746. – Rođen je poljski nacionalni junak Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko, američki general, učesnik Američkog rata za nezavisnost i ađutant Georga Washingtona, kasnije prvog predsjednika SAD. Po povratku u Poljsku podigao je ustanak protiv Rusa, ali je njegova vojska poražena u oktobru 1794. u bici kod Macjejovica, a on ranjen i zarobljen. Pušten je na slobodu 1796. pod uslovom da se odrekne akcija protiv Rusije, poslije čega je otišao u izbjeglištvo i 1817. je umro u Švajcarskoj.
1783. – Velika Britanija je proglasila kraj neprijateljstava s SAD i odmah uspostavila trgovačke i putničke veze. Nekoliko godina kasnije, farmeri u Massachusettsu poželjeli su povratak kralja, no njihov je oružani protest slomljen u kratkom roku, upravo na današnji dan.
1789. – Kongres SAD-a imenovao je Georgea Washingtona (1732.- 1799.) za prvog predsjednika zemlje.
1815. – Rođen je Josip Juraj Strossmayer, biskup đakovačko-bosanski i srijemski (od 1849), političar, kulturni djelatnik i pisac.
1881. – Rođen ruski vojskovođa i političar Kliment Jefremovič Vorošilov, maršal SSSR, učesnik revolucije 1905. i Oktobarske revolucije 1917. U građanskom ratu od 1918. do 1920. uspješno je vodio operacije protiv bjelogardejaca i stranih intervencionističkih trupa, a od 1925. do 1940. bio je sovjetski ministar odbrane. U Drugom svjetskom ratu je komandovao jedinicama Sjeverozapadnog pravca i Lenjingradskog fronta. Od 1946. do 1953. bio je zamjenik sovjetskog premijera, a potom, poslije smrti komunističkog diktatora Josifa Staljina, do 1960. predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta.
1889. – Rođen je istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, koji je naučno dokazao genocid nad Srbima i zločinačku ulogu Rimokatoličke crkve tokom Drugog svjetskog rata. U Drugom svjetskom ratu je hapšen i zatvaran u Banjički logor. Objavio je veliki broj rasprava i studija iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom djelu “Magnum krimen”, objavljenom ubrzo poslije Drugog svjetskog rata, dokumentovao je zločin genocida ustaškog marionetskog režima nad Srbima u tzv. Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Služeći se neoborivom dokumentacionom građom, razotkrio je ogromnu zločinačku ulogu Vatikana i rimokatoličkog klera, uključujući zagrebačkog nadbiskupa Alojzija Stepinca, ne samo u nasilnom prekrštavanju Srba nego i u neposrednom potpomaganju genocida, čak direktnom učešću rimokatoličkih sveštenika u zločinima, što je izazvalo gnjev Rimokatoličke crkve. Djela: “Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva”, “Latinska paleografija”, “Vatikan i Jugoslavija”, “Skriptura Beneventana”, “Evangeliarijum spalatense”, “Masarik i Jugosloveni”, “Iz rimske književnosti”, “Sveslovenska misao”, “Dva antipoda”, “Franjo Rački”, “Valtazar Bogišić i Franjo Rački”, “Nikola Vulić, naučnik i čovek”, “Zbornik za istoriju, jezik i književnost srpskog naroda”.
1900. – Rođen je francuski pisac Jacques Prévert, nazvan “pjesnik Pariza”. Počeo je pod utjecajem nadrealista, ali je vremenom izgradio originalan izraz jednostavne i sažete forme. Njegovu poeziju karakterišu revolt, mladalački cinizam, ismijevanje autoriteta. Napisao je više poetskih scenarija, možda najljepših u francuskoj kinematografiji, za filmove režisera Marsela Karnea “Obala u magli”, “Hotel Sjever”, “Dan se rađa”, “Ljubavnici iz Verone”, “Djeca raja”, “Vrata noći”. Djela: zbirke pjesama “Riječi”, “Veliki proljećni bal”, “Kiša i lijepo vrijeme”.
1901. – Umro je advokat, novinar i pisac Svetozar Miletić, vođa Srba u Vojvodini u borbi za nacionalna prava u Austro-Ugarskoj, borac za liberalne reforme i nepomirljivi protivnik klerikalizma.
1913. – Rođena je Rosa Parks (1913.- 2005.) afro-američka aktivistica za ljudska prava, koju američki Kongres proglašava “majkom modernog Pokreta za ljudska prava”. Rosa Park decembra 1955. odbija da, na zahtjev vozača, ustupi svoje mjesto bijelom putniku. Njeno uhićenje, a zatim suđenje, izaziva bojkot, što se smatra promocijom Pokreta za ljudska prava.
1930. – Rođen je Borislav Pekić. Pekić je romansijer sa izrazitim smislom za suptilno nijansiranje, psihološku i društvenu analizu, prožetu ironičnim odnosom prema svijetu. Zbog pripadnosti ilegalnoj organizaciji “Savez demokratske omladine Jugoslavije” poslije Drugog svetskog rata, proveo je nekoliko godina na robiji. Jedan je od osnivača obnovljene Demokratske stranke 1989. godine. Djela: romani Vreme čuda, Hodočašće Arsenija Njegovana, Uspenje i sunovrat Ikara Gulbekijana, Kako upokojiti vampira, Zlatno runo, Atlantida, Novi Jerusalim, Argonauti, Pisma iz tuđine, Godine koje su pojeli skakavci, Besnilo, drame Kako zabaviti gospodina Martina, Na ludom belom kamenu, scenario za film Dan četrnaesti. Umro je u Londonu, 2. jula 1992. godine.
1937. – Rođen je bosanskohercegovački i jugoslavenski botaničar Čedomil Šilić.
1938. – Pripremajući se za rat, Adolf Hitler preuzeo resor ministra rata nacističke Njemačke, a za šefa diplomatije imenovao je Joahima fon Ribentropa.
1940. – Sovjetske trupe probile front u Kareliji u sovjetsko-finskom ratu, započetom u novembru 1939. Finci su u početku imali uspjeha, ali je rat poslije prodora u Kareliju okončan porazom Finske. Mirovnim ugovorom potpisanim 12. marta 1940. u Moskvi sovjetsko-finska granica je ispravljena na štetu Finske. U ratu je poginulo 48.000 sovjetskih i 32.000 finskih vojnika.
1941. – Umro je hrvatski pjesnik, prozaik, književni kritičar Ivo Kozarčanin.
1945. – Na Jalti se sastaju Roosevelt (SAD), Churchill (UK) i Staljin (SSSR), zajedno sa vojnim i civilnim stručnjacima kako bi donijeli odluke o tome kako će izgledati svijet poslije Drugog svjetskog rata. Postigli su saglasnost o formiranju UN, razoružanju Njemačke i njenoj podjeli na okupacione zone, iskorjenjivanju nacizma i izvođenju ratnih zločinaca pred sud. Sporazumjeli su se i da se nova jugoslovenska vlada sastavi na osnovu sporazuma predsjednika Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije Josipa Broza Tita i predsjednika izbjegličke kraljevske vlade u Londonu hrvatskog političara Ivana Šubašića.
1946. – Predsjednik marionetske vlade u okupiranoj Srbiji u Drugom svjetskom ratu general Milan Nedić izvršio je samoubistvo tokom istražnog postupka. Prije rata je bio načelnik Generalštaba i ministar vojske i mornarice i u vrijeme invazije nacističke Njemačke je komandovao Trećom grupom armija. U vrijeme okupacije bio je izdajnik u službi okupatora.
1948. – Cejlon (sadašnja Šri Lanka) dobio samoupravu u okviru Britanskog komonvelta.
1961. – U Angoli oslobodilački pokret počeo borbu protiv portugalskih kolonijalista, na šta je režim u Lisabonu odgovorio oštrom represijom. Angola je stekla nezavisnost 1975.
1969. – Yasser Arafat postaje vođa PLO-a.
1972. – Velika Britanija i devet drugih zemalja priznalo Istočni Pakistan kao nezavisnu državu Bangladeš.
1974. – Grenada stekla nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta.
1989. – U oružanoj pobuni oboren je diktator Paragvaja Alfredo Stresner, koji je vladao 35 godina, duže od bilo koga u 20. vijeku u nekoj od južnameričkih država. U pobuni je poginulo više od 300 ljudi, mahom vojnika. Predsjednik Paragvaja je postao general Andres Rodriges.
1990. – Umro je jugoslovenski multidisciplinarni umjetnik Toma Bebić.
1992. – Hugo Chávez predvodio pokušaj preuzimanja vlasti u Venecueli vojnim udarom; nekoliko stotina ljudi je poginulo, puč je propao, a Chávez je zatvoren.
1994. – Savjet bezbjednosti UN osudio vojno prisustvo Hrvatske u BiH, upozoravajući je da će preduzeti oštre mjere ukoliko hrvatske trupe ne budu povučene sa tih područja.
1999. – Hugo Chávez izabran je za predsjednika Venezuele.
2003. – Formirana državna zajednica Srbija i Crna Gora, zasnovana na ravnopravnosti dviju država članica, tj. države Srbije i države Crne Gore.
2001. – Neonacisti povezani sa grupama Krv i čast i navijačima FK Rad, United force, pretukli su na smrt glumca Dragana Maksimovića, jer je bio tamnijeg tena.
2003. – Studenti Harvarda, Mark Zuckenberg i Dustin Moskovitz, u svojoj sobi na sveučilištu stvaraju društvenu stranicu sa namjerom da se sa prijateljima dopisuju, druže, razmjenjuju fotografije. Tada nisu ni slutili koliku slavu i bogatstvo će im donijeti Facebook, koji je nakon lansiranja na internet, za samo par dana imao 50.000 korisnika.
(AbrašMEDIA)